Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Η πολυπλοκότητα της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας και η μεγάλη ταχύτητα της εξέλιξης σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη οντότητα και στην βιοποικιλότητα διαμορφώνουν μη διαχειρίσιμες συνθήκες πολιτικά, εάν συνεχισθεί ο προσανατολισμός του πολιτικού συστήματος στην στατική και χωρίς μακροπρόθεσμα βιώσιμες ισορροπίες θεώρηση της δυναμικής, που αναπτύσσεται στο σύνολο των κοινωνικών συστημάτων (από το οικονομικό και το υγείας μέχρι το εργασιακό κ.λ.π.).
Δεν αρκεί η διαχείριση της εξουσίας μόνο στα διάφορα επίπεδα της δημοκρατικής λειτουργίας (δηλαδή διακυβέρνηση ή αντιπολίτευση). Είναι πλέον ζωτικής σημασίας για το μέλλον των κοινωνιών η οικοδόμηση μιας διαφορετικής οπτικής ως προς τον σχεδιασμό της εξέλιξης, η οποία συνυπολογίζει τις επιπτώσεις όχι μόνο στα κοινωνικά συστήματα με στόχο την αναπαραγωγή του οργανωτικού τους μοντέλου, αλλά πολύ περισσότερο εξετάζει και αξιολογεί τις παρενέργειες στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και την ζωή των πολιτών σε βάθος χρόνου.
Ο τρόπος οργάνωσης των κοινωνιών δεν πρέπει να στηρίζεται στην εργαλειοποίηση του ανθρώπινου παράγοντα με στόχο την αναπαραγωγή στατικών και με προσανατολισμό στο παρελθόν συστημικών συσχετισμών συμφερόντων και εξουσίας, διότι υποσκάπτει την βιωσιμότητα τους, εάν δεν λαμβάνει υπόψη τις αναγκαίες ισορροπίες, που επιβάλλεται να διασφαλίζει η εξέλιξη ως προς το ανθρώπινο συμφέρον και την βιωσιμότητα τόσο των κοινωνιών όσο και της βιοποικιλότητας.
Αυτό σημαίνει, ότι η πολιτική διαχείριση της πορείας προς το μέλλον είναι δυναμικό μέγεθος και πρέπει να δίνει διαρκώς απαντήσεις σε πολύ κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία σχετίζονται με τις ανάγκες, που διαμορφώνονται στην προοπτική του χρόνου.
Είναι εξαιρετικά αντιφατική η διαχείριση της νέας παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας από κυβερνήσεις, οι οποίες έχουν εθνική αναφορά και νομιμοποίηση, ενώ ταυτοχρόνως προωθούν το εθνικό συμφέρον σε συνθήκες αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών, που συνθέτουν την παγκόσμια κοινότητα.
Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν ένα μη λειτουργικό πλαίσιο για την προώθηση της αποκατάστασης σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινωνιών και των πολιτικών τους ηγεσιών και την προοπτική επεξεργασίας πολιτικών με πλανητικές αφετηρίες και οπτικές, ώστε να είναι εφικτή η διαχείριση και αντιμετώπιση των παγκόσμιας εμβέλειας κρίσεων (κλιματική αλλαγή, πανδημίες, οικονομική ανάπτυξη κ.λ.π.).
Αυτή η πραγματικότητα όμως δεν συμβάλλει στην λειτουργική διαχείριση της πορείας προς το μέλλον και απαιτεί απαντήσεις από τα εθνικά πολιτικά συστήματα στα ερωτήματα, που προκύπτουν σχετικά με την υπέρβαση των αντιφάσεων.
Απαντήσεις πρέπει επίσης να δοθούν με συγκεκριμένες πολιτικές προτάσεις και ανάλογο σχεδιασμό σε σχέση με τις επιπτώσεις της ψηφιοποίησης στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, καθώς και την πολιτική διαχείριση της νέας πραγματικότητας, που δημιουργείται.
Για παράδειγμα η βασιζόμενη στην ψηφιακή τεχνολογία αυτοματοποίηση της παραγωγής συμβάλλει στην αύξηση της ανεργίας από το ένα μέρος και από το άλλο δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Το θέμα είναι η ύπαρξη σχεδίου για την μεταβατική περίοδο (π.χ. εκπαίδευση των εργαζομένων με σημείο αναφοράς τον νέο τρόπο παραγωγής για να μην υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση τους), που διαμορφώνεται, ώστε να αποφευχθούν κοινωνικές αναταράξεις και η διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Το πολιτικό σύστημα οφείλει να έχει σχέδιο, το οποίο θα συμπορεύεται με την ταχύτητα πραγματοποίησης των αλλαγών στον τρόπο παραγωγής, χωρίς να εργαλειοποιεί τους πολίτες στο πλαίσιο των διαφόρων εργασιακών ρόλων.
Ταυτοχρόνως η εικονική προσέγγιση και αποτύπωση της πραγματικότητας, που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία, σε συνδυασμό με την λογική της κοινωνίας του θεάματος ως μέσου αυτοπαρουσίασης και αυτοπραγμάτωσης στις σύγχρονες μαζοποιημένες μονοδιάστατα καταναλωτικές κοινωνίες διαμορφώνουν συνθήκες εργαλειοποίησης και χειραγώγησης των πολιτών, οι οποίες έχουν πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική και πολιτική δραστηριοποίηση τους.
Εάν συνυπολογισθεί, ότι η παραγωγή κοινωνικών αξιών στις τοπικές κοινωνίες έχει υποκατασταθεί από τα πρότυπα, που διοχετεύονται μαζικά από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και υπηρετούν την λογική της κοινωνίας του θεάματος, διαμορφώνονται συνθήκες, οι οποίες δεν διασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή και ενσυναίσθηση ούτε την ευδοκίμηση του ορθολογισμού και της κριτικής σκέψης, δύο βασικών παραμέτρων της δημοκρατικής λειτουργίας.
Η πολιτική διαχείριση της κοινωνικής δυναμικής στην πορεία προς το μέλλον προϋποθέτει ουσιαστικές απαντήσεις και ανάλογο σχεδιασμό από τους πολιτικούς σχηματισμούς.
Αυτοί οι προβληματισμοί θέτουν «επί τάπητος» και ερωτήματα ως προς την ποιότητα του πολιτικού λόγου και την αναγκαιότητα οικοδόμησης δομών της κοινωνίας πολιτών, στο πλαίσιο των οποίων οι πολίτες με εργαλεία τον ορθολογισμό και τον διάλογο θα διαμορφώνουν απόψεις και θα προσδίδουν περιεχόμενο στο κοινωνικό συμφέρον, ενώ παράλληλα θα το εκφράζουν σε θεσμοθετημένες διαδικασίες.
Σε αυτό το πλαίσιο πραγματώνονται με σύγχρονο περιεχόμενο βασικές και διαχρονικές αξίες, όπως είναι η ελεύθερη βούληση, η κοινωνική δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη.
Είναι εμφανές, ότι ουσιαστικά το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και η πολιτική διαχείριση της κοινωνικής δυναμικής είναι ανάγκη να επαναπροσδιορισθούν, ώστε η πορεία προς το μέλλον να είναι βιώσιμη και να προωθεί το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον σε πλανητικό επίπεδο, με σεβασμό στις ισορροπίες του φυσικού περιβάλλοντος.
Αυτό σημαίνει, ότι πρέπει να δοθούν απαντήσεις με συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με τις ανθρωπογενείς ανισορροπίες, που απειλούν την βιωσιμότητα, ώστε να μπορούν να αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις τους με λειτουργική αλλαγή του τρόπου διαχείρισης της πραγματικότητας και του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος και οι οδυνηρές παρενέργειες στον άνθρωπο και τα άλλα είδη λόγω της μαζικής χρήσης πλαστικών στο πλαίσιο της διάθεσης τροφίμων με στόχο την μείωση του εργασιακού κόστους. Τα μικροσωματίδια, που προκύπτουν από την διάλυση τους μακροπρόθεσμα και διαχέονται στην ατμόσφαιρα, εισπνέονται ακόμη και από τον άνθρωπο. Οι αρνητικές παρενέργειες είναι βέβαια πολύ περισσότερες (π.χ. πλαστικά στις θάλασσες, τα οποία καταλήγουν στο σώμα των ψαριών και μέσω της τροφικής αλυσίδας στον άνθρωπο κ.λ.π.).
Η ευθύνη τόσο του πολιτικού συστήματος όσο και των κοινωνιών είναι μεγάλη και πρέπει να αναληφθεί χωρίς καθυστερήσεις, διότι η πολύ μεγάλη ταχύτητα της ροής του χρόνου και η συνεχώς διευρυνόμενη πολυπλοκότητα θα αυξάνουν τον βαθμό διακινδύνευσης (κλιματική αλλαγή, πανδημίες κ.λ.π.), επειδή η κοινωνική δυναμική θα είναι άναρχη και μη ελεγχόμενη. Σε αντίθετη περίπτωση το πολιτικό σύστημα θα χάσει σταδιακά την αξιοπιστία του και αυτό θα έχει αρνητικές παρενέργειες στην δημοκρατική λειτουργία. Η επανεκκίνηση αποτελεί βασική προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό του και την πρόσδωση προοπτικής στην κοινωνική δυναμική.
Ταυτοχρόνως η κοινωνία πολιτών πρέπει να αναλάβει τον θεσμικά κατοχυρωμένο ρόλο, που της αναλογεί και οι επιλογές της να στηρίζονται στην γνώση της πολυδιάστατης πραγματικότητας καθώς και των επιπτώσεων τους στην δυναμική της εξέλιξης σε βάθος χρόνου.
Το ερώτημα βέβαια είναι, εάν τόσο το πολιτικό σύστημα όσο και οι κοινωνίες μπορούν να διαχειρισθούν τον χρόνο με λειτουργική ταχύτητα. Δεν είναι καθόλου εύκολο, διότι απαιτούνται βαθιές τομές και αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Πηγή: metarithmisi.gr
