Του Λάμπρου Ροϊλου*
Η γεωπολιτική είναι ένα παζλ, που αν ψάξεις και βρεις τα στοιχεία/κομμάτια που κολλάνε και ταιριάζουν μεταξύ τους, μπορείς να συνθέσεις μια ευρύτερη εικόνα. Με την διαφορά ότι το γνωστό μας παιχνίδι «παζλ» έχει μια συγκεκριμένη εικόνα (εκ των προτέρων γνωστή) με συγκεκριμένα στοιχεία που πρέπει να ταιριάξεις. Αντίθετα στο παζλ της γεωπολιτικής από τα στοιχεία που υπάρχουν και τα οποία κατά χρονικά διαστήματα αλλάζουν (ιδιαίτερα στην Μέση Ανατολή τελευταία) πρέπει να τα διαλέξεις εσύ για να συνθέσεις την ευρύτερη εικόνα. Το παζλ θα μπορούσε να υπάγεται στις εικαστικές τέχνες, από την ετυμολογία του «εικάζω» και με το «ει» να σημαίνει εάν.
Υπάρχουν βέβαια κάποιοι βασικοί διαχρονικοί στόχοι.
Πριν από την πτώση του Άσαντ.
Ήταν η υποστήριξη του Άσαντ από την Ρωσία, με σκοπό τη διατήρηση των 2 στρατιωτικών βάσεων της στην Συρία και την εδραίωση της επιρροής της στην περιοχή . Η αντιμετώπιση από το Ισραήλ του Ιράν και της Χεζμπολάχ (με παρουσία αυτών και στην Συρία) σαν τις μόνες δυνάμεις που μπορούν να απειλήσουν ακόμα και την ύπαρξη του. Η υποστήριξη από τις (σχετικά ανενεργείς στην περιοχή- λόγω ενεργειακής επάρκειας και ηγετικής ανεπάρκειας επί Τραμπ-) ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας κατά του Ιράν καθώς και ο στόχος της εξαφάνισης/μη αναβίωσης του Ισλαμικού κράτους.
Οι ΗΠΑ με τα κενά εξουσίας που προκάλεσαν σε Ιράκ (προληπτική εισβολή) και Συρία (αρχική υποστήριξη των ανταρτών στον εμφύλιο) αφενός έδωσαν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί εκεί το Ισλαμικό κράτος, και αφετέρου άφησαν παράλληλα ελεύθερο το Ιράν να εξαπλώσει στρατιωτικές δυνάμεις στις χώρες αυτές, που όσο πολεμούσαν το Ισλαμικό κράτος ήσαν καλοδεχούμενες, αλλά όπως έχει συμβεί στο παρελθόν (π.χ. με τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν), απετέλεσαν μετά μέγα πρόβλημα.
Τα τωρινά γνωστά δεδομένα στην αλλαγή εξουσίας:
Στα τέλη Νοεμβρίου 24 οι επαναστάτες με επικεφαλής την επωνομαζόμενη Τζιχαντιστική Ισλαμιστική ομάδα Hayat Tahrir al-Sham (HTS για συντομία) (χαρακτηρισμένη από την Δύση ως τρομοκρατική) και ηγέτη της τον επικυρηγμένο από τις ΗΠΑ έναντι 10 εκ δολαρίων ως τρομοκράτη Ahmad al-Sharaa (al-Julani) καταλαμβάνουν το Χαλέπι (δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας) εν συνεχεία λίγες μέρες μετά την Χάμα και εν συνεχεία την (3η μεγαλύτερη πόλη) Χομς μετά από μικρή αντίσταση κινούμενοι προς την Δαμασκό
Η Δαμασκός πέφτει αμαχητί την 8-12-24 ύστερα από δύο εβδομάδες από τις αρχικές εχθροπραξίες με τον Άσαντ και την οικογένειά του να διαφεύγει με άσυλο στην Ρωσία, ύστερα από ένα εμφύλιο πόλεμο που διήρκεσε 13 χρόνια και δικτατορικής εξουσίας της δυναστείας των Άσαντ 54 ετών.
Ούτε ο Ρωσικός στρατός ούτε οι Ιρανικές παραστρατιωτικές δυνάμεις(της Χεζμπολάχ) που συνέδραμαν τον Άσαντ και τον Συριακό στρατό δεν προέβαλαν στο τέλος καμία αντίσταση. Ο Ρωσικός στόλος ανεχώρησε από την ναυτική βάση στην Ταρτούς όπου η ισραηλινή αεροπορία κατέστρεφε τον Συριακό στόλο.
Η ομάδα HTS με τον al-Julani που νίκησε τον Συριακό στρατό και κατέλαβε την Dαμασκό εμφανιζόμενη τώρα ως το νέο καθεστώς με δηλώσεις ότι σκοπό έχει να σταματήσει τον πόλεμο στην Συρία και να προφυλάξει τις μειονότητες εθνικές και θρησκευτικές (Χριστιανών Αλαουιτών, Δρούζων κλπ) μαζί με την Αλ Νούσρα (δύο αδελφών της Aλκάϊντα και προερχομένων από αυτήν) χρηματοδοτείται και ενισχύεται με κάθε τρόπο από την Τουρκία, ήδη τουλάχιστον από το 2019 (βλέπε σελίδα 235 του βιβλίου μου ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ-Γενικότερα για τον πόλεμο στην Συρία στις σελίδες 210-244).
Τα πιο πάνω δεδομένα καταδεικνύουν ότι υπήρξε προφανής συμφωνία μεταξύ Τουρκίας-Ρωσίας-Ιράν που επιβλήθηκε στον Άσαντ με αντάλλαγμα την διαφυγή του, ώστε να μην προβληθεί καμία αντίσταση πριν την κατάληψη της Δαμασκού και να αποφευχθεί αιματοχυσία μεταξύ των πιο πάνω συγγενών μεταξύ τους παικτών.
Βάσει αυτής θεωρώ βέβαιο ότι η Ρωσία θα διατηρήσει τις βάσεις της (ναυτική στην Ταρτούς και την αεροπορική στην Λατάκεια) αν και εμφανίζεται διαπραγματευόμενη τώρα αυτό με το νέο καθεστώς, προφανώς για να σωθούν τα προσχήματα. Δεδομένης της πολύ καλής σχέσης της Ρωσίας με την Τουρκία (η οποία ουσιαστικά ελέγχει σε μεγάλο βαθμό την HTS) δεν θα υπήρξε διαφορετική λύση.
Το Ιράν θα γλίτωνε τους εναπομείναντες μαχητές του στην Συρία που ούτως ή άλλως είχαν αποδυναμωθεί λόγω του πολέμου της Χεζμπολάχ στο Λίβανο και από τους ανηλεείς αεροπορικούς βομβαρδισμούς του Ισραήλ στη Συρία.
Η Τουρκία θα ήταν η μεγάλη κερδισμένη αφού ελέγχει το νέο καθεστώς συν τις άλλες μονάδες μισθοφόρων της που μάχονται τους Κούρδους στην ΒΑ Συρία.Το επιβεβαίωσε και ο Τραμπ με δημόσια δήλωση του, ότι πίσω από την ανατροπή του Άσαντ βρίσκεται η Τουρκία, με εγκωμιαστικά σχόλια για τον Ερντογάν.
Η πιο πάνω κρυφή συμφωνία επιβεβαιώνεται και από την δημοσίευση της Jerusalem Post στις 14/12/24 όπου αναφέρονται σχετικές δηλώσεις του Τούρκου υπουργού εξωτερικών Φιντάν στην Τουρκική τηλεόραση. H κρυφή συμφωνία φαίνεται να επήλθε σε παράλληλη συνάντηση των υπουργών εξωτερικών Τουρκίας-Ρωσίας-Ιράν στην Ντόχα του Κατάρ στα πλαίσια του Doha forum της 7ης-12-2024. Μία μέρα δηλαδή πριν την κατάληψη της Δαμασκού.
Ο άλλος παίκτης εκτός συμφωνίας αλλά με την ισχύ των όπλων το Ισραήλ πραγματοποίησε τις μέρες εκείνες αεροπορικούς βομβαρδισμούς σε σχεδόν 500 στόχους καταστρέφοντας την αεροπορία, στόλο αντιαεροπορικά συστήματα, πυραυλικές και άλλες στρατιωτικές εγκαταστάσεις, drones, τεθωρακισμένα, εγκαταστάσεις παραγωγής όπλων, συμπεριλαμβανομένων χημικών όπλων του Συριακού στρατού (κατά 80-90% σύμφωνα με ισραηλινές πηγές) με αιτιολογία την ασφάλεια του Ισραήλ, ώστε να μην πέσουν στα χέρια τρομοκρατών ισλαμιστών. Αεροπορικές επιδρομές που συνεχίζονται ακόμα και τώρα.
Ενώ δήλωσε ότι θα διπλασιάσει τους Ισραηλινούς εποικισμούς στα υψίπεδα του Γκολάν.
Εκτός μάλιστα από τα συνορεύοντα με την Συρία υψίπεδα του Γκολάν (που είχε καταλάβει το 1967 και προσάρτησε -παράνομα κατά το διεθνές δίκαιο- το 1981) έχει καταλάβει με χερσαίες δυνάμεις την ουδέτερη ζώνη (buffer zone) εντός της Συρίας συμπεριλαμβανομένου του στρατηγικού όρους Ερμόν φτάνοντας -σύμφωνα με τοπική πηγή ενημέρωσης- μόλις 25 χιλιόμετρα από τη Δαμασκό και δηλώνοντας ότι είναι προσωρινή η κατάληψη και ότι θα αποσυρθεί όταν το επιτρέψει η κατάσταση. Το όρος Ερμόν σε ύψος 2.800 μ.αποτελεί το ιδανικό μέσο ελέγχου για όλη την Συρία και Λίβανο καλύτερο από άλλα ραντάρ/drones κλπ.
Τώρα το Ισραήλ με την αλλαγή καθεστώτος ουσιαστικά διαλύει τον άξονα στρατιωτικής/ πολιτικής επιρροής που ξεκινούσε από το Ιράν συνέχιζε στο (Σιιτικό κατά 60%) Ιράκ, μετά στην Συρία, Λίβανο και κατέληγε στους Χούτι της Υεμένης .
Κόβει και την γραμμή ανεφοδιασμού της Χεμπολάχ στο Λίβανο που περνούσε από την Συρία.
Βεβαίως και η Ρωσία θα χάσει την επιρροή που είχε στο τόξο αυτό της Μέσης Ανατολής μέσω του Ιράν, ελπίζοντας να διατηρήσει κάποια επιρροή επιπλέον των βάσεων μέσω της Τουρκίας στην Συρία.
Οι Κούρδοι με δύο εκατομμύρια πληθυσμό, αριθμούν σχεδόν το 10% του πληθυσμού της Συρίας. Εγκατεστημένοι στο ΒΑ τμήμα αυτής ελέγχουν την πετρελαιοπαραγωγό περιοχή της χώρας αλλά και τα 40-50.000 φυλακισμένα σε στρατόπεδο μέλη του Ισλαμικού κράτους, στην περιοχή όπου βρίσκονται και οι 900 Αμερικανοί στρατιώτες.
Η Κούρδοι ήδη μάχονται με τους μισθοφόρους της Τουρκίας που αποκαλούνται «Συριακός Εθνικός Στρατός» «SNA». Η στρατιωτική δύναμη των Κούρδων αποκαλούμενη YPG (επικεφαλής των αποκαλούμενων «Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων» «SDF»)θεωρείται και χαρακτηρίζεται από τις ΗΠΑ σύμμαχος τους, αφού πολέμησαν και νίκησαν το Ισλαμικό κράτος στη Συρία ενώ σήμερα ακόμα την διαφυλάσσουν από την αναβίωση του. Από την Τουρκία βέβαια θεωρούνται ταυτόσημοι με το κουρδικό PKK, εχθροί και τρομοκράτες.
Η Τουρκία που μετά τις 3 εισβολές στο έδαφος της Συρίας είχε αποτραπεί από την 4η εισβολή (στην τριμερή συνάντηση της 19/7/2022 στην Τεχεράνη μεταξύ Πούτιν- Αλί Χαμεϊνί και Ερντογάν), επωφελούμενη από την αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ λόγω του πολέμου στο Λίβανο, της απόσυρσης δυνάμεων και ενδιαφέροντος της Ρωσίας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, εισέβαλε στο εσωτερικό της Συρίας δια της πλαγίας οδού, ενισχύοντας την HTS ώστε αυτή η ομάδα να πολεμήσει τον Άσαντ και να καταλάβει την εξουσία κάτι που πρέπει να προετοιμαζόταν από μήνες.. Έχει επομένως αυτή την στιγμή το πάνω χέρι στην de facto κυβερνητική εξουσία μέσω της HTS σε σύγκριση με τους λοιπούς παίκτες στη χώρα αυτή.
Θα επιδιώξει να νικήσει τους Κούρδους και να δημιουργήσει τουλάχιστον μία ευρεία ζώνη μεταξύ αυτών και των συνόρων της με την Συρία την οποία θα ελέγχει και φυσικά εποφθαλμιά ( όπως ανέκαθεν έκανε με τις τρεις προηγούμενες εισβολές) να καταλάβει και να ελέγχει την περιοχή τους με τα πετρέλαια . Φοβούμενος όμως και την δημιουργία ημιαυτόνομης Κουρδικής επαρχίας, όπως οι 2 στο Ιράκ.
Η περιοχή λοιπόν Deir al Zor έχει τις σημαντικότερες πετρελαιοπηγές της Συρίας, της οποίας είχε στην κατοχή του το Ισλαμικό κράτος και χρηματοδοτούσε με αυτές τις επιχειρήσεις του. (Υπήρχαν μάλιστα καταγγελίες και δημοσιεύματα που ενέπλεκαν τον γαμπρό του Ερντογάν- υπουργό ενέργειας- στην διαμεσολάβηση πώλησης του πετρελαίου αυτού).
Αυτός λοιπόν είναι μαζί με τον μεγαλοιδεατισμό/ανασύσταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο ανομολόγητος πόθος του Σουλτάνου. Να καταλάβει και να βάλει χέρι σε αυτές τις πετρελαιοπηγές, όπως επιχειρούσε παράλληλα να κάνει το ίδιο και στο Αιγαίο με τα γεωτρύπανα.
Στο παρελθόν εποφθαλμιούσε να βάλει χέρι και στην περιοχή του Ιράκ στις υπό Κουρδική κατοχή πετρελαιοπηγές.
Από την αρχή του εμφυλίου στη Συρία κατά του Άσαντ, είχε σαν στόχο να προσεταιριστεί εδάφη της Συρίας, τον οποίο στόχο προετοίμαζε με τις προηγούμενες εισβολές. Πίστευε στον κατακερματισμό της Συρίας, ιδιαίτερα με την εκεί δραστηριότητά του Ισλαμικού κράτους και των αντιμαχόμενων Συριακών πλευρών.
Αποτρεπτικό σε αυτό είναι η ύπαρξη των Αμερικανών στρατιωτών και της επιθυμίας των ΗΠΑ να μην αναβιώσει το Ισλαμικό κράτος με την απελευθέρωση των μελών του στην περιοχή.
Περί της HTS και του ηγέτη αυτής Ahmad al-Sharaa (al-Julani).
Όσο και αν ο ηγέτης της εξευγένισε την εμφάνιση του και εμφανίζεται μετριοπαθής και ενωτικός στις δηλώσεις του, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι προέρχεται από την Αλ Κάϊντα από την οποία ξεκίνησε και το Ισλαμικό κράτος. Η Χαμάς, οι αδελφοί Μουσουλμάνοι πανηγύρισαν την αναρρίχηση της HTS στην εξουσία και η πρώτη κρατική οντότητα που την αναγνώρισε ήταν το Χαλιφάτο των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν.
Ομάδες/οργανώσεις σαν την HTS έχουν παρόμοια ιδεολογία και σκοπό. Ας θυμηθούμε λοιπόν ότι:
«Σαν σκοπός του Ι.Κ. διαδόθηκε ότι θα είναι η παγκόσμια κυριαρχία του Ισλάμ και η ιδεολογία του διανθίστηκε από αποκαλυπτικό-εσχατολογικό χαρακτήρα που θέλησε να προσδώσει σε αυτήν. Διέδωσε ότι στο Νταμπίκ της Συρίας, σύμφωνα με το Κοράνι θα νικηθεί ο στρατός των Ρωμαίων (Δυτικών) πριν την έλευση του Μεσσία, τον κατ’ αυτούς ονόματι Μάχντι.
(Εξέδωσε και περιοδικό με το όνομα Νταμπίκ). Έτσι προσέλκυσαν στρατό από 80 χώρες που το 2015 κατά διιστάμενες εκτιμήσεις ανερχόταν από μερικές δεκάδες χιλιάδων έως 200.000 μαχητές!
Η επιτυχία του Χαλιφάτου (Ι.Κ.) σε σύγκριση με τις άλλες Ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις (π.χ.Αλκάϊντα) έγκειται στο ότι σταδιακά υλοποιήθηκε σε οιονεί πολιτειακή κρατική οντότητα.
Ο «Χαλίφης» δεν είναι απλώς τίτλος ηγέτη κράτους, όπως σουλτάνος, Εμίρης κ.λπ., θεωρείται ο εκπρόσωπος επί γης του Μωάμεθ.»
(Απόσπασμα από το βιβλίο μου ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ: «Το φαινόμενο και η μετεξέλιξη του Ισλαμικού κράτους» σελ.210-214 ).
Θεωρώ λοιπόν δύσκολο αν όχι για τον ηγέτη της HTS, για τους περί αυτόν να αποστασιοποιηθούν από αυτή την ιδεολογία. Μήπως λοιπόν θεωρήσουν τα 40.000 φυλακισμένα μέλη του Ι.Κ. στην ΒΑ Συρία αδελφούς που πρέπει και αυτοί να ελευθερωθούν; Εκπληρώνοντας ταυτόχρονα και τις επιθυμίες του Σουλτάνου για συντριβή των Κούρδων;
Φυσικά το μέλλον θα δείξει.
Περι τής προοπτικής εκλογών και μελλοντικής δημοκρατικής κυβέρνησης
Υπάρχουν πολλές αναλογίες της σημερινής κατάστασης στην Συρία με εκείνες στη Λιβύη μετά την πτώση του Καντάφι. Με de facto χωρισμό σε δύο τμήματα της Λιβύης με τα πετρέλαια να βρίσκονται υπό τον στρατηγό Χαφτάρ στην Βεγγάζη, αλλά οι οικονομικές συμφωνίες για αυτά να γίνονται από το άλλο μισό στην Τρίπολη με την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση, την οποία διαχρονικά στηρίζει ο εκεί Τουρκικός στρατός. Με τις εκλογές όμως μετά τον εξαετή εμφύλιο που μεσολάβησε εδώ και 13 χρόνια να μη γίνονται ακόμα. (Βλέπε σελίδες 278-290 του βιβλίου μου).
Η κυβέρνηση Μπάϊντεν εξακολουθεί να θεωρεί τους Κούρδους συμμάχους των ΗΠΑ και να θέλει να διατηρήσει τους Αμερικανούς στρατιώτες στην περιοχή τους. Τι θα κάνει ο πλανητάρχης/επιχειρηματίας Τραμπ (που παρομοιάζει την αλλαγή καθεστώτος στην Συρία με την συμμετοχή σε αυτό άλλου κράτους, σαν «επιθετική εξαγορά εταιρείας») σε ένα μήνα;
Η HTS που κυβερνά εγγυόμενη την προστασία όλων των κατοίκων της Συρίας και το Ισραήλ τι θα κάνουν σχετικά με τις επιθετκές βλέψεις Ερντογάν κατά των Κούρδων; Αυτά θα τα εξετάσουμε στο Β΄Μέρος αυτού του άρθρου.
*συντ. δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω, συγγραφέας, ερευνητής.
