Του Γιώργου Παγουλάτου*
Πολλά διδάγματα μπορεί κανείς να αντλήσει από το 2020. Κρατώ ένα. Αυτός ο χρόνος διέλυσε τις αυταπάτες του «πηγαίνω μόνος», «μπορώ μόνος», ψευδαισθήσεις αυτοδυναμίας και αυτάρκειας. Στην οικονομία, στην κοινωνία, στο παγκόσμιο σύστημα. Παντού.
Ομως, η επικράτηση του δυτικού ατομικισμού εγκατέστησε και μια πεποίθηση ότι η επιτυχία σου ανήκει πλήρως, αποκλειστικά προϊόν της δικής σου προσπάθειας και αξίας – και αντίστοιχα η αποτυχία σημαίνει ότι κάποιοι δεν άξιζαν ή δεν προσπάθησαν αρκετά. Είναι βέβαια χρήσιμη η ηθική της ατομικής ευθύνης: προάγει την ατομική προσπάθεια και αξιοκρατία, όπου ο καθένας κρίνεται για τις πράξεις του αντί να ρίχνει το φταίξιμο στους άλλους. Πολύ σωστά, αρκεί να μην ξεχνά κανείς ότι η επιτυχία έχει συχνά πίσω της έναν κρίσιμο σιωπηρό συντελεστή: την καλή τύχη. Πολλοί δεν έφτασαν εκεί ή βρέθηκαν στην απέξω γιατί ήταν άτυχοι. Οπως συμβουλεύει ο πατέρας στο Great Gatsby, «όταν θες να ασκήσεις κριτική σε κάποιον, να θυμάσαι ότι δεν είχαν όλοι τα δικά σου πλεονεκτήματα».
Η πανδημία (και η οικονομική κρίση πριν από αυτήν) ήταν ένα χαστούκι αυτογνωσίας και σεμνότητας για όλους, και κυρίως για τη χρυσή αυτάρκεια των ελίτ. Μας θύμισε πόσα εξαρτώνται από παράγοντες πέραν του ελέγχου μας, πόσο άρρηκτη είναι η αλληλεξάρτησή μας από τους άλλους. Κατέδειξε πόσο πολλά οφείλουμε στους αφανείς «αναγκαίους εργαζόμενους» της πρώτης γραμμής, υγειονομικούς, εργαζόμενους στις εφοδιαστικές αλυσίδες, για την επιβίωσή μας όλους αυτούς τους μήνες.
Η μεγαλύτερη διεθνής φενάκη που καταρρέει με κρότο το 2020 είναι αυτή της εθνικής αυτάρκειας. Επειτα από μια τετραετία «America First» περιφρόνησης διεθνών θεσμών, συμφωνιών και συμμάχων, η Αμερική του Τραμπ βγαίνει αποδυναμωμένη και με λαβωμένο το διεθνές της γόητρο. Οσα επιδιώκει στη διεθνή σφαίρα είναι αδύνατο να τα επιτύχει έξω από το πλαίσιο πολυμερών διεθνών θεσμών, χωρίς τη βοήθεια και τη συνεργασία εταίρων και συμμάχων, όπως έσπευσε ήδη να υπογραμμίσει ο Μπάιντεν.
Στη Βρετανία, η οίηση των πρωταγωνιστών του Brexit καταλήγει σε παρόμοια (αλλά αναντίστρεπτα) αποτελέσματα, υπό το βουνό των ψεμάτων που επινόησαν. Μπορείς να έχεις μεγαλύτερη κυριαρχία; Ναι. Αλλά όσο έλεγχο επαναπατρίζεις, τόσο εμπόριο χάνεις. Και πραγματική αυτονομία δεν θα έχεις, ως μεσαία δύναμη σε έναν κόσμο υπερδυνάμεων. Και όσο εξαρτάσαι από την πενταπλάσια ευρωπαϊκή αγορά, θα ετεροκαθορίζεσαι.
Η φενάκη της «ανάκτησης ελέγχου» μετέτρεψε σε μικρά Αγγλία μια Μεγάλη Βρετανία που ήταν ήδη κυρίαρχη σε μια ισχυρή Ε.Ε. Οι εθνικιστές του ακραίου Brexit διοικούν τη χώρα με την επάρκεια επαρχιακού κοινοτάρχη, σε μια κυβέρνηση στελεχωμένη με το χειρότερο πολιτικό προσωπικό της πρόσφατης βρετανικής ιστορίας. Που για να ανακτήσει πολιτικό έλεγχο στερεί στους νέους Βρετανούς την ελευθερία να ταξιδεύουν στην Ευρώπη με τα Erasmus.
Περιμένοντας κι εγώ το σωτήριο εμβόλιο που έφτασε χάρη στην ενωμένη Ευρώπη, δεν θα μπορούσα να το είχα πει καλύτερα.
* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Πηγή: kathimerini.gr
