Γιατί ο Τούρκος πρόεδρος θυμίζει τον καπετάνιο Έιχαμπ από τον «Μόμπυ Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ
Της Σώτης Τριανταφύλλου
Όσο περνά ο καιρός, ο κ. Ερντογάν μου θυμίζει όλο και περισσότερα τον καπετάνιο Έιχαμπ από τον «Μόμπυ Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ: αν και συμβολικά το μέγεθος και η δύναμη του Μόμπυ Ντικ δεν αντιστοιχούν στην Ελλάδα, η λύσσα του Έιχαμπ που αφιέρωσε τη ζωή του στο κυνηγητό της μεγάλης λευκής φάλαινας μπορεί να παρομοιαστεί με τη στάση του κ. Ερντογάν: ο Έιχαμπ μισούσε εγκάρδια τον Μόμπυ Ντικ το θαλάσσιο κήτος είχε γίνει το κέντρο της ζωής του στο τέλος, έγινε η αιτία του χαμού του. Ώσπου να καμακώσει τον Μόμπυ Ντικ, ο Έιχαμπ βάδιζε πέρα-δώθε στο κατάστρωμα του πλοίου με το κουτσό του πόδι και έκανε «δηλώσεις» εναντίον της φάλαινας. «Θα σε λιανίσω!» «Δεν θα μου ξεφύγεις απαίσιο ψάρι!» Αλλά, αν στα μάτια του Ερντογάν η Ελλάδα είναι ο Μόμπυ Ντικ -απαιτώντας τον αφοπλισμό και την υποταγή της- εμείς δεν δείχνουμε την αυτοπεποίθηση και την αξιοπρέπεια της φάλαινας: αφιερώνουμε υπερβολικά πολύ χρόνο και υπερβολικά πολλή ενέργεια στα λόγια ενός συμπλεγματικού ηγέτη, με καπρίτσια πριμαντόνας που επιβεβαιώνουν την έλλειψη κουλτούρας και ψυχικού αναστήματος: ένα ανθρωπάκι παθαίνει διαδοχικές κρίσεις φθόνου, ορκίζεται εκδίκηση και απειλεί ότι θα κλείσει τη μύτη του μέχρι να γίνει μπλε. Ας γίνει μπλε. Θέλω να πω ότι, καθώς ο κ. Ερντογάν μοιάζει να μην έχει άλλες δουλειές εκτός από τις φοβέρες εναντίον της Ελλάδας και της Ατλαντικής Συμμαχίας, παρασύρει τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης σε μια κούρσα ψευτοειδησεογραφίας: οι δημοσιογράφοι τον συνοδεύουν παντού λες και φοβούνται μήπως χάσουν την επόμενη πολύτιμη λέξη που θα φτύσει.
Από τότε που η ροή των ειδήσεων έγινε συνεχής, αναβαθμίζονται σε ειδήσεις γεγονότα που δεν αποτελούν ειδήσεις. Υπενθυμίζω ότι παλιότερα υπήρχαν «οι ειδήσεις των οκτώ», όχι η 24ωρη ενημέρωση, με τις κουβεντούλες και τα σούξου-μούξου: στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων των σοβαρών ειδησεογραφικών μέσων γινόταν επιλογή και ιεράρχηση ως προς τη σπουδαιότητα και τον αντίκτυπο των γεγονότων -αυτό ήταν το κριτήριο της σοβαρότητας. Εδώ και πολλά χρόνια, οι δημοσιογράφοι ασχολούνται με το τι λέει ή γράφει στο Twitter ο κάθε πολιτικός, νομιμοποιώντας την «είδηση» με το να την παρουσιάζουν ως απαραίτητη ενημέρωση περί πολιτικών εξελίξεων. Στην πραγματικότητα, αναδεικνύουν και μεγεθύνουν τιποτένιες λεπτομέρειες και φληναφήματα. Έτσι, ασχολούμαστε με τις ψυχικές διακυμάνσεις και τις καθημερινές δηλώσεις του κ. Ερντογάν: Τι ξεστόμισε σήμερα ο Τούρκος πρόεδρος; Έδειξε «προκλητικότητα»; Μήπως έδειξε «επιθετικότητα», «Προκλητική επιθετικότητα»; Έριξε κι άλλο λάδι στη φωτιά; Ακολουθούν γλωσσοψυχολογικές αναλύσεις ώστε να αποκαλυφθούν τα βαθύτερα νοήματα των ασυναρτησιών του κ. Ερντογάν ο οποίος επαναλαμβάνει ξανά και ξανά τα ίδια για το φρικώδες Γιουνανιστάν και για την ύπουλη Bati που επιβουλεύονται, σε συμπαιγνία, τη μεγαλειώδη χώρα του. Οι αναλύσεις οδηγούν στο εύλογο συμπέρασμα: Ο κ. Ερντογάν μάς μισεί και θέλει το κακό μας, ενισχύοντας τον έξαλλο εθνικισμό των Τούρκων και αποδίδοντας τα βάσανά τους στη δήθεν αντιτουρκική πολιτική της Δύσης. Για όλα τούτα δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία- ωστόσο, πρόκειται για τάξη πραγμάτων, όχι για είδηση.
Αν έχουμε αξιόπιστες πληροφορίες ότι ο Ερντογάν και γενικότερα οι Τούρκοι πολιτικοί σκοπεύουν να οδηγήσουν την Τουρκία σε πόλεμο, πρέπει να προσπαθήσουμε με διπλωματικά μέσα και με πολλαπλές πιέσεις ώστε να αποτραπεί αυτό το ενδεχόμενο. Παραλλήλως, πρέπει να είμαστε ετοιμοπόλεμοι και αξιόμαχοι σε επίπεδο εξοπλισμών και προπάντων σε επίπεδο συμμαχιών -και πάλι όχι στα λόγια. Νομίζω ότι με το να ενδιατρίβουμε στο furor loquenti των Τούρκων και να αναρωτιόμαστε σε κάθε δελτίο ειδήσεων αν σηκώθηκαν από τη λάθος πλευρά του κρεβατιού, υποβαθμίζουμε το επίπεδο πρόσληψης, επεξεργασίας και αντιμετώπισης της πραγματικότητας. Οι καθημερινές αναφορές στη νευρική λογόρροια της ηγετικής ομάδας Ερντογάν-Τσαβούσογλου και της εξίσου εθνικιστικής τουρκικής αντιπολίτευσης δεν έχει χρησιμότητα -εκτός του ότι ικανοποιεί την πείνα των δελτίων ειδήσεων. Επιπλέον, ωφελεί τον Ερντογάν, ο οποίος, όπως όλοι οι συμπλεγματικοί άνθρωποι, νιώθει να αποκτά αξία όταν γίνεται λόγος γι’ αυτόν όταν διυλίζουμε τις δηλώσεις του και τη γλώσσα του σώματός του.
Ο κ. Ερντογάν δεν είναι πολύπλοκο άτομο είναι ένας ακροδεξιός ισλαμιστής με πλημμελή μόρφωση και, αναπόφευκτα, οθωμανικά ήθη και χαρακτηριστικά: κουτοπονηριά, αυταρχισμό, έλλειψη σεβασμού στο δίκαιο και στους θεσμούς, εγωπάθεια, ακοσμία. Πολλοί ειδήμονες τουρκολόγοι τον εκτιμούν, τον θεωρούν ευφυή: η πολιτική του δεν είναι ευφυής, είναι μυωπική και δείχνει στενοκεφαλιά ο Ερντογάν είναι αυτοκαταστροφικός και επιβλαβής για τον λαό του. Επιπλέον, μοιάζει μ’ εκείνους τους serial killers που απολαμβάνουν τη δημοσιότητα ή που διαπράττουν τα εγκλήματα για χάρη της. Αν και τα ειδησεογραφικά δελτία προσφέρουν αυτή τη δημοσιότητα σε όλους τους ηγέτες με οργανικά ψυχοσύνδρομα: τους γραφικούς, τους παλαβούς, τους εμμονικούς (εδώ μου ξανάρχεται στο μυαλό η εικόνα του καπετάνιου Έιχαμπ που έχει χάσει τον ύπνο του στην ιδέα της τελικής εκδίκησης)- νομίζω ότι δείχνουν ιδιαίτερη αδυναμία στον κ. Ερντογάν. Οι δημοσιογράφοι ειδήσεων έχουν ενσωματωμένα τυφλά σημεία – δεν φταίνε οι ίδιοι, φταίει η μορφή των ειδήσεων, η αδιάκοπη ανάγκη να γεμίσουν το δελτίο.
Η μη προβλεψιμότητα του κ. Ερντογάν και οι απειλές που εγείρει η Τουρκία για την Ελλάδα και το ΝΑΤΟ είναι αληθινό πρόβλημα, αλλά ούτε αυτές αποτελούν «είδηση»: πρόκειται για μια παγιωμένη κατάσταση που χρειάζεται ψύχραιμη σκέψη και τολμηρές αποφάσεις διότι πράγματι τείνει να επιδεινώνεται. Ό,τι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει στραβά. Το κουτσομπολιό γύρω από όσα λέει ο κατά τα άλλα οκνηρός Τούρκος πρόεδρος συντελεί στην αναβολή της σκέψης και των αποφάσεων που πρέπει να ληφθούν προτού η επιδείνωση καταλήξει σε καταστροφή, προτού ο καπετάνιος Έιχαμπ επιτεθεί με το πελώριο καμάκι στο Μόμπυ Ντικ θυσιάζοντας όχι μόνο το καράβι και το πλήρωμά του αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό.
