Του Δημήτρη Κούρκουλα
Από το 2014, όταν εξελέγη πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Ερντογάν βρέθηκε στη Νέα Υόρκη στις 5 από τις 6 τακτικές συνόδους της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, αυτό το παγκόσμιο διπλωματικό παζάρι. Μια προσεκτική ανάγνωση των ομιλιών του αναδεικνύει ανάγλυφα την πορεία των διεθνοπολιτικών φιλοδοξιών του. Με την πάροδο των χρόνων προσπαθεί να παρουσιαστεί σαν παγκόσμιος ηγέτης, προστάτης όλων των καταπιεσμένων και ιδίως όλων των μουσουλμάνων. Η διεκδίκηση ενός παγκόσμιου ρόλου είναι ακόμα εντονότερη στη φετινή του ομιλία στην 76η σύνοδο. Εμφανίστηκε σαν ο συνεπέστερος προστάτης του συριακού λαού, ενώ με αφορμή το Αφγανιστάν υπενθύμισε με διδακτικό ύφος στη Δύση ότι δεν μπορούν να επιβληθούν εκ των άνω λύσεις που αγνοούν τις πραγματικότητες μιας κοινωνίας. Επανέλαβε τις θέσεις του για το Παλαιστινιακό με ειδική αναφορά στην Ιερουσαλήμ και την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς status της πόλης, ενώ προανήγγειλε τη διοργάνωση συνάντησης κορυφής Τουρκίας – Αφρικής, μιας ηπείρου με την οποία συνδέουν την Τουρκία δεσμοί αιώνων, όπως είπε.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του τούρκου ηγέτη στη Νέα Υόρκη παρουσιάστηκε η αγγλική έκδοση του νέου βιβλίου του «Ενας δικαιότερος κόσμος είναι εφικτός» – «A fairer world is possible» -, που έχει ήδη μεταφραστεί και στα αραβικά. Ο Ερντογάν προτείνει την αναθεώρηση του ισχύοντος συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης που βασίζεται στην παντοδυναμία των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, με βάση το σλόγκαν που αρέσκεται να χρησιμοποιεί συχνά («Ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τους 5»). Διεκδικεί, με τον τρόπο αυτόν, έναν αναβαθμισμένο ρόλο για τη χώρα του σε μια ενδεχόμενη αναθεώρηση του σημερινού συστήματος του ΟΗΕ.
Ο τούρκος πρόεδρος εγκαινίασε τον εντυπωσιακό ουρανοξύστη των 36 ορόφων που φιλοξενεί το Σπίτι της Τουρκίας, ακριβώς απέναντι από το εμβληματικό κτίριο του ΟΗΕ, ξεπερνώντας το σε ύψος κατά τουλάχιστον 20 μέτρα! Η Τουρκία είναι πλέον η δεύτερη χώρα, μετά τις ΗΠΑ, που στεγάζει τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της στον ΟΗΕ σε ιδιόκτητο κτίριο.
Η επίσκεψή του στη Νέα Υόρκη περιέλαβε και συνάντηση με εκπροσώπους της μουσουλμανικής κοινότητας των ΗΠΑ, τους οποίους κάλεσε να χρησιμοποιούν το Σπίτι της Τουρκίας για τις εκδηλώσεις τους, και απηύθυνε χαιρετισμό σε όλους «τους καταπιεζόμενους μουσουλμάνους, θύματα της ισλαμοφοβίας, τους αδελφούς και αδελφές μας που αγωνίζονται να επιζήσουν ως μουσουλμάνοι σε διάφορες γωνιές της γης».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μηνύματα που εκπέμπει ο Ερντογάν από τη Νέα Υόρκη απευθύνονται πρωτίστως στο εσωτερικό του ακροατήριο, όπως εξάλλου συμβαίνει με κάθε ηγέτη. Τα μηνύματα όμως αυτά δεν είναι άμοιρα συνεπειών και σε επίπεδο διεθνών σχέσεων.
Είναι νωρίς για να αποφανθούμε αν η διπλωματική υπερκινητικότητα της Τουρκίας θα ενισχύσει ή θα υπονομεύσει τη διεθνή της θέση. Η ελληνική ματιά στα τουρκικά δρώμενα κινείται μεταξύ θριαμβολογίας – η Τουρκία απομονώθηκε από τη Δύση, ο Μπάιντεν δεν τον συνάντησε – και θρηνολογίας – η Τουρκία αναβαθμίζεται σε περιφερειακή υπερδύναμη και η χώρα μας δεν αντέχει τον ανταγωνισμό. Το σίγουρο είναι ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τη μελλοντική πορεία της Τουρκίας σε ένα τόσο ρευστό διεθνές περιβάλλον. Αυτό που πάντως (πρέπει να) μας ενδιαφέρει δεν είναι ο καταποντισμός των γειτόνων σε μια προβληματική και ασταθή περιοχή αλλά η εξέλιξή τους σε μια φιλειρηνική και συνεργάσιμη χώρα.
