«Όλοι οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι πολιτιστικά στοιχήματα», τονίζει ο Γιάννης Ρούντος σε μια συζήτηση* για τον ρόλο του Πολιτισμού στη σύγχρονη ζωή και στο ζητούμενο της ευημερίας, αλλά και τη σύνδεση του Πολιτισμού με όλους τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Πλέον, έξω από επιχειρηματικές δραστηριότητες, που υπηρέτησε από θέση ευθύνης στην ασφαλιστική κοινότητα για τον τομέα των Εταιρικών Υποθέσεων, της Επικοινωνίας – Δημόσιας Εικόνας και της Βιώσιμης Ανάπτυξης, έχει την άνεση να μη στρογγυλοποιεί τις απόψεις του με διπλωματικές τοποθετήσεις (άλλωστε, δεν το έκανε ποτέ), αλλά να θέτει τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Γιάννης Ρούντος δεν περιορίζεται σε τεχνικά ζητήματα, αναδεικνύει στοχαστικά τη βάση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης των θεμάτων για την ευθύνη και τη βιωσιμότητα, που δίνει προσανατολισμό και για εταιρικές στρατηγικές.
# Κύριε Ρούντο, οι έννοιες της Υπευθυνότητας και της Βιώσιμης Ανάπτυξης έχουν περάσει στην ημερησία διάταξη των επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια, ενώ έχουν προστεθεί και τα ESG στη συζήτηση και στον σχεδιασμό των εταιρειών. Από τις αρχές του 21ου αιώνα, όταν είχατε ξεκινήσει μεταξύ των πρώτων να μιλάτε για την Επιχειρηματική Υπευθυνότητα, έως σήμερα τί έχει αλλάξει;
Γ.Ρ.: Άλλαξαν πολλά. Η πρόβλεψη και οι φόβοι του τότε έγιναν πραγματικότητα στο παρόν σε ορισμένους τομείς, π.χ. στα περιβαλλοντικά και κλιματικά ζητήματα, ενώ τα κοινωνικά προβλήματα έγιναν περισσότερα και πιο περίπλοκα. Ακόμη, προκλήθηκαν απανωτές, συνδεδεμένες μεταξύ τους κρίσεις που διατάραξαν τις ισορροπίες και τον έλεγχο στην καθημερινότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων, ενώ άλλαξαν εύλογα και οι όροι διακυβέρνησης, τα μοντέλα ηγεσίας και οργάνωσης των επιχειρήσεων. Η τεχνολογική κοσμογονία έφερε ανατρεπτικές μεταμορφώσεις. Από τη διαισθητική και διανοητική-στοχαστική πρόβλεψη, λοιπόν, περάσαμε στη βιωματική εμπειρία και την ανάλυση. Τούτο σημαίνει ότι για τις έννοιες που συζητούμε, έχει εξελιχθεί η συνείδηση και βέβαια, η σχετική τεχνογνωσία. Έτσι, η Ευθύνη και η Βιωσιμότητα έχουν θέση σε σχεδιασμούς και στρατηγικές επιχειρήσεων, οργανισμών, κυβερνήσεων. Μεταφράζονται σε οδηγίες, σε κανονιστικά πλαίσια, σε κριτήρια και γίνονται Σκοπός.
# Ειδικότερα οι ESG παράγοντες έχουν καταστεί αναπόσπαστο μέρος των επιχειρηματικών μοντέλων…
Γ.Ρ.: Πράγματι, εδώ φαίνεται να υπάρχουν δύο ροπές. Η μια αφορά στις επιχειρήσεις που ακολουθούν τη συγκεκριμένη τάση χάριν προσαρμογής και η δεύτερη στις επιχειρήσεις που δεν ακολουθούν απλώς την τάση αλλά προχωρούν σε μια νέα στάση, αναπροσδιορίζοντας και αναδιαμορφώνοντας από τη βάση την επιχειρηματική φιλοσοφία και κουλτούρα τους. Οι δεύτερες είναι μειοψηφία, είναι μεγάλες κατά κανόνα επιχειρήσεις και συνδέονται με διεθνείς stakeholders. Για έναν αποστασιοποιημένο παρατηρητή, αυτές οι επιχειρήσεις είναι διακριτές. Σπέρνουν εντατικά στο πεδίο της επιχειρηματικής νοοτροπίας και των ανθρωπίνων πόρων με υπομονή και μεθοδικότητα, δεν αυτοπαγιδεύονται με την εργαλειοποίηση των ESG από το marketing των εντυπώσεων. Η τάση από τη στάση απέχουν παρασάγγας.
# Ωστόσο, θα συμφωνούσατε πως τα ESG είναι ένας πρακτικός τρόπος να βρεθούν ενεργά οι επιχειρήσεις μέσα στα σύγχρονα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και διακυβερνητικά ζητήματα;
Γ.Ρ.: Αναμφίβολα ναι. Φθάσαμε σήμερα να εφαρμόζουμε λογικές κανονιστικής συμμόρφωσης μέσω των κριτηρίων ESG, διότι δεν έχει εδραιωθεί μια ενιαία και σεβαστή επιχειρηματική ηθική ως υπέρτατος νόμος, που θα μπορούσε να ρυθμίζει συμπεριφορές σε αυτά τα ζητήματα στη βάση μιας ομογενοποιημένης κουλτούρας στο σύνολο της επιχειρηματικής κοινότητας. Αυτός είναι ο κρίσιμος ρόλος ενός ισχυρού επιχειρηματικού πολιτισμού, που δεν υπήρξε ειδικά στην Ελλάδα και πλέον γίνεται προσπάθεια να συγκροτηθεί πρακτικά μέσω της αντίθετης διαδρομής, δηλαδή με αφετηρία τους κανονισμούς και τα πλαίσια συμμόρφωσης. Ειδικότερα με τα ESG, με βασικό δέλεαρ τη δυνατότητα χρηματοδότησης.
Τα κριτήρια ESG ήλθαν ως τεχνική ακολουθία του CSR, που όριζε περισσότερο ηθικά το ζήτημα της προσέγγισης των επιχειρήσεων και ήταν προαιρετική επιλογή τους. Το Responsibility είναι έννοια της Ηθικής. Με τη σειρά του, το CSR είχε προκύψει από την ανάγκη να απαλλαγούν οι επιχειρήσεις από το ενοχικό σύνδρομο που τις έστρεφε στη φιλανθρωπία. Ήταν μια απάντηση στην κυρίαρχη άποψη των τελευταίων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα πως «η μοναδική ευθύνη των επιχειρήσεων είναι η κερδοφορία και τίποτε άλλο», σύμφωνα με το δόγμα του Μίλτον Φρίντμαν, εισηγητή του μονεταρισμού. Η φιλανθρωπία, έτσι, λειτούργησε σαν ένα πλυντήριο επιχειρηματικών ενοχών.
Όλες οι φάσεις του επιχειρείν απέναντι στον άνθρωπο και την κοινωνία, αντανακλούν τις εκάστοτε συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του πολιτισμού στις συγκεκριμένες χρονικές περιόδους.
Ας θεωρήσουμε, λοιπόν, τα ESG ως ένα αποκύημα της ιδέας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, προσαρμοσμένο στα μέτρα της κανονιστικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων. Φυσικά, τα κριτήρια διαφοροποιούνται από επιχείρηση σε επιχείρηση, ανάλογα με το αντικείμενό της.
# Πιστεύετε πως στην Ελλάδα θα λειτουργήσουν τα ESG; Είναι εφικτός ένας ισχυρός επιχειρηματικός πολιτισμός, που αναφέρατε;
Γ.Ρ.: Πιστεύω πως η εφαρμογή τους θα κριθεί επί της ουσίας μόνον αν εισαχθούν στον κορμό του ελληνικού επιχειρείν, δηλαδή στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Και εννοώ να αφομοιωθούν ως αναγκαιότητα βιωσιμότητας και ανάπτυξης σε ένα ευρύτερο και υγιές, βιώσιμο και αναπτυσσόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον. Βέβαια, το πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτή η εφαρμογή στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που βρίσκονται αντιμέτωπες με δυσεπίλυτα προβλήματα λειτουργίας και απόδοσης, είναι μέρος μιας άλλης συζήτησης.
Ο επιχειρηματικός πολιτισμός είναι συναφής γενικότερα με μια επιτυχή προοπτική της εφαρμογής των ESG, στη διάσταση της παιδείας για το νόημα των παγκόσμιων Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, που μπορεί να δώσει περιεχόμενο στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων και των εργαζομένων και στις πρακτικές για το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση. Λέω ο «επιχειρηματικός πολιτισμός» διότι είναι άλλου επιπέδου για τη βιωματική ποιότητα εργαζομένων και στελεχών και πρωτίστως της ηγεσίας σε έναν επιχειρηματικό οργανισμό να έχουν πιλότο, ας πούμε, την αριστοτελική κοσμοθέαση και άλλο να έχουν μια κανονιστική οδηγία συμμόρφωσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτή, νομίζω, είναι η μεγάλη διαφορά που μπορεί να κάνει ο πολιτισμός στην εφαρμογή των ESG.
# Ναι, αλλά εδώ μιλάμε για μια μακροπρόθεσμη διαδικασία εισαγωγής του πολιτισμού στην επιχειρηματική καθημερινότητα… Πόσο αποτελεσματικό μπορεί να είναι αυτό;
Γ.Ρ.: Θα συμφωνήσω, συμμερίζομαι την επιφύλαξη για γρήγορη απόδοση. Γι’ αυτό πιστεύω πως η κανονιστική εφαρμογή των ESG θέλει μεγάλη πίστωση χρόνου, ώστε να οδηγήσει υπό κατάλληλες συνθήκες εφαρμογής τις επιχειρήσεις από την καθ’ υπαγόρευση εμπέδωση «καλών συνηθειών» σταδιακά στο χτίσιμο ενός επιχειρηματικού πολιτισμού ηθικών αξιών. Αυτός ο δρόμος της υπαγόρευσης, ενώ πρακτικά φαίνεται μάλλον πιο σύντομος, μπορεί να μείνει σε «ρηχά νερά».
Δεν αρκούν οι τρόποι. Δείτε για παράδειγμα, για το Περιβάλλον-Environment (Ε) και το Κλίμα έχουν αναπτυχθεί περί τα 170 carbon credits, ένας θαυμαστός μηχανισμός πειθούς. Πώς από μια προσέγγιση οικονομικής εκτίμησης και ανταπόδοσης, μπορεί η συνείδηση να οδηγηθεί στο ηθικά ποιοτικό στοιχείο ώστε η συμμόρφωση να είναι αυτονόητη και αυτόβουλη; Ό,τι επιβάλλεται ή υπαγορεύεται παράγει έναν μηχανισμό αντίδρασης, μια δυσφορία. Η ψυχή και ο νούς, οι δύο μήτρες του πολιτισμού δηλαδή, δεν ακολουθούν με την απαραίτητη ευφορία, αλλά πειθαναγκάζονται μέσω μιας τεχνικής σκοπιμότητας. Αν φύγουμε από το Κλίμα και μιλήσουμε για τα κριτήρια-πλαίσια στην Κοινωνία-Social (S) και τη Διακυβέρνηση-Governance (G), η κατάσταση γίνεται πολύ πιο περίπλοκη στο τί, το πώς και το γιατί, στον τρόπο μέτρησης της αποδιδόμενης αξίας. Το Social (S) στα ESG είναι το πιο αγνοημένο σήμερα, με τις διάφορες εκφάνσεις ανθρωπιστικών κρίσεων λόγω συρράξεων, φτώχειας και μεταναστεύσεων να εξελίσσονται χωρίς απάντηση και λύσεις.
Ειδικότερα για την Κοινωνία και τον Άνθρωπο, η ασφαλιστική κοινότητα μέσα στην οποία εργάστηκα, έχει αποστολή δεδομένης οφειλής. Αξίζει μελέτης η έκθεση του Kai-Uwe Schanz, που διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι ασφαλιστές μπορούν να επεκτείνουν την εγγενή κοινωνική χρησιμότητά τους και να ενισχύσουν τον ρόλο τους στην προώθηση της κοινωνικής υπευθυνότητας. Μάλιστα, στα μέτρα των ESG αποτελεί σοβαρό πλαίσιο αξιολόγησης, που είναι εμπνευσμένο από το μοντέλο Three Scope του Greenhouse Gas Protocol και κατευθύνει τις ασφαλιστικές εταιρείες στην αξιολόγηση του κοινωνικού ίχνους που γράφουν στους υπαλλήλους, τους πελάτες και τους επενδυτές τους.
# Τοποθετείτε, αν αντιλαμβάνομαι σωστά, πιο πάνω την Κοινωνία στο τρίπτυχο ESG.
Γ.Ρ.: Τοποθετώ την Κοινωνία στον πυρήνα του τρίπτυχου, διότι είναι ο μοναδικός αμετάβλητος παράγων σε κάθε εξίσωση ευημερίας. Ο προσδιορισμός «κοινωνική» (πρέπει να) είναι ο παρονομαστής κάθε θεσμού, δραστηριότητας και μεγέθους: κοινωνική δικαιοσύνη, κοινωνική οικονομία, κοινωνική επιχειρηματικότητα κ.λπ. Όταν αναφερόμαστε στη Βιώσιμη Ανάπτυξη, θα πρέπει να μας απασχολεί «για ποιούς». Μόνο για την Κοινωνία έχει περιεχόμενο προόδου η Βιώσιμη Ανάπτυξη, κάθε άλλη «ανάπτυξη» είναι ύποπτη.
Και εδώ ο πολιτισμός της κοινωνικής μέριμνας, της αλληλεγγύης, της υγείας, της ισότητας, του δικαίου, της εργασίας, του βιώσιμου πλανήτη, ο πολιτισμός δηλαδή που παράγει το κοινωνικό αντίκρισμα, ορίζει το πρόσημο και βαθμολογεί την επιτυχία σε κάθε ένα ξεχωριστά από τα Sustainable Development Goals του Ο.Η.Ε.. Από τον 1ο Στόχο για την εξάλειψη της Φτώχειας, μέχρι τον τελευταίο, 17ο Στόχο για τις Συνεργασίες, που αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για τον καλύτερο κόσμο που θέλουμε. Όλοι οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι πολιτιστικά στοιχήματα. Ο πολιτισμός είναι ο συνεκτικός ιστός των Στόχων.
# Αναφέρεσθε συχνά στην κοινωνική δικαιοσύνη. Ποιό νόημα της δίνετε;
Γ.Ρ.: Η κοινωνική δικαιοσύνη αφορά σε κάτι πολύ ευρύτερο από το θεσμικό-νομικό πλαίσιο Δικαίου και πρέπει να δούμε τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει στη σύνθετη διαστρωμάτωση των κοινωνιών σήμερα και στην έκφραση της πολιτικής διακυβέρνησης. Περικλείει τα στοιχεία της κοινωνικής ισορροπίας και συνοχής που εξασφαλίζονται από τα ήθη και την παράδοση, υποστηρίζοντας την ομαλή διαδοχή και αλληλεγγύη των γενεών. Κοινωνικά δίκαιο είναι να συνομιλούν σε αυτή την εξέλιξη οι γενιές, να αποτρέπονται τα χάσματα – κάτι που δεν ευνοείται από την εκτός ελέγχου επιτάχυνση και τον τρόπο ζωής, να αποτρέπεται η περιθωριοποίηση των απερχομένων και ο κανιβαλισμός στην απάνθρωπη πρακτική της κατίσχυσης των δυνατών έναντι των αδυνάμων.
Κοινωνική δικαιοσύνη αποδίδεται όταν διασφαλίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ποιότητα ζωής: τη στέγαση, την εκπαίδευση, την εργασία όχι μόνον ως πηγή βιοπορισμού αλλά και κοινωνικοποίησης, την καλή υγεία. Ως «αντισεισμική» βάση της κοινωνικής ειρήνης και ομαλότητας, η κοινωνική δικαιοσύνη είναι η πιο απτή και άμεση έκφραση πολιτισμού σε μια κοινωνία που θέλει να ευημερεί.
# Θα λέγατε ότι το «purpose» που σηκώνουν σαν σημαία οι επιχειρήσεις στον σχεδιασμό τους, είναι ένας οδηγός επιχειρηματικού πολιτισμού στην προοπτική της ευημερίας;
Γ.Ρ.: Είναι ένας έλλογος οδηγός, κάτι σαν σύνοψη διάλεξης σε νηπιαγωγείο, ώστε να προφυλαχθεί η επιχείρηση από το «πράσσειν άλογα». Όταν δεν συντρέχει η πνευματική και ψυχική ωριμότητα του κοινού στο οποίο απευθύνεται, δηλαδή δεν έχει υπάρξει σχετικό βίωμα και παράδειγμα, ούτε συνάφεια με την καθημερινή επιχειρηματική ζωή και τις πρακτικές ώστε το purpose να αφομοιωθεί, αυτό φυτεύεται ως κλισέ. Το κάρο μπροστά από το άλογο δηλαδή, οπότε έχουμε «purpose πράσινα άλογα».
Χρειαζόμαστε τη βιωματική εμπειρία που θα δονήσει τον νου και την ψυχή. Θα βρεθούν αυτοί οι στοχαστές και οι ηγέτες που παρατηρούν, αυτοί που θα ταξινομήσουν, θα κωδικοποιήσουν και θα φέρουν στον ορίζοντα του οράματος ως «κλειδί» ζωής αξίες, τρόπους και συμπεριφορές. Έτσι παράγεται πολιτισμός και αποκτά περιεχόμενο ο Σκοπός.
# Σήμερα όπως το purpose, στο γλωσσάρι των επιχειρήσεων για τη βιωσιμότητα προβάλλονται κομβικές έννοιες, όπως το innovation, το teamwork.
Γ.Ρ.: Αξίζει να δούμε πώς ένας τεχνολογικός πολιτισμός μπορεί να γίνεται μέρος μιας μεγάλης εικόνας του κόσμου, απαντώντας στην υπαρξιακή αγωνία με δημιουργικό τρόπο και αποτέλεσμα. Η καινοτομία είναι εξ ορισμού γρανάζι της εξέλιξης και η εξέλιξη είναι η τροφή της συνέχειας του πολιτισμού. Μπορεί η καινοτομία να είναι ευεργετική για το κοινό καλό, αλλά και καταστροφική σε περιπτώσεις που η χρήση της συγκρούεται με αξίες της Ηθικής στην κοινωνική ζωή. Ας σκεφθούμε για παράδειγμα τον πυρηνικό όλεθρο ή μια τεχνητή νοημοσύνη που θα αντιρρέπει στη βιοηθική. Συνδεδεμένη με την αναζήτηση της αλλαγής, κάθε καινοτομική ιδέα ή ενέργεια είναι ο τρόπος για να πάμε τα πράγματα πιο πέρα.
Η καινοτομία, για την εξέλιξη την πολιτιστική -των υλικών αξιών- και την πολιτισμική -των άυλων αξιών- θα πρέπει να σηματοδοτεί μια νέα πρόταση δημιουργικής σύνθεσης επ’ αγαθώ στην αλληλουχία των δεδομένων. Από τα πιο μικρά -π.χ. μια τεχνική εφεύρεση που διευκολύνει την καθημερινότητά μας στο σπίτι- μέχρι τα πιο μεγάλα, όπως η επίλυση ενός κορυφαίου ζητήματος που μπορεί να συνιστά και κρίση, ας πούμε το ενεργειακό στην εποχή μας.
Η πολυσυζητημένη ομαδικότητα, εξάλλου, για να είναι λειτουργική χρειάζεται βάσεις κοινής πολιτισμικής αναφοράς. Τα γράμματα, οι γλώσσες, οι τέχνες, οι επιστήμες, οι θρησκείες, είναι φορείς στοιχείων πολιτισμού. Όπου υπάρχει πολυπολιτισμικότητα, οι ομάδες δουλεύουν καλά όταν τα στοιχεία πολιτισμού ρέουν αμφίδρομα – πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται μια θεμελίωση αναγνώρισης και σεβασμού της διαφορετικότητας. Στις ομάδες έχει ιδιαίτερη σημασία η ουσιαστικότητα της συμμετοχής με τους ίδιους όρους και η αναγνώριση της μοναδικότητας της έκφρασης, όταν αυτή διοχετεύεται στην ομαδική εργασία. Εδώ μιλούμε για πολιτισμό της ομαδικότητας σε ακολουθία της ισότιμης συμμετοχής στα κοινά, που είναι ορθόδοξη αρχή για μια πραγματική δημοκρατία – έννοια που στις μέρες μας έχει φθαρεί από τον συγκεντρωτισμό.
# Στην ασφαλιστική αγορά διακριθήκατε ως πρωτοπόρος σε αντίληψη, ιδέες και πρακτικές ανάπτυξης της υπευθυνότητας. Ποιές είναι σήμερα, κατά τη γνώμη σας, οι προτεραιότητες στον κλάδο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη;
Γ.Ρ.: Η συνάφεια του ασφαλιστικού αντικειμένου με την κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη είναι άμεση. Η ασφάλιση κουμπώνει στο κλίμα, στην υγεία, στην οικονομική ευημερία: με δύο λέξεις, στην Ποιότητα Ζωής.
Ο κλάδος πρέπει να αναπτύξει δυναμικά την κατανόηση, αναγνώριση-εκτίμηση και ανάληψη κινδύνων από ακραία καταστροφικά φαινόμενα, να αντιληφθεί ως κορυφαία πρόκληση την κλιματική αλλαγή. Μπορεί να συμβάλει προϊοντικά, με έξυπνα προγράμματα, στη μετάβαση στην πράσινη οικονομία και στις επενδύσεις σε ΑΠΕ, στην οικολογική μετακίνηση και ηλεκτροκίνηση, στην κάλυψη της ευθύνης για τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Για περιβαλλοντικές καλύψεις, δεν περνούν πράγματα μέσα από την υποχρεωτική ασφάλιση και τον κλιματικό νόμο, απαιτούνται πρωτοβουλίες. Φυσικά, το μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα είναι αυτονόητη και εύκολη, σχολική θα έλεγα υποχρέωση είτε με πρακτικές καθαρής ενέργειας είτε με αντισταθμιστική αγορά ρύπων για εταιρείες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, όπως είναι οι ασφαλιστικές.
Είναι παρήγορο ότι έστω και τώρα, η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος συνδέθηκε με το Environmental Programme Finance Initiative του Ο.Η.Ε. και υιοθετεί τις Αρχές της Αειφόρου Αφάλισης. Με την Interamerican, είχαμε προτρέξει από το 2006 σε αυτή τη σύνδεση που μας έβαλε σε σωστό δρόμο.
Στην υγεία επίσης, χρειάζεται μια ανθρωποκεντρική επανεκτίμηση των κοινωνικών αναγκών σε μεγάλο εύρος πληθυσμού, με γνώμονα τον περιορισμό του κόστους ασφαλιστικής κάλυψης, μαζί με το κρατικό σύστημα. Ένα δημόσιο σύστημα υγείας με συνέργειες κράτους και ιδιωτών, κοινωνικά αποτελεσματικό και οικονομικά προσιτό. Οι ασφαλιστές να αναζητήσουν ενδοκίνητρα και τρόπους γι’ αυτό. Ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια και την ψηφιακή υγεία υπάρχουν οφθαλμοφανείς δυνατότητες ανάπτυξης με κοινωνική αξία. Ομοίως και στη δημιουργία οικοσυστημάτων για το ευ ζην, στην περιφέρεια των ασφαλιστικών προϊόντων και υπηρεσιών υγείας.
Να προσθέσω το εθνικό διακύβευμα του δημογραφικού, όπου οι εταιρείες αξίζει να δουν παροχές που ευνοούν τη γεννητικότητα. Υπάρχει ανάγκη υποστήριξης της πληθυσμιακής εθνικής κυριαρχίας, καθώς η υποστήριξη της εδαφικής κυριαρχίας σε έρημους τόπους δεν έχει ισχυρό νόημα. Στην ασφαλιστική αγορά, μόνο η Eurolife έχει αναλάβει αξιόλογη σχετική πρωτοβουλία.
# Στον πολιτισμό όπου επιμένετε, υπάρχει πεδίο δράσης για τον ασφαλιστικό κλάδο;
Γ.Ρ.: Θα ξαναπώ ότι ο πολιτισμός είναι ομπρέλα κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής ευθύνης. Με εντυπωσιάζει το γεγονός ότι όχι μόνον οι ασφαλιστές αλλά και άλλοι κλάδοι υπεκτιμούν το εθνικό κεφάλαιο «Πολιτισμός», θεωρώντας πως δεν είναι ισχυρή η συνάρτηση με το επιχειρησιακό τους αντικείμενο. Μάλιστα, πολλές μεγάλες εταιρείες ξένων συμφερόντων ευθυγραμμίζονται παθητικά με την έδρα και την κεντρική γραμμή των μετόχων, για τους οποίους είναι άγνωστη ή αδιάφορη η δυναμική του πολιτισμού στην τοπική μας κοινωνία και οικονομία.
Έχω την εξαιρετική εμπειρία για παράδειγμα, ως ενεργό μέλος εδώ και μια δεκαετία, της μεγάλης αξίας του έργου που παράγει το σωματείο «Διάζωμα» γι’ αυτό το εθνικό προϊόν. Το πρότυπο έχει μεταφερθεί με κυβερνητική εντολή και στον σχεδιασμό της Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας με βασικό πυλώνα τον πολιτισμό, που ανοίγει διαύλους για να αναγεννηθεί η ζωή, το δάσος και η τοπική οικονομία μετά την καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου 2021. Δεν αναφέρομαι μόνον στον πλούτο της πολιτιστικής κληρονομιάς των αρχαιοτήτων. Διερωτώμαι γιατί από αρμόδια τμήματα για την ευθύνη και τη βιωσιμότητα δεν επιβάλλονται στους επενδυτές οι ιδιαίτερες τοπικές αξίες του πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών. Τέτοια υπαλληλική και διεκπεραιωτική υποτέλεια ή έλλειψη γνώσης, ενδιαφέροντος και επιχειρηματικής ευφυίας;
# Καταλήγοντας, θα διακινδυνεύατε μια εκτίμηση για το μέλλον, μια γνώμη για το πρόταγμα σχετικά με τη βιωσιμότητα;
Γ.Ρ.: Οφείλουμε να είμαστε θετικοί, αποφασιστικοί και προσηλωμένοι στην επίτευξη κοινών στόχων, σταθεροί σε κοινές αρχές και αξίες, αλλά και προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο ενός δυστοπικού μέλλοντος.
Βλέπετε ως παράδειγμα, πόση δυστοκία υπάρχει στην προσπάθεια να βρεθεί ένα κοινό πεδίο αναφοράς και προσπάθειας στη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης. Οι αντιστάσεις από κράτη μεγάλους ρυπαντές και από μεγάλα επιχειρηματικά και οικονομικά συμφέροντα για πρακτικά βήματα μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος, έκαναν και την τελευταία Σύνοδο COP27 της Αιγύπτου άνευρη και φιλολογική, με ευχολόγια. Έτσι, η απόκλιση από τους Στόχους που τέθηκαν σε προηγούμενες Συνόδους είναι δεδομένη, με ό,τι αυτό σημαίνει για καταστροφικές συνέπειες ακραίων φαινομένων. Η κλεψύδρα για τη λήψη δραστικών μέτρων προκειμένου να δοθεί ανάσα ζωής στον πλανήτη αδειάζει. Η απεξάρτηση από τον ορυκτό άνθρακα, η μείωση της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό C απομακρύνεται, καθώς συντρέχει μάλιστα η μεγάλη και μακρά ενεργειακή κρίση.
Πέρα από το κλίμα, έχουμε εισέλθει σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση διαχείρισης του απρόβλεπτου, μέσα από τις αλλεπάλληλες κρίσεις. Επομένως, χρειάζεται να βρισκόμαστε σε συνεχή εγρήγορση με βαθειές αναγνώσεις και προβλεπτικότητα, με καλά αντανακλαστικά και συντονισμένες, εύστοχες αντιδράσεις σε πρώτο χρόνο.
Στον αναπτυγμένο κόσμο, οι περισσότερες οικονομίες μπαίνουν σε μια καθοδική δίνη χρέους, δημιουργούνται τεράστιες τρύπες στα δημοσιοοικονομικά. Σε περιπτώσεις μάλιστα, π.χ. στις Η.Π.Α., διαβάζω ότι αγνοείται και από τη FED πού μπορεί να κρύβεται το τεράστιο χρέος και αυτό είναι τρομακτικό. Πυροδοτούνται παντού αντιθέσεις και συγκρούσεις, αναφύονται διεκδικήσεις, στήνονται πολυσύνθετες γεωπολιτικές διελκυστίνδες με μανδύα μεγαλοϊδεατισμού. Το «γαία πυρί μειχθήτω» σημαίνει κρίσεις, καταστροφές και τραγικές απώλειες.
Στον κόσμο του μέλλοντος έχουμε την ευθύνη να δούμε την εκθετική επιδραστικότητα της τεχνολογίας, τα νέα μοντέλα διοίκησης μακροπρόθεσμου σχεδιασμού πάνω στη διαχείριση του αναπάντεχου, αλλά προ πάντων να επενδύσουμε στην αποφασιστική και καθοριστική δύναμη του ανθρώπινου παράγοντα – σε αυτό που ήδη έχει χαρακτηριστεί από μελλοντολόγους «ανθρωπόκαινος εποχή».
Θα ήθελα, μέσα σε αυτό το αδιαίρετο μείγμα κινδύνων, ευκαιριών και προκλήσεων να δω έναν παγκόσμιο κοινό δρόμο ανελαστικών δεσμεύσεων για έναν καλύτερο κόσμο με κοινωνική ειρήνη και ευημερία, όσο και αν αυτό δεν ακούγεται ρεαλιστικό σε τέτοιες συνθήκες. Το οφείλουμε στις επόμενες γενιές.
* (Πηγή: Η συνέντευξη δημοσιεύεται στο ετήσιο λεύκωμα CSR Index)
—————
QUOTES
«Τοποθετώ την Κοινωνία στον πυρήνα του τρίπτυχου ESG, διότι είναι ο μοναδικός αμετάβλητος παράγων σε κάθε εξίσωση ευημερίας. Ο προσδιορισμός «κοινωνική» (πρέπει να) είναι ο παρονομαστής κάθε θεσμού, δραστηριότητας και μεγέθους: κοινωνική δικαιοσύνη, κοινωνική οικονομία, κοινωνική επιχειρηματικότητα κ.λπ.»
«Οφείλουμε να είμαστε θετικοί, αποφασιστικοί και προσηλωμένοι στην επίτευξη κοινών στόχων, σταθεροί σε κοινές αρχές και αξίες, αλλά και προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο ενός δυστοπικού μέλλοντος»
«Στον κόσμο του μέλλοντος έχουμε την ευθύνη να δούμε την εκθετική επιδραστικότητα της τεχνολογίας, τα νέα μοντέλα διοίκησης μακροπρόθεσμου σχεδιασμού πάνω στη διαχείριση του αναπάντεχου, αλλά προ πάντων να επενδύσουμε στην αποφασιστική και καθοριστική δύναμη του ανθρώπινου παράγοντα»
