Του Βασίλειου-Γεωργίου Γρηγ.Παπαδάκη
Οι αιώνες έρχονται και παρέρχονται. Ο χρυσός αιώνας του Περικλέους παρήλθε τελεσίδικα. Στη σύγχρονη εποχή της υπέρμετρης τεχνολογικής ανάπτυξης, της ανασφάλειας, των πολεμικών συρράξεων, της αβεβαιότητας και της πνευματικής παρακμής, εύλογο είναι ν΄ αυξάνονται τα φαινόμενα της χρησιμοθηρίας (θήρευση πλούτου) και των χρυσοκανθάρων της παραοικονομίας. Ο εκχυδαϊσμός της τηλεοράσεως και δη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και τα κολοσσιαία ποσά τα οποία δαπανώνται για διαφημίσεις ελκύουν το ενδιαφέρον ως μαγνήτης κάθε είδους «χρυσοκανθάρους» οι οποίοι δρουν υπογείως και υπεργείως.
Εισηγητής του όρου χρησιμοθηρία (αγαθό είναι ό,τι ωφελεί και συμφέρει τον άνθρωπο), υπήρξε ο ο Άγγλος φιλόσοφος Jeremy Bentham (1748-1832). Κατά τον Bentham η χρησιμοθηρία (ωφελιμισμός) είναι ρυθμιστική ή δεοντολογική θεωρία. Τόσο το άτομο όσο και η κοινωνία βρίσκουν στήριγμα στην ανθρώπινη φύση. Το άτομο στην εγωκεντρικότητα και η κοινωνία στην κοινωνικότητα. Απέναντι στον εγωκεντρισμό ορθώνεται το τοίχος της κοινωνικής αλληλεγγύης και του ηθικού εξανθρωπισμού.
Στην αρχαιότητα οι σοφιστές θεώρησαν την έννοια της ωφελιμότητας βασικό στοιχείο της ηθικότητας. Στους Πλατωνικούς διαλόγους ο Πλάτων (427-347 π.Χ.) παρουσιάζει τον Σωκράτη (469-399 π.Χ.) να συζητά την έννοια του ωφελίμου σε συσχετισμό με την έννοια του αγαθού. Ουσιαστικά η στάση του Σωκράτη απέναντι στον ωφελιμισμό δεν ήταν μόνο θεωρητική αλλά και πρακτική όπως απέδειξε με τη ζωή του. Παραμέλησε τα υλικά συμφέροντα και προτίμησε να χάσει τη ζωή του παρά να προδώσει τα ιδανικά και τις αρχές του. Αναγνώριζε ότι κάθε αγαθό είναι ωφέλιμο, όχι όμως ότι και κάθε ωφέλιμο είναι αγαθό. Ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.) Αθηναίος ρήτορας καταδίκαζε την ευμάρεια ως υπηρέτη της κακίας επειδή παρέχει την άνεση, τη ραθυμία, και παρασύρει τους νέους στην αδιαντροπιά και τέρψη.
Η υλική ευδαιμονία παλαιόθεν συνδέθηκε με την ευτυχία του ανθρώπου. Βεβαίως συμβάλλει στην ευτυχία αλλά δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας. Αν δεν τηρηθεί η αριστοτελική αρμονία και ο πλούτος ξεπέσει στην κραιπάλη και ανηθικότητα τότε γίνεται ο κύριος υπεύθυνος για την καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Μήπως έχουμε αρχίσει να χάνουμε το ρομαντισμό και το αυτεξούσιο (ελευθερία σκέψης, δράσης), μέσα στην καθημερινότητα της υλικής ευδαιμονίας και ακηδίας? Η αποξένωση του ανθρώπου, σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, οφείλεται στον ακράτητο και άλογο καταναλωτισμό. Το φαινόμενο συντελεί καταλυτικά στη νοσηρή νωθρότητα, ηθική εκμηδένιση και αναισχυντία.
Υποσημείωση: Οι νομομαθείς Λατίνοι ρωτούσαν προκειμένου να βρουν την αιτία ή τον υποκινητή μιας περίπλοκης ενέργειας: «Cui Bono»? Ποιος ωφελείται? Στην περίπτωση των πυρπολήσεων οι οποίες κατέστρεψαν το δασικό πλούτο της χώρας, πρόκειται περί ακήρυκτου πολέμου, μήπως ο υποκινητής, ή υποκινητές βρίσκονται κάτω από τη μύτη μας? Φρουροί των συνόρων επαγρυπνείτε.
