Όλα δείχνουν ότι οι ηγέτες της ΕΕ θα αποδώσουν τελικά το «καθεστώς υποψήφιας χώρας» στην Ουκρανία, αλλά και στη Μολδαβία στην επικείμενη σύνοδο κορυφής, την Πέμπτη. Βέβαια πολλές εθνικές κυβερνήσεις προειδοποιούν ότι η όλη διαδικασία «μπορεί να διαρκέσει 15 έως 20 χρόνια» μέχρι την πλήρη ένταξη των δύο χωρών. Το ίδιο επισημαίνει και ο Γάλλος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Κλεμέντ Μπον, μιλώντας εκ μέρους του Συμβουλίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η απόδοση του «καθεστώτος υποψήφιας χώρας» θεωρείται περισσότερο μία συμβολική ενέργεια, χωρίς αυτοματισμούς για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Άλλος είναι όμως «ο ελέφαντας στο δωμάτιο»: Τί γίνεται με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, που περιμένουν υπομονετικά στον προθάλαμο της ΕΕ, με ή χωρίς «καθεστώς υποψήφιας χώρας», αλλά χωρίς τελικά να κάνουν βήμα προς την πλήρη ένταξη; Η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία θεωρούνται επισήμως «υποψήφιες χώρες», αλλά ακόμη δεν έχουν αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Με τη Σερβία και το Μαυροβούνιο οι διαπραγματεύσεις είχαν ξεκινήσει, αλλά δεν προχωρούν. Όσο για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο, απέχουν πολύ ακόμη από το «καθεστώς υποψήφιας χώρας».
Σενάρια για «μπλόκο» στη σύνοδο κορυφής
Σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη στασιμότητα των τελευταίων ετών ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς έλεγε την Τρίτη ότι τόσο ο ίδιος, όσο και οι ομόλογοί του στην Αλβανία και στη Βόρεια Μακεδονία σκέπτονται να μποϊκοτάρουν τη «Σύνοδο Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων» που θα γίνει επίσης την Πέμπτη στις Βρυξέλλες. Τελικά το ξανασκέφτηκαν και αποφάσισαν να δώσουν το παρών.
Πολλοί ήταν εκείνοι που επισήμαναν πως τίποτα καλό δεν προμηνύεται για την ενταξιακή τους πορεία, αν αρχίσουν από τώρα τις απειλές και τα «βέτο». Τελικά ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα επιβεβαίωσε, μέσω Twitter, τη συμμετοχή των τριών χωρών, που, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, θέλουν να εκφράσουν τις απόψεις τους «για τα ανοιχτά Βαλκάνια που προάγουν το πνεύμα της Ευρώπης και για την ομηρεία μας από τη Βουλγαρία, που το καταστρέφει…»
Περισσότερο από εμφανής είναι η διαμαρτυρία του Ράμα για τη στάση της Βουλγαρίας, η οποία επί του παρόντος μπλοκάρει την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη γειτονική Βόρεια Μακεδονία. Τα Σκόπια είχαν λάβει «καθεστώς υποψήφιας χώρας» πριν από 17 ολόκληρα χρόνια, αλλά έκτοτε δεν υπάρχει καμία εξέλιξη. Η χώρα έχει αλλάξει το όνομά της, για να ξεπεράσει την μέχρι πρότινος αρνητική στάση της Ελλάδας. Τώρα είναι όμως αντιμέτωπη με το βέτο της Βουλγαρίας, η οποία επικαλείται ιστορικούς λόγους και ζητήματα εθνικής ταυτότητας, που πολλοί θεωρούν μάλλον παράλογα.
Και όλα αυτά παρότι η νέα βουλγαρική κυβέρνηση, που προβάλλει ένα προοδευτικό και φιλο-ευρωπαϊκό προφίλ, φαινόταν αποφασισμένη να κόψει τον «γόρδιο δεσμό». Κάτι που ωστόσο προκάλεσε ενδοκυβερνητικές τριβές και τελικά επέφερε τη διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού υπό τον πρωθυπουργό Κίριλ Πέτκοφ. Μετά από έξι μήνες η Βουλγαρία οδηγείται σε νέες πρόωρες εκλογές, εκτός αν ευοδωθεί κάποια παρέμβαση από τον πρόεδρο της χώρας Ρούμεν Ράντεφ.
Η ΕΕ χρειάζεται μία λύση για τα Δυτικά Βαλκάνια
Κι όμως πρέπει να υπάρχει λύση για τα Δυτικά Βαλκάνια, δηλώνει η Ολλανδέζα ευρωβουλευτής της πολιτικής ομάδας των Φιλελευθέρων (Renew Europe) Σόφι Ίντφελντ, που, όπως λέει, κατανοεί την αγανάκτηση των υποψηφίων χωρών. «Κινδυνεύουμε να χάσουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους, ενώ την ίδια στιγμή η Ρωσία και η Κίνα ανοίγουν πόρτες και κερδίζουν συμπάθειες», επισημαίνει η Ολλανδέζα ευρωβουλευτής. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί στις Βρυξέλλες η όλο και πιο προφανής φιλορωσική πολιτική της Σερβίας. Γι αυτό η φιλελεύθερη ευρωβουλευτής, αλλά και οι Πράσινοι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προτείνουν να συμφωνηθεί ένας οδικός χάρτης για την προσχώρηση των Δυτικών Βαλκανίων. Η Σόφι Ίντφελντ υποστηρίζει μάλιστα ότι «δεν μπορεί κανείς να απαιτεί από χώρες όπως η Ουκρανία ή τα Δυτικά Βαλκάνια να υλοποιήσουν τώρα τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, αλλά να περιμένουν για μία ακόμη γενιά μέχρι να ενταχθούν. Προβλήματα που αφορούν το κράτος δικαίου ή την καταπολέμηση της διαφθοράς μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα εντός, παρά εκτός ΕΕ».
Η άποψη αυτή πλησιάζει τη θέση της Αυστρίας, η οποία αναδεικνύεται πλέον σε κύριο υποστηρικτή των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Πρόσφατα ο υπουργός Εξωτερικών Αλεξάντερ Σάλενμπεργκ απέστειλε στα υπόλοιπα κράτη-μέλη non paper, με το οποίο πρότεινε «να γίνουν βήματα στην ενταξιακή πορεία, χωρίς να αλλοιωθεί η προβλεπόμενη διαδικασία». Η κεντρική ιδέα είναι ότι στους τομείς που οι υποψήφιες χώρες ανταποκρίνονται στα κριτήρια ένταξης, για παράδειγμα στην ενέργεια ή στις μεταφορές, θα πρέπει και να αντιμετωπίζονται ως μέλη, ακόμη και αν δεν είναι μέλη. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση οι αποφάσεις για τον «συγχρωτισμό» των υποψηφίων χωρών με τα κράτη-μέλη θα λαμβάνονταν με ομοφωνία.
Έντι Ράμα, Αλεξάνταρ Βούτσιτς και Νικόλα Ντιμιτρόφ
Δεν έχει απορριφθεί πάντως και η παλαιότερη εναλλακτική πρόταση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν: να δοθεί στους ανατολικούς γείτονες της ΕΕ μία δυνατότητα σύνδεσης, η οποία θα είναι υποδεέστερη της πλήρους ένταξης, αλλά ταυτόχρονα αρκετά ελκυστική, ώστε να τους διατηρήσει σε ευρωπαϊκή τροχιά. Αλλά είναι ρεαλιστική αυτή η προοπτική; Μάλλον όχι, υποστηρίζει η Τινατίν Ακβλεντιανί, ερευνήτρια στο Κέντρο Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS) στις Βρυξέλλες. «Χωρίς ισχυρή πολιτική βούληση, δεν υπάρχει στόχευση», επισημαίνει. «Η ΕΕ θα πρέπει να ξεκαθαρίσει τι θέλει να επιτύχει στη γειτονιά της, πόσο θέλει να προχωρήσει με την πολιτική διεύρυνσης και ποια θα είναι τα νέα κράτη-μέλη. Περισσότερη σαφήνεια χρειαζόμαστε, όχι περισσότερη σύγχυση».
