Ελκυστικότητα και Επιρροή του Κινέζικου Μοντέλου Ανάπτυξης… Του Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη

Του Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη*

Το έτος 2020 φαίνεται να κλίνει υπέρ της Κίνας, παρόλο που θεωρείται ο χώρος προέλευσης της επιδημίας του κορωνοϊού (Wuhan). Όμως, το κλειστό οικονομικό της σύστημα, η ιδεολογική της σκληρότητα και η επιθετική επιβεβαίωση των φιλοδοξιών της για εξουσία θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν την κατάκτηση της παγκόσμιας αγοράς και το χαρακτήρα της ως παγκόσμιου ηγέτη. Τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε αναφερθεί με άρθρα μας στη στρατηγική και γεωπολιτική φυσιογνωμία της Κίνας.

1. Κ. Ζοπουνίδης, Όταν η Κίνα αγοράζει τον κόσμο, Ναυτεμπορική, 16 Αυγούστου 2018.
2. Κ. Ζοπουνίδης, Αιμ. Γαλαριώτης, Μ. Εσκαντάρ, Ο γεωπολιτικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας, Ναυτεμπορική, 16 Απριλίου 2019.
3. Κ. Ζοπουνίδης, Γ. Ατσαλάκης, Στρατηγική ανάκαμψη της Κίνας: σύγκριση με τη Δύση, Ναυτεμπορική, 8 Οκτωβρίου 2019.
4. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Η νέα στρατηγική της καινοτομίας για την Κίνα, Ναυτεμπορική, 27 Αυγούστου 2020.

Παρούσα κατάσταση

Ενώ οι ΗΠΑ και η Ευρώπη πλήττονται σκληρά από ένα 2ο και 3ο κύμα επιδημίας και καταγράφουν ιστορική πτώση στη δραστηριότητά τους, η Κίνα γιορτάζει τη διπλή της νίκη έναντι του ιού και της ύφεσης. Η επιστροφή της πόλης του Wuhan στην ομαλότητα έχει γίνει σύμβολο της αποτελεσματικότητας, ενώ το πρώτο κινέζικο εμβόλιο που παράγεται από τη Sinopham μόλις εγκρίθηκε. Ακόμη, η Κίνα είναι η μόνη μεγάλη δύναμη που σημείωσε θετική μεγέθυνση 2% το 2020. Το ίδιο έτος κυριάρχησε επίσης από μια θεαματική επέκταση της κινέζικης επιρροής, με στόχο να έχει αποκτήσει στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι των ΗΠΑ. Από τη μια πλευρά, το Πεκίνο ανέλαβε τη χρήση βίας στην ανάκτηση του Hong Kong, την προσάρτηση της Θάλασσας της Κίνας, τις απειλές εναντίων της Ταϊβάν, τις ένοπλες συγκρούσεις με την Ινδία στο Ladakh ή τη θεραπεία σοκ που επιβάλλεται σε χώρες οικονομικά εξαρτημένες που πρέπει να σταματήσουν να επικρίνουν το καθεστώς του (παράδειγμα η Αυστραλία όπου βρίσκεται σε εμπορικό πόλεμο με την Κίνα, η οποία έχει ήδη επιβάλει πολύ υψηλούς δασμούς σε προϊόντα της Αυστραλίας όπως το κρασί, το σιτάρι, τα θαλασσινά και τα μεταλλεύματα). Από την άλλη πλευρά, το Πεκίνο ξεκίνησε τη δημιουργία της ασιατικής ζώνης ελεύθερου εμπορίου 30% του παγκόσμιου πληθυσμού, σύνηψε συμφωνία για την προστασία των επενδύσεων με την ΕΕ. Και αυτό, ενώ συνεχίζει να αναπτύσσει το πρόγραμμα του Δρόμου του Μεταξιού και την ενεργή διπλωματία της υγείας προς την κατεύθυνση των αναδυόμενων χωρών, προκειμένου να «περικυκλώσει» τη Δύση (βλ. Γ. Ατσαλάκης, Κ. Ζοπουνίδης, οι προοπτικές του Δρόμου του Μεταξιού, Ναυτεμπορική, 20 Ιουνίου 2019, Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, η ήπια ισχύς (soft power) της Κινέζικης πολιτικής, Ναυτεμπορική, 4 Μαίου 2020, και Κ. Ζοπουνίδης, ο φιλανθρωπικός δρόμος του μεταξιού, Insurance Daily, 22 Απριλίου 2020).

Στη μεγάλη του αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Xi Jinping θεωρεί ότι ο «κινέζικος καπιταλισμός» είναι πιο αποτελεσματικός από τη δημοκρατία, στη διαχείριση της σταθερής ανάπτυξης του καπιταλισμού:

• χρηματοοικονομική κρίση του 2008,
• αστική τάξη και ασφάλεια,
• πρόληψη της εσωτερικής βίας και καταπολέμηση της τρομοκρατίας,
• δημόσια υγεία.

Ο στόχος είναι να αναλάβει ηγετικό ρόλο στους δύο βασικούς τομείς του 21ου αιώνα: (1) η ψηφιοποίηση της οικονομίας και (2) η οικολογική μετάβαση με στόχο την ουδετερότητα του άνθρακα έως το 2060. Η μακροπρόθεσμη στρατηγική του Πεκίνου δεν πρέπει να υποτιμάται. Πέρα από τους ανυποψίαστους πόρους των δημοκρατιών, εάν γνωρίζουν πως να μεταρρυθμιστούν και να ενωθούν γύρω από τις αξίες τους, το κινέζικο οικονομικό και πολιτικό μοντέλο είναι πολύ λιγότερο σταθερό από ότι μας δείχνουν οι επιτυχίες του 2020.

Προοπτική

Τα παρακάτω προβλήματα συνοψίζονται στην κινέζικη οικονομία.

1. Η ανάκαμψη σκοντάφτει στην ατονία της κατανάλωσης, η οποία αυξήθηκε μόνο 3% λόγω της σημαντικής αποταμίευσης για προληπτικούς λόγους που συνδέονται με το φόβο ενός δεύτερου lockdown και ιδιαίτερα της ανεργίας.
2. Ο κοινωνικός κίνδυνος τροφοδοτείται από την έκρηξη των ανισοτήτων, η Κίνα είναι τώρα η χώρα με τους περισσότερους δισεκατομμυριούχους (878), ενώ το μηνιαίο εισόδημα περιορίζεται στα 900 δολάρια.
3. Η πολιτική εξουσία του Πεκίνου προσπαθεί να επηρεάσει τη μονοπωλιακή δύναμη των κολοσσών της τεχνολογίας, Alibaba, υποχρεώνοντας την εταιρεία να μειώσει τα περιθώρια κέρδους ώστε να αυξηθεί η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και να τονωθεί η κατανάλωση.
4. Η δυναμική της κινέζικης πολιτικής εξουσίας εφαρμόζεται:

• • με την άρνηση οποιασδήποτε ανεξάρτητης έρευνας για την προέλευση του Covid 19,
  • τη σκληρή καταπίεση των μειονοτήτων,
  • τη φυλάκιση των υποστηρικτών των δικαιωμάτων του ανθρώπου και πολλών επιτυχημένων επιχειρηματιών,
  • το μοντέλο του κινέζικου καπιταλισμού προκαλεί όλο και περισσότερο φόβο και αντιθέσεις, γεγονός που περιορίζει την ελκυστικότητα και την επιρροή του.

Συμπερασματικά, η κατάσταση της Κίνας είναι πλούσια σε μαθήματα για τις δημοκρατίες. Δείχνει ότι είναι απατηλό να βασιζόμαστε στην επιστροφή στον κόσμο του πριν, και ότι ο επαναπροσανατολισμός θα είναι αργός και ετερογενής. Κεντρικό ρόλο στον κόσμο του μετά, θα παίξει η ψηφιακή επανάσταση (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκανταρ, ψηφιακή επανάσταση, συνωμοσία, fake news, συγκρούσεις, Ναυτεμπορική, 22 Ιανουαρίου 2021), αλλά επίσης και οι κοινωνικοί κίνδυνοι που προκύπτουν και που ζητούν μια δυναμική ενέργεια (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Από το μάνατζμεντ των ρίσκων σε μια κουλτούρα ρίσκου, Ναυτεμπορική, 29 Μαίου 2020).

*Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France