Των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη – Άγγελου Κωστή*
H γενετική ή αλλιώς δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) έχει μονοπωλήσει συζητήσεις τόσο σε ακαδημαϊκούς όσο και σε επιχειρηματικούς κύκλους καθώς έχει τη δυνατότητα να παράγει περιεχόμενο σε μορφή κειμένου, εικόνας ή και ήχου με αυτόνομο και συχνά εντυπωσιακό τρόπο. Στο παρόν άρθρο εστιάζουμε σε ένα μοντέλο δημιουργικής ΤΝ που εισήγαγε πρόσφατα η σουηδική εταιρεία Dugga, η οποία παρέχει τεχνολογικές λύσεις σε σχολικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα ώστε να βελτιωθούν οι διαδικασίες αξιολόγησης των μαθητών/τριών και φοιτητών/τριών. Μέσω ανάλυσης αυτής της περίπτωσης, παρουσιάζουμε σκέψεις μας για τον ρόλο που ήδη διαδραματίζει ή πρόκειται να διαδραματίσει η δημιουργική ΤΝ στις σύγχρονες επιχειρήσεις και οργανισμούς.
Προηγούμενη έρευνα αναφέρεται στο ρόλο της ΤΝ σε σχέση με το εάν αυτή αυτοματοποιεί ή ενισχύει υπάρχουσες οργανωσιακές διαδικασίες. Το δίλλημα στο άρθρο αυτό είναι παραπλανητικό μιας και στρέφει την προσοχή μας στις υπάρχουσες διαδικασίες και όχι σε μετασχηματισμούς και στη δημιουργία νέων διαδικασιών. Το βασικό μας επιχείρημα είναι ότι η χρήση δημιουργικής ΤΝ δεν πρέπει να βασίζεται σε ήδη υπάρχουσες διαδικασίες μιας και δεν μπορούμε να επιτύχουμε καινοτομία απλώς αυτοματοποιώντας ή ενισχύοντας αυτές. Αντίθετα, για ουσιαστική και παραγωγική χρήση της δημιουργικής ΤΝ πρέπει να αμφισβητήσουμε τον τρόπο λειτουργίας της σύγχρονης επιχείρησης, να απορρίψουμε κανόνες πλαισίου που συχνά κάνουν την επιχείρηση να μην μπορεί να καινοτομήσει και να στρέψουμε την προσοχή μας σε νέες διαδικασίες που μπορούν να λάβουν χώρα μέσω δημιουργικής ΤΝ. Ας δούμε για παράδειγμα την περίπτωση της Dugga και στο πώς αυτή μας παρέχει διδάγματα όσον αφορά την καινοτομία μέσω δημιουργικής ΤΝ.
Πλατφόρμα ψηφιακής αξιολόγησης
Η Dugga είναι μια καινοτόμα επιχείρηση που προσφέρει μια πλατφόρμα για ψηφιακή αξιολόγηση γραπτών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Πρόσφατα, η εν λόγω εταιρεία ανακοίνωσε την κυκλοφορία ενός ψηφιακού εργαλείου για κατασκευή εκπαιδευτικού υλικού και ερωτήσεων εξάσκησης που βασίζεται σε δημιουργική ΤΝ. Το εργαλείο αυτό ονομάζεται AI Exam Engine και επιτρέπει σε εκπαιδευτικούς τη δημιουργία υψηλής ποιότητας ερωτήσεων με ένα κλικ αφού έχει γίνει μεταφόρτωση ενός κεφαλαίου ή κειμένου μιας διδακτικής ενότητας. Αυτό βοηθά τους/τις εκπαιδευτικούς να εξοικονομούν χρόνο όπως επίσης επιτρέπει την καλλιέργεια μιας κουλτούρας συνεχούς και εξατομικευμένης μάθησης. Η αξιολόγηση ψηφιακών γραπτών λοιπόν λαμβάνει χώρα πολύ πιο συχνά και με διαφορετικούς τρόπους μιας και το εργαλείο AI Exam Engine μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο από εκπαιδευτικούς όσο και από εκπαιδευόμενους/ες που μπορούν να δημιουργούν ερωτήσεις και να αυτοαξιολογούν τη μαθησιακή τους πορεία. Έτσι, η αυτοαξιολόγηση παίρνει τη μορφή αυτοβελτίωσης μέσα από χρήση ενός ψηφιακού μέντορα που κατασκευάζει ερωτήσεις, διορθώνει απαντήσεις και παρέχει επεξηγήσεις σε πραγματικό
χρόνο. Η περίπτωση της Dugga αναδεικνύει ότι μοντέλα δημιουργικής ΤΝ μπορούν να μετασχηματίσουν διαδικασίες στην εκπαίδευση καθώς επίσης παρέχει διδάγματα για το ρόλο της δημιουργικής ΤΝ στον χώρο των επιχειρήσεων.
Δημιουργία ερωτήσεων εξετάσεων
To εργαλείο Dugga AI Exam Engine παρέχει πολλαπλά οφέλη και ουσιαστικά καλεί την εκπαιδευτική κοινότητα να επαναπροσδιορίσει την έννοια των εξετάσεων και της αξιολόγησης γραπτών. Πρώτον, το AI Exam Engine μπορεί να αναλύσει την απόδοση και το ιστορικό μάθησης κάθε μαθητή/τριας. Με βάση τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους, μπορεί να προτείνει εξατομικευμένες πορείες μάθησης, κατευθύνοντάς τους σε συγκεκριμένα θέματα ή πόρους που ευθυγραμμίζονται με τις ατομικές τους ανάγκες. Επίσης, το εργαλείο μπορεί να προτείνει υλικό μελέτης και διαδραστικό περιεχόμενο με βάση το προτιμώμενο στυλ μάθησης και το επίπεδο επάρκειας του μαθητή/τριας. Επιπλέον, το εργαλείο επιτρέπει στους μαθητές να μαθαίνουν με το δικό τους ρυθμό. Μπορούν να δημιουργήσουν και να απαντήσουν σε ερωτήσεις διαφόρων τύπων, να ελέγξουν τις απαντήσεις τους και να επανεξετάσουν τις εξηγήσεις ανά πάσα στιγμή, επιτρέποντας την αυτοκατευθυνόμενη μάθηση.
Δεύτερον, το εργαλείο μπορεί να αποτελέσει ένα ψηφιακό μέντορα που παρέχει έξυπνη ανατροφοδότηση και ερωτήσεις “Σωκρατικού τύπου” όπου ο/η εκπαιδευόμενος/η καλείται να αναζητήσει απαντήσεις σε θεμελιώδη ερωτήματα. Όταν οι μαθητές/τριες επιχειρούν ερωτήσεις εξάσκησης ή κουίζ, το AI Exam Engine μπορεί να παρέχει έξυπνη ανατροφοδότηση με βάση τις απαντήσεις τους, να αναλύσει τη διαδικασία σκέψης και να παρέχει στοχευμένα σχόλια σε θέματα που απαιτούν βελτίωση. Επίσης, με το εργαλείο αυτό οι αξιολογήσεις και ερωτήσεις εξάσκησης μπορούν να προσαρμοστούν με βάση την απόδοση του/της μαθητή/τριας. Εάν ένας/μια μαθητής/τρια απαντά σωστά στις ερωτήσεις, το εργαλείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δημιουργία πιο απαιτητικών ερωτήσεων για να ξεπεραστούν τα όριά των εκπαιδευόμενων. Αντίθετα, μπορεί να γίνει χρήση του εργαλείου για να δημιουργηθούν απλούστερες ερωτήσεις ώστε να εδραιωθεί κατανόηση θεμελιωδών εννοιών.
Τρίτον, με το Dugga AI Exam Engine μπορούν οι εκπαιδευτικοί να παρακολουθούν την πρόοδο και την απόδοση των εκπαιδευόμενων. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αναφορές σε πραγματικό χρόνο και οπτικοποιήσεις δεδομένων που υπογραμμίζουν μεμονωμένα δυνατά και αδύνατα σημεία. Αυτό γίνεται δυνατό λόγω του ότι το εργαλείο συγκεντρώνει και αναλύει δεδομένα για να εντοπίσει ευρύτερες τάσεις και δίνει τη δυνατότητα στους/στις εκπαιδευτικούς να παρέμβουν και να προσφέρουν στοχευμένη υποστήριξη, ή και να προσαρμόσουν τις διδακτικές τους μεθόδους ώστε να ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες των μαθητών/τριών τους.
Συνολικά, αξιοποιώντας δημιουργική ΤΝ για εξατομικευμένες ευκαιρίες μάθησης, το Dugga AI Exam Engine μπορεί να βελτιώσει μαθησιακά αποτελέσματα και να καταστήσει τους/τις εκπαιδευτικούς ικανούς/ες να παρέχουν πιο εξατομικευμένη υποστήριξη στους/στις εκπαιδευόμενους/ες τους, μιας και μειώνει το φόρτο εργασίας τους όσον αφορά στη δημιουργία ερωτήσεων και διόρθωση γραπτών. Αυτό σημαίνει ότι η δημιουργική ΤΝ δεν επιτελεί απλά τον ρόλο αυτοματοποίησης ή ενίσχυσης μιας προϋπάρχουσας διαδικασίας, αλλά δημιουργεί μια νέα διαδικασία που διαφέρει σημαντικά από την προηγούμενη.
Σκέψεις
Βασισμένοι στην περίπτωση της Dugga, προτείνουμε για παράδειγμα ότι η δημιουργική ΤΝ μπορεί να συνεισφέρει στη βελτίωση της εκπαίδευσης των εργαζομένων μιας επιχείρησης εάν εφαρμοστεί ως ακολούθως.
1. Εξατομικευμένα προγράμματα εκπαίδευσης. Η δημιουργική ΤΝ μπορεί να βασιστεί σε περιγραφές που αφορούν υπάρχουσες δεξιοτήτες, δεδομένα απόδοσης, και μαθησιακές προτιμήσεις
μεμονωμένων εργαζομένων για να δημιουργήσει εξατομικευμένα σχέδια εκπαίδευσης. Αυτά τα σχέδια μπορούν να περιλαμβάνουν σχετικά μαθήματα, προσομοιώσεις και εκπαιδευτικό υλικό προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε εργαζομένου, μεγιστοποιώντας την αποτελεσματικότητα του προγράμματος κατάρτισης.
2. Προσομοιώσεις και εικονική εκπαίδευση: Μοντέλα δημιουργικής ΤΝ κατασκευάζουν σενάρια καταστάσεων που μπορεί να συναντήσουν οι εργαζόμενοι στο χώρο εργασίας τους. Αυτό παρέχει ευκαιρίες για εξάσκηση δεξιοτήτων λήψης αποφάσεων, επίλυσης προβλημάτων και κριτικής σκέψης χωρίς τον κίνδυνο των πραγματικών συνεπειών. Για παράδειγμα, η δημιουργική ΤΝ μπορεί να κατασκευάσει πρακτικές ασκήσεις για να βοηθήσει τους εργαζομένους να βελτιώσουν τις τεχνικές τους δεξιότητες. Επιπροσθέτως, τα σενάρια ρόλων που δομούνται από μοντέλα δημιουργικής ΤΝ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκπαίδευση μάνατζερ και εργαζομένων σε ήπιες δεξιότητες (soft skills) όπως επίλυση συγκρούσεων, εξυπηρέτηση πελατών και διαχείριση συναισθημάτων.
3. Συνεχής μάθηση και ανατροφοδότηση: Η δημιουργική ΤΝ επιτρέπει τη συνεχή μάθηση προτείνοντας νέες εκπαιδευτικές ενότητες και πόρους που βασίζονται στη συνεχή ανάπτυξη δεξιοτήτων. Επιπλέον, εργαλεία ΤΝ μπορούν να παρέχουν ανατροφοδότηση σε πραγματικό χρόνο, βοηθώντας τον εντοπισμό βημάτων προς βελτίωση.
4. Εκπαίδευση επικοινωνιακών δεξιοτήτων: Η δημιουργική ΤΝ ολοένα και περισσότερο βοηθά τους/τις εργαζόμενους/ες να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες. Παρέχοντας ανατροφοδότηση σχετικά με το στυλ γραφής, τον τόνο και τη γραμματική, οι εργαζόμενοι/ες δύνανται να βελτιώσουν τη γραπτή τους επικοινωνία, καθιστώντας την πιο αποτελεσματική και επαγγελματική.
5. Αξιολόγηση απόδοσης: Οι αλγόριθμοι ΤΝ δύνανται να αξιολογήσουν την απόδοση των εργαζομένων, να εντοπίσουν κενά δεξιοτήτων και να προτείνουν στοχευμένα προγράμματα κατάρτισης για την αντιμετώπιση αυτών των κενών.
Παρά τα οφέλη που μπορούν να καρπωθούν οι επιχειρήσεις που ενασχολούνται με μοντέλα δημιουργικής ΤΝ, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι η ανθρώπινη γνώση και εμπειρία είναι απαραίτητες για την αξιολόγηση του αποτελέσματος των μοντέλων δημιουργικής ΤΝ. Ο άνθρωπος μπορεί να ζει σε μια εποχή αλγοριθμοκρατίας και δεδομενοκρατίας, αλλά πρέπει να είναι αυτός που θα παρέχει το πλαίσιο, την τεχνογνωσία και τις κρίσιμες γνώσεις που στερούνται από μόνα τους τα συστήματα ΤΝ (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Α. Κωστής, αναδυόμενες ψηφιακές τεχνολογίες και δεδομενο-ποίηση της εργασίας, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 26.07.2023). Ενώ η ΤΝ μπορεί να παράγει εντυπωσιακά αποτελέσματα, η ανθρώπινη κρίση είναι ζωτικής σημασίας μιας και διασφαλίζει αξιολόγηση ποιότητας προβλέψεων, συνάφεια του παραγόμενου περιεχομένου με τον πραγματικό κόσμο, συμπερίληψη ηθικών ζητημάτων και προσαρμογή των μοντέλων στην εξελισσόμενη γνώση (ο άνθρωπος καλείται να ελέγχει και να κρατά ενημερωμένα τα μοντέλα ΤΝ παρέχοντας νέα δεδομένα που αντικατοπτρίζουν τις τελευταίες εξελίξεις).
Συμπερασματικά, η διατήρηση των ανθρώπων είναι ζωτικής σημασίας για την αξιολόγηση και την επικύρωση των παραγωγικών αποτελεσμάτων τεχνητής νοημοσύνης. Καλούμαστε λοιπόν να υιοθετήσουμε μια ανθρωποκεντρική προοπτική που συμπληρώνει τις δυνατότητες των μοντέλων ΤΝ και μπορεί να οδηγήσει σε πιο αξιόπιστα, συναφή και πολύτιμα αποτελέσματα σε διάφορες εφαρμογές και κλάδους (βλ. Ε. Κρασαδάκη, Σ. Τριαντάρη, Κ. Ζοπουνίδης, κοινωνικές/ επικοινωνιακές και ψηφιακές δεξιότητες στην εκπαίδευση και στην εργασία , Εκδόσεις Κλειδάριθμος).
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Επίκουρος Καθηγητής Άγγελος Κωστής
Wallander Research Fellow, Ερευνητής στο Lab Τεχνητής Νοημοσύνης Σουηδικό Κέντρο για Ψηφιακή Καινοτομία
Umeå School of Business, Economics, & Statistics
Πανεπιστήμιο του Ούμεο, Σουηδία
Πηγή: ot.gr
