του Burak Bekdil
Κατά τον 20ό αιώνα, οι Τούρκοι και οι παραδοσιακοί αντίπαλοί τους στο Αιγαίο, οι Έλληνες, πολέμησαν σε τέσσερις συμβατικούς πολέμους: στον πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο (1912-1913), στον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918), στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο (1919-1922) και στον πόλεμο της Κύπρου (1974). Δεν είναι λοιπόν η πρώτη φορά κατά τη διάρκεια μιας ειρηνικής περιόδου που οι εφημερίδες σε ολόκληρο τον κόσμο λένε στους αναγνώστες τους ότι το Αιγαίο πέλαγος βρίσκεται στα πρόθυρα του πολέμου. Η «ειρήνη» στο Αιγαίο ήταν πάντα εύθραυστη ―έως πολύ εύθραυστη― εκτός από σύντομες περιόδους σχετικής ύφεσης. Φαίνεται λες και οι Τούρκοι και οι Έλληνες ζουν σε γειτονικά σπίτια χτισμένα πάνω σε μια βεντέτα που διαρκεί αιώνες.
Ο Charles King, στο βιβλίο του Midnight at the Pera Palace: The Birth of Modern Istanbul, έγραψε για τα πρώτα μετα-οθωμανικά χρόνια της Κωνσταντινούπολης και τις προσπάθειες οικοδόμησης του έθνους της νεοσύστατης Δημοκρατίας της Τουρκίας:
«Οι μη μουσουλμανικές μειονότητες της Κωνσταντινούπολης μειώθηκαν από 56% το 1900 σε 35% στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Άλλες πόλεις είχαν πιο δραματικές μειώσεις. Το Izmir, η πρώην Σμύρνη, από 62% μη μουσουλμανική έγινε κατά 14% μη μουσουλμανική… Αλλά η δημογραφική επανάσταση άλλαξε σχεδόν τα πάντα στις παλιές μειονοτικές γειτονιές της Κωνσταντινούπολης. Πάνω στη βιασύνη τους να φύγουν, Έλληνες, Αρμένιοι και Εβραίοι εγκατέλειψαν το περιεχόμενο των σπιτιών και των διαμερισμάτων τους στα παλιατζίδικα, ελπίζοντας να πάρουν τουλάχιστον λίγα μετρητά πριν επιβιβαστούν σε κάποιο πλοίο ή τρένο…
Η Τουρκία στο σύνολό της έγινε πιο μουσουλμανική και πιο τουρκική, πιο ομοιογενής και πιο αγροτική από ποτέ ―λόγω της φυγής των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων από τις πόλεις. Κάποιες οικογένειες που θα γίνονταν στήριγμα της οικονομίας της Κωνσταντινούπολης ανέβηκαν στην επιφάνεια… έχοντας στον νου να αλλάξουν μοίρα και να μετατρέψουν τις πολιτικές διασυνδέσεις τους σε οικονομικό πλεονέκτημα όταν οι ελληνικές και άλλες μειονοτικές επιχειρήσεις πωλήθηκαν. Δεν υπήρχε τίποτα απαραιτήτως ανέντιμο στις συναλλαγές τους, αλλά στηρίχθηκαν σε μια μαζική μεταφορά πλούτου του οποίου η προέλευση έγκειται στην προτίμηση της δημοκρατίας για εθνική αγνότητα έναντι του παλαιού κοσμοπολιτισμού της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας».
Μετά από τρεις πολέμους στις αρχές του αιώνα, οι Τουρκοελληνικές εντάσεις θα εκραγούν στη συνέχεια στην Κύπρο, όπου οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι ζούσαν δίπλα-δίπλα και ειρηνικά μέχρι τη δεκαετία του 1950, όταν άρχισαν να αλληλοσφάζονται. Οι εθνικές διαμάχες οδήγησαν στην τουρκική στρατιωτική επιχείρηση τον Ιούλιο του 1974 που είχε ως κατάληξη την κατοχή του ενός τρίτου του νησιού στα βόρεια. Η Κύπρος έκτοτε παραμένει διαιρεμένη με εθνικές γραμμές.
Το 1996, ο τουρκικός και ο ελληνικός στρατός κόντεψαν να εμπλακούν σε θερμό στρατιωτικό επεισόδιο για τα κυριαρχικά δικαιώματα ενός μικροσκοπικού νησιού στο νότιο Αιγαίο. Λίγα χρόνια μετά την επιτυχή διαμεσολάβηση των ΗΠΑ που απέτρεψε τον πόλεμο, λίγοι Τούρκοι ή Έλληνες θυμούνται το όνομα αυτού του νησιού έκτασης 40 στρεμμάτων: Ίμια (Kardak στα Τουρκικά).
Οι σημερινές εντάσεις, που εκτείνονται από το Αιγαίο έως την Ανατολική Μεσόγειο, φαίνονται πιο σοβαρές από τη διεκδίκηση ενός βράχου από δύο έφηβους.
Όταν ο επικεφαλής της ισραηλινής Μοσάντ, Yossi Cohen, φέρεται να δήλωσε τον Αύγουστο ότι «η εξουσία του Ιράν είναι πιο εύθραυστη, αλλά η πραγματική απειλή έρχεται από την Τουρκία», είχε δίκιο. Αυτές τις ημέρες, η Τουρκία εκτοξεύει πρωτοφανή μεγάλο αριθμό απειλών.
Σε πρόσφατη ομιλία του στην Κωνσταντινούπολη, ο ισλαμιστής πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έκανε όχι και τόσο λεπτούς υπαινιγμούς σχετικά με τις αλυτρωτικές απόψεις του, με ιδιαίτερη αναφορά στη Συνθήκη των Σεβρών του 1923, η οποία, μαζί με άλλες συνθήκες, καθόρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας:
«Θα καταλάβουν ότι η Τουρκία έχει την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική δύναμη να σχίσει ανήθικους χάρτες και έγγραφα που της επιβλήθηκαν. Είτε θα το καταλάβουν αυτό με τη γλώσσα της πολιτικής και της διπλωματίας είτε θα το υποστούν με οδυνηρό τρόπο στο πεδίο της μάχης… Πριν από έναν αιώνα, άλλους τους θάψαμε στη γη και άλλους τους πετάξαμε στη θάλασσα. Ελπίζω να μην πληρώσουν με τον ίδιο τρόπο τώρα».
Ο Robert Ellis, ο οποίος γράφει για την Τουρκία, υπενθύμισε στο κοινό τι είχε δηλώσει ο Abdullatif Şener, ένθερμος σύμμαχος του Ερντογάν κάποτε και τώρα βουλευτής της αντιπολίτευσης, σε μια συνέντευξη πριν από έξι χρόνια: ο Ερντογάν θα μπορούσε μέχρι και να σύρει την Τουρκία σε εμφύλιο πόλεμο για να παραμείνει στην εξουσία.
Ο Metin Külünk, πρώην βουλευτής του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν, στις 28 Αυγούστου δημοσίευσε έναν χάρτη της «Μεγαλύτερης Τουρκίας», στον οποίο απεικονίζεται η έκταση των ρεβιζιονιστικών φιλοδοξιών της Τουρκίας. Περιλαμβάνει περιοχές της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Κύπρου, της Συρίας, του Ιράκ, της Γεωργίας και της Αρμενίας.
Σε μια παρόμοια απειλητική δήλωση, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Hulusi Akar συμβούλεψε με προκλητικό τρόπο την Ελλάδα να παραμείνει σιωπηλή «ώστε να μην γίνει μεζές στα συμφέροντα άλλων».
Όλη αυτή η εμπρηστική συζήτηση περί πολέμου έστειλε πολλά μηνύματα σε διαφορετικά μήκη κύματος στη δυτική πλευρά του Αιγαίου και πέρα από αυτήν. Η Ελλάδα δήλωσε ότι ενισχύει το στρατιωτικό της οπλοστάσιο και τα στρατεύματά της ώστε να είναι προετοιμασμένη για ανοιχτή σύγκρουση με την Τουρκία. Στις 13 Σεπτεμβρίου, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι η Ελλάδα θα αγοράσει 18 νέα γαλλικά μαχητικά Rafale για να αντικαταστήσει τα παλιά μαχητικά Mirage 2000, θα αγοράσει τέσσερα ναυτικά ελικόπτερα και τέσσερις νέες φρεγάτες, και θα ανακαινίσει άλλες τέσσερις φρεγάτες. Ο Μητσοτάκης δήλωσε επίσης ότι η κυβέρνησή του σκοπεύει να παρατείνει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία στους 12 μήνες από τους εννέα μήνες που ισχύουν μέχρι σήμερα.
Μια ανοιχτή σύγκρουση εντός και γύρω από το Αιγαίο είναι ενάντια στα δυτικά συμφέροντα. Τα δυτικά κράτη, ωστόσο, έχουν δίκιο όταν δεν παραμένουν αδιάφορα ή υποτακτικά στις τουρκικές απειλές. Την 1η Σεπτεμβρίου, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε ότι άρει μερικώς ένα 33χρονο εμπάργκο όπλων στην (Ελληνική) Κυπριακή Δημοκρατία, μια κίνηση που καταδικάστηκε αμέσως από την Τουρκία. Σε σχετική κίνηση, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Mike Pompeo ταξίδεψε στην Κύπρο στις 12 Σεπτεμβρίου σε μια προσπάθεια μεσολάβησης για την εξεύρεση ειρηνικής λύσης στις εντάσεις με την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο.
«Μας ανησυχούν βαθιά οι συνεχιζόμενες έρευνες της Τουρκίας για φυσικούς πόρους σε περιοχές ελληνικής και κυπριακής δικαιοδοσίας στην ανατολική Μεσόγειο», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Pompeo στη Λευκωσία. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του, οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Κύπρου υπέγραψαν ένα μνημόνιο συμφωνίας το οποίο κατήγγειλε αδικαιολόγητα η Άγκυρα, ισχυριζόμενη ότι ενδεχομένως θα βλάψει την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η σύγκρουση στο Αιγαίο και οι επιπτώσεις της αφορούν επίσης την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η σύνοδος κορυφής των χωρών του νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (MED7), που διοργανώθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου από τη Γαλλία, εξέφρασε την πλήρη υποστήριξη και την αλληλεγγύη της προς την Ελλάδα και την Κύπρο σχετικά με τις επανειλημμένες παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων τους από την Τουρκία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεδριάσει στις 24-25 Σεπτεμβρίου για να συζητήσει εάν θα επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία.
Η Ελλάδα έχει επίσης την υποστήριξη δύο άλλων ισχυρών χωρών της Μεσογείου, της Αιγύπτου και του Ισραήλ, καθώς επίσης και την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Ιορδανίας.
Ο Ερντογάν μπορεί να κερδίσει τον πέμπτο πόλεμο μόνο μέσα στη χώρα του. Εάν αποφύγει μια στρατιωτική σύγκρουση, θα έχει αποτρέψει έναν χαμένο πόλεμο για την Τουρκία. Μέσα στη χώρα του, η αποφασιστική εξωτερική πολιτική του, οι σκληροπυρηνικοί τρόποι και η ρητορική πρόκλησης προς πάσα κατεύθυνση ενδεχομένως να του φέρουν μερικές ακόμη ψήφους και επιπλέον δημοτικότητα. Ο πέμπτος πόλεμος του Ερντογάν δεν θα έχει νικητές. Ωστόσο, η Τουρκία του Ερντογάν θα είναι η μεγάλη ηττημένη.
Ο Burak Bekdil, ένας από τους κορυφαίους δημοσιογράφους της Τουρκίας, πρόσφατα απολύθηκε από την πιο γνωστή εφημερίδα της χώρας μετά από 29 χρόνια, επειδή έγραψε στο Gatestone τι συμβαίνει στην Τουρκία. Είναι μέλος του Middle East Forum.
