Του Σωτήριου Σέρμπου*
Η αντιμετώπιση της Τουρκίας εκ μέρους της Δύσης επιβεβαιώνει την προ εικοσιπενταετίας πρόβλεψη του Αμερικανού διπλωμάτη Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ. Πως η χώρα αυτή θα βρεθεί στο σταυροδρόμι κάθε σημαντικού ζητήματος για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Με απλά λόγια, Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες έχουν αποδεχθεί το πόσο απαραίτητη είναι η Άγκυρα. Με την τελευταία να πλασάρεται με ενισχυμένη της διαπραγματευτική της ισχύ καθότι η Δύση τη θεωρεί περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Επιπλέον, έχει αποδεχθεί τη στρατηγική της αυτονομία με χειροπιαστό παράδειγμα τη μεταβαλλόμενη σχέση της με τη Ρωσία σε επιλεγμένους τομείς δράσης. Η οποία και αντανακλά τη βούληση της τουρκικής ηγεσίας να καταστεί η χώρα μια αυτόφωτη περιφερειακή δύναμη. Εξέλιξη που προϋπέθετε την ενεργοποίηση διαφοροποιημένων πολιτικών υπηρέτησης μιας πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής.
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, η αυτονόμηση της Τουρκίας έναντι των νατοϊκών συμμάχων της και πρωτίστως έναντι των ΗΠΑ δεν σημαίνει πως η Τουρκία άλλαξε στρατόπεδο και πέρασε την κόκκινη γραμμή. Άλλωστε, η Ρωσία δεν αποτελεί στρατηγική εναλλακτική για την Τουρκία. Ούτε και η διαμόρφωση ενός συνεκτικού αντι-ηγεμονικού μετώπου (Ρωσία-Τουρκία-Ιράν). Εξέλιξη που θα πυροδοτούσε ισχυρά και πολυεπίπεδα γεωπολιτικά αντίποινα εκ μέρους των ΗΠΑ. Με την τελευταία, διά του βαθμού παρουσίας ή αποχώρησής της τα χρόνια που έρχονται, να είναι εκείνη που θα συνεχίζει να καθορίζει τις διαδρομές των ρωσοτουρκικών σχέσεων.
Έχοντας υπόψη τα παραπάνω, η Δύση θα εστιάσει στην ανάπτυξη μιας πιο στέρεας σχέσης με την Τουρκία. Όχι τόσο με την έννοια της σταθερότητας των σχέσεων, οι οποίες και θα εξακολουθούν να προσδιορίζονται στο πλαίσιο μιας αέναης διαπραγμάτευσης (bargaining), αλλά μ’ εκείνη της μακρόχρονης δέσμευσης των δύο μερών. Αν και το κανονιστικό πλαίσιο θα είναι το ζητούμενο, εν πολλοίς η ακολουθούμενη πρακτική θα αντανακλά τη σύναψη αμοιβαία επωφελών συναλλακτικών συνεταιρισμών.
Ας μη λησμονούμε πως ήταν οι ΗΠΑ και η από δεκαετίας αλλαγή στρατηγικής (εκκινώντας την ισορροπία δυνάμεων ανά παγκόσμια περιφέρεια) που προκάλεσαν τη μεγάλη στροφή εκ μέρους της Τουρκίας και του προέδρου Ερντογάν. Απατώνται όσοι εσφαλμένα πιστεύουν πως ένας καθαρόαιμος τακτικιστής ηγέτης, θυμήθηκε τις ισλαμικές του καταβολές και εγκατέλειψε τη δημοκρατική διαδρομή της χώρας του, αποκλειστικά για λόγους εσωτερικής πολιτικής και “διόρθωσης της ιστορίας”. Αλίμονο!
Ήταν η Δύση και κυρίως οι Αμερικανοί που επιθυμούσαν ενεργή εμπλοκή της Άγκυρας στη Μέση Ανατολή (βλ. εξισορρόπηση Ιράν). Γνωρίζοντας πως οι αρχές και οι περιορισμοί των κεμαλιστών δεν θα τους επέτρεπαν να φέρουν εις πέρας μια τόσο φιλόδοξη αποστολή. Με τον Τούρκο πρόεδρο να αλλάζει κοστούμι προκειμένου να υπηρετήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον αναβαθμισμένο ρόλο της χώρας του. Χωρίς την εργαλειοποίηση της θρησκείας πως ακριβώς “θα έπαιζε μπάλα” μια μη αραβική χώρα που ήθελε -διαγράφοντας τις μνήμες των Αράβων από τις οθωμανικές της διαδρομές- να απευθυνθεί στους λαούς και όχι στα καθεστώτα;
Σε αυτό το εξελισσόμενο πλαίσιο της ισορροπίας δυνάμεων ανά παγκόσμια περιφέρεια, το πολιτικό-στρατιωτικό αποτύπωμα των ΗΠΑ στην Ασία και την Ευρώπη θα παραμείνει ισχυρό μόνο για την αναχαίτιση και την απαραίτητη εξισορρόπηση της Κίνας και της Ρωσίας. Για τα υπόλοιπα θέματα, σε δευτερεύουσες γεωγραφικές ζώνες, τα βάρη των ΗΠΑ μετατοπίζονται σε μεταβαλλόμενες ευνοϊκές συμμαχικές σχέσεις με περιφερειακούς δρώντες. Οι οποίες και επιτρέπουν ανακατατάξεις μεταξύ των κρατών που καλούνται να πρωταγωνιστήσουν στις εξελίξεις.
Για του λόγου το ασφαλές, για ποιες χώρες εργάζεται ως προς την ανάσχεση της επιρροή τους η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα; Για τη Ρωσία και την Κίνα και όχι για την Τουρκία που θεωρείται τμήμα του ίδιου γεωπολιτικού άξονα. Η σταδιακή αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης (βλ. Δαρδανέλια) αντανακλά την επόμενη μελλοντική γραμμή άμυνας της Δύσης έναντι της Ρωσίας. Ως εκ τούτου, ας κοιμόμαστε ήσυχοι στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, όσο κι αν το διεκδικεί η Τουρκία, οι ΗΠΑ ποτέ δεν θα επέτρεπαν την αποστρατιωτικοποίηση νησιών του Αιγαίου. Κι αυτό διότι τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Ευρωπαίοι, δεν θεωρούν το Αιγαίο ελληνοτουρκική υπόθεση. Πρωτίστως, το αντιλαμβάνονται ως πέλαγος δυτικό και έτσι θέλουν να παραμείνει, λειτουργώντας ως εγγυητές του. Ενθαρρύνοντας τις δύο χώρες να επιλύσουν τις διαφορές τους στο πλαίσιο ωφέλιμων συμβιβασμών με θετικό γεωπολιτικό πρόσημο.
Τι άλλο απαιτείται για να αναλάβουμε επιτέλους την ιδιοκτησία της διαπραγμάτευσης, προσερχόμενοι σε διάλογο με την Τουρκία; Η Δύση, από κοινού με τα δικαιοδοτικά της όργανα, εγγυώνται πως οι όποιες συμφωνίες θα εδράζονται στους κανόνες του διεθνούς δικαίου και όχι στις συντεταγμένες της “Γαλάζιας Πατρίδας”. Ας μην διαπράξουμε ξανά το λάθος, να αρνηθούμε να δοκιμάσουμε τα όρια, τις αντοχές και κυρίως την ισχύ του εθνικού μας παραδείγματος. Πρόκειται για την αξιοπιστία μας!
*Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
Πηγή : capital.gr
