Μια διαφορετική συνέντευξη του Διευθυντή Εταιρικών Υποθέσεων & Υπευθυνότητας της INTERAMERICAN, Γιάννη Ρούντου, για την εταιρική ευθύνη, τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη με αφορμή την ετήσια ειδική έκδοση του site csrindex.gr με τίτλο “CvSR, από την Εταιρική στην Ατομική Κοινωνική Ευθύνη”.
ID: Κύριε Ρούντο, πρόσφατα η INTERAMERICAN οργάνωσε δύο σημαντικές διαδικτυακές συζητήσεις για τη Μετακίνηση και την Υγεία, με προφανές το «υπόστρωμα» της υπευθυνότητας στα κρίσιμα ζητήματα των δύο τομέων. Ποιές είναι για εσάς οι σημερινές διαστάσεις της εταιρικής ευθύνης;
Γ.Ρ.: Η σύγχρονη πραγματικότητα των πολλαπλών αλληλεπιδράσεων σε συνδυασμό με την κοσμογονία των μεταβολών και εξελίξεων στο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό πεδίο, έχει διευρύνει κατά πολύ τον ορίζοντα της εταιρικής ευθύνης. Η πιο ρεαλιστική προσέγγιση για τη μετάφραση της ευθύνης σε αποτελεσματικές πρακτικές για τις εταιρείες, θα πρέπει κατά ένα μεγάλο μέρος να περνά μέσα από το επιχειρησιακό αντικείμενό τους. Στον σχεδιασμό των πολιτικών υπευθυνότητας βέβαια παίρνουν σημαντικό μερίδιο και πρωτοβουλίες ευγενούς κοινωνισμού.
Η INTERAMERICAN έχει στον επιχειρησιακό κορμό της την Υγεία και τη Μετακίνηση. Κατά συνέπεια, είναι μια πράξη ευθύνης η ανάπτυξη προβληματισμού για την ολιστική θεώρηση βελτίωσης των εμπορικών δραστηριοτήτων της: οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά. Αυτές, άλλωστε, είναι οι τρεις πτυχές κάθε υπεύθυνης επιχειρηματικής προσέγγισης στην πολύπλοκη εποχή μας.
ID: Τί προέκυψε από τις δύο αυτές πρωτοβουλίες σας για παράδειγμα, όσον αφορά τη σύγχρονη ερμηνεία της εταιρικής ευθύνης;
Γ.Ρ.: Η Ευθύνη βασίζεται πάνω στη συνειδητή σχέση με τα πρόσωπα και τα πράγματα, που στοιχειοθετεί η διανοητική και συναισθηματική επαφή μας μαζί τους σε ενεστώτα χρόνο. Είναι ζήτημα ανθρώπινης συνείδησης και όχι αλγορίθμων. Στους καιρούς μας, αν η συνείδηση δεν βρίσκει τον χρόνο που απαιτείται για να αφομοιώσει καταστάσεις και να ωριμάσει, η αντιστροφή των ρόλων μεταξύ ανθρώπων και αλγορίθμων είναι όλο και πιο πιθανή. Αυτό είναι μια εκδοχή ή αν θέλετε, το εφιαλτικό σενάριο της τεχνολογικής προόδου, που δεν πρέπει να παραβλέπουμε. Μας βάζει μπροστά στην ανάγκη μιας πιο σύνθετης, βαθύτερης παραμετροποίησης των περιστάσεων για να έχει η συνείδηση το «επάνω χέρι», που φοβούμαι ότι δεν γίνεται πάντα σε βαθμό ασφαλούς επάρκειας.
Μέσα από τις συζητήσεις που επισημάνατε, πιστεύω πως κατανοήσαμε περισσότερο τον κεντρικό, καθοριστικά κρίσιμο ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα όχι μόνο στην έρευνα, αλλά και στις επιλογές και αποφάσεις, στη διαχείριση. Εκεί όπου οι πρακτικές παίρνουν ηθικό νόημα, ορίζονται ως καλές/ευεργετικές ή αντιθέτως ως κακές/καταστροφικές.
ID: Δώστε μας παραδείγματα…
Γ.Ρ.: Είναι σημαντικό να ελέγχουμε την εξέλιξη και τον ρόλο της φρενήρους επιτάχυνσης της ψηφιακής τεχνολογίας στην εποχή μας και στο μέλλον. Ο επιταχυντής των ψηφιακών κατακτήσεων κινείται, πλέον, εκθετικά με ρυθμούς που δεν αφήνουν ανάσες στις βασικές «σταθερές» της καθημερινότητας, τις απαραίτητες για να πορευόμαστε «πρόσω ηρέμα», όπως λένε οι ναυτικοί.
Αλλά για να το επαναφέρω στη βιωματική εμπειρία: μπορούμε να επιζητούμε την τεχνητή νοημοσύνη ως «σύμμαχο» για ασφαλέστερη οδήγηση στη μετακίνηση, αλλά αυτό απέχει ως κίνδυνος από το να της δώσουμε το τιμόνι και να πάρουμε έναν υπνάκο, αφού είναι σοβαρή η πιθανότητα να κοιμηθούμε αιωνίως ή να στείλουμε στους λειμώνες της αιωνιότητας άλλους συμπολίτες μας.
Ταυτόχρονα, όμως, μια τεχνολογική εφαρμογή ελέγχου και βελτίωσης της οδήγησης και μάλιστα με παιγνιώδη τρόπο, όπως π.χ. το SmartDrive της INTERAMERICAN, είναι μια επιχειρηματικά υπεύθυνη πρόταση. Αξιολογούμε ενδείξεις και δεδομένα με αυτή την εφαρμογή και γινόμαστε καλύτεροι οδηγοί.
Ή στην υγεία: σκεφθείτε να δώσουμε στη ρομποτική την απόφαση και το νυστέρι και να πάμε να κουρέψουμε το γρασίδι στον κήπο μας, επιστρέφοντας για να συντάξουμε το εξιτήριο ή το πιστοποιητικό θανάτου, δηλαδή να περιορίσουμε την παρέμβασή μας στο τυπικά διαδικαστικό μέρος. Αφήνω έξω από τη συζήτηση το τεράστιο ζήτημα της βιοηθικής και διακριτότητας με βάση τα βιολογικά δεδομένα, που βάζει στο τραπέζι η ανάγνωση του ανθρώπινου οργανισμού και η κατηγοριοποίηση της «τύχης» του. Στη γεωμορφία των κοινωνιών, ανοίγει εύκολα ένας Καιάδας ρατσισμού. Δείτε το αυτό ασφαλιστικά… προκαλεί ανατριχίλα.
Υπάρχει, ωστόσο, και η χρήση της τηλεματικής και της ψηφιακής υγείας, που μπορεί να σώσει ζωές με την εξ αποστάσεως διάγνωση, ας πούμε από ένα μικρό, απομακρυσμένο νησί του Αιγαίου ή να υποστηρίξει την πρόληψη, μετρώντας την ευεργετική σωματική δραστηριότητα με τα βήματα της ημέρας λόγου χάριν.
ID: Ιεραρχώντας τις μεγάλες προκλήσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη, ποιές προτεραιότητες βλέπετε;
Γ.Ρ.: Είναι σαφείς οι κατευθύνσεις και έχουν προσδιοριστεί διεθνώς, απλώς χρειάζεται να εντοπίσουμε και ιδιαιτερότητες αναγκών για την ελληνική πραγματικότητα.
Η πανδημία, προφανώς έχει φέρει στην πρώτη γραμμή την ανάγκη να θωρακιστεί ο τομέας της υγείας. Όμως, η αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης είναι συνδεδεμένη με την ενίσχυση της οικονομίας, ενώ στην αλυσίδα μπαίνουν οι κλιματικοί στόχοι, με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και την εξοικονόμηση φυσικών πόρων. Είναι δεδομένη η ευρωπαϊκή επιλογή με την Πράσινη Συμφωνία να χρηματοδοτηθούν πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Παράλληλα, στα συγκοινωνούντα δοχεία βιωσιμότητας και ανάπτυξης είναι γνωστό πως η ευρωπαϊκή στρατηγική περιλαμβάνει και την ψηφιοποίηση του δημοσίου τομέα, τη λειτουργική βελτίωση και απόδοση της δικαιοσύνης, καθώς επίσης την επίτευξη παραγωγικότητας και μακροοικονομικής σταθερότητας.
Αυτή είναι η βασική γραμμή κατεύθυνσης και για την Ελλάδα. Εμείς, έχουμε επιπλέον πολύ ισχυρή την πρόκληση να διευρύνουμε τη βάση των παραγωγικών πόρων και να αξιοποιήσουμε τα δύο μεγάλα εθνικά κεφάλαια, τον πλούτο του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτισμικής κληρονομιάς μας. Ταυτόχρονα, αντιμετωπίζουμε περισσότερο από άλλες χώρες την πρόκληση βελτίωσης της παιδείας σε οργάνωση και ποιότητα περιεχομένου – και δεν εννοώ την πρώιμη αντιστοίχιση της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, που θέλει να οδηγήσει από πολύ νωρίς στην επιλογή κατεύθυνσης και εξειδίκευσης στερώντας την ευρυμάθεια. Επίσης, βρισκόμαστε απέναντι στην πρόκληση της συγκράτησης ή/και της επιστροφής στη χώρα των νέων ανθρώπων που έχουν αναπτύξει υψηλές δυνατότητες προσφοράς μέσα από τις επιστήμες, την έρευνα και την καινοτομία, που δυνητικά εισφέρουν στο «καλό».
Ζωτικής σημασίας πρόκληση συνιστά και η αναζωογόνηση της δημογραφικής σύνθεσης του πληθυσμού μας, ενώ θα πρέπει να μας απασχολήσει και η αποτελεσματικότερη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος. Να προσθέσω και το πολύ σημαντικό θέμα της χρηστής και αποτελεσματικής διακυβέρνησης, της ακεραιότητας και διαφάνειας, ειδικότερα στις επιχειρήσεις και σε συνδυασμό με νέα μοντέλα που διαφοροποιούν και τον τρόπο ηγεσίας.
Οι προκλήσεις της βιώσιμης ανάπτυξης για όλους και για την επιχειρηματική κοινότητα είναι εδώ, η χαρτογράφηση έχει γίνει. Έχουν σκιαγραφηθεί περιγράμματα, κίνητρα και όροι: υποχρεωτικότητα για εκθέσεις μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών, ρήτρες, χρηματοδότηση δραστηριοτήτων, κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή ή απαξίωση, μιλούμε στις επιχειρήσεις για μέτρηση, αξιολόγηση και αναφορά επιδόσεων για ESG – Environment, Social, Governance. Είναι η ώρα, λοιπόν, για δραστική υλοποίηση.
ID: Ας μιλήσουμε και για τα στοιχεία της υπευθυνότητας της INTERAMERICAN, το αποτύπωμά της.
Γ.Ρ.: Κοιτάξτε, τα τεχνικά στοιχεία τεκμηρίωσης της εταιρικής επίδρασης έχουν δημοσιοποιηθεί, καθώς επίσης είναι διακριτές οι επιλογές στην έμπρακτη υπευθυνότητα του οργανισμού και μάλιστα παρουσιάζονται κάθε τόσο. Είναι ενδιαφέρον, όμως, να βλέπουμε πίσω από τα στοιχεία. Και στις πρωτοβουλίες υπευθυνότητας και βιωσιμότητας είναι καλό να ακολουθεί ένας οργανισμός κριτικά τις τάσεις, αλλά πολύ πιο σημαντικό είναι να γίνεται συνδιαμορφωτής νέων, δυναμικών τάσεων, με μεγαλύτερο «βάθος» σκοπού και επίδρασης. Για παράδειγμα, το στοίχημα της πράσινης οικονομίας βρίσκει την INTERAMERICAN στην πρώτη γραμμή δέσμευσης των επιχειρήσεων παγκοσμίως. Εύλογα, αφού η ασφαλιστικός κλάδος αποτελεί έναν πολύ μεγάλο επενδυτή, ενώ παράλληλα διαχειρίζεται καταστροφικούς κινδύνους που εγκυμονεί και πολλαπλασιάζει η κλιματική αλλαγή και περιβαλλοντική κρίση.
Όσον αφορά τα τεκμήρια, θα ήταν μάλλον ενδεικτικό της ενεργού επιχειρηματικής ευθύνης του οργανισμού να πω ότι είχε «κοινωνικό προϊόν» με απόδοση οικονομικής αξίας 369 εκατ. ευρώ κατά τα δύο τελευταία χρόνια σε μισθούς και αμοιβές, άμεσους και έμμεσους φόρους, συνεργασίες, μερίσματα, ενέργειες για την κοινωνία και λοιπά μεγέθη. Επίσης, να πω ότι συνοδοιπορούμε με αρκετούς άλλους εργώδεις οργανισμούς, θεσμικούς φορείς, επιχειρήσεις και σοβαρούς ανθρώπους. Ή φέρνοντάς το στη φετινή περίοδο της πολλαπλής κρίσης, να αναφερθώ στην αυτονόητα υπεύθυνη συνεισφορά μας στο υγειονομικό δημόσιο σύστημα ή στις ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας. Υπάρχουν οι εκθέσεις και οι ανακοινώσεις για όλα αυτά.
ID: Δηλαδή στο τέλος της ημέρας, τί έχει σημασία κατά τη γνώμη σας, τί θα θέλατε να μένει ως ιδέα και έργο εταιρικής ευθύνης;
Γ.Ρ.: Όσο περισσότερο ασχολούμαι με το θέμα, τόσο πιο πολύ γίνεται επιτακτική η ανάγκη μου να διερευνώ τις απεριόριστες διαστάσεις της εταιρικής ευθύνης από την ηθική και υπαρξιακή οπτική, που έχω το αίσθημα ότι πάντα θα θέτει κρίσιμα ερωτήματα προς συζήτηση. Υπευθυνότητα είναι να νοιαστούμε και να μάθουμε «ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και τι κάνουμε γι’ αυτό», κάτω από τη θόλο της ευκταίας κοινωνικής ευημερίας, της ομαλής συνέχειας και ισορροπημένης αμοιβαιότητας, του μεταβολισμού μεταξύ των γενεών με κλειστή την πόρτα στον κανιβαλισμό, της εργασίας για όλους.
Δεν θα ενέδιδα στον πειρασμό να ορίσω ηθικές Αξίες για έναν επιχειρηματικό οργανισμό. Θα πω, όμως, με βεβαιότητα ότι ένας σχετικός ορισμός Αξιών δεν σερβίρεται στο Google. Χρειάζεται μια βαθιά και πολυδιάστατη μελέτη, με δεδομένη τη σφαιρική γνώση για τον ίδιο τον οργανισμό, το αντικείμενό του -π.χ. η ασφαλιστική δραστηριότητα εμφορείται από συγκεκριμένα γνωρίσματα αποστολής- την ιστορικότητα και εξέλιξη της εταιρικής κουλτούρας, αλλά και την επίδραση από το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον της εποχής και του τόπου.
Ακόμη, η κατανόηση της εταιρικής ευθύνης σε σχέση με τη βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει αντίληψη της υπεραξίας που καταθέτουν στην ποιότητα ζωής ο πολιτισμός, οι τέχνες και τα γράμματα, που τόσο πολύ περιφρονούνται από πολλούς «τεχνοκράτες της προόδου και της ανάπτυξης» – τονίζω τα εισαγωγικά. Αυτό το πεδίο το υποεκτιμούν ακόμη και οργανισμοί οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην εταιρική ευθύνη πολύ σοβαρά και με συνέπεια εδώ και χρόνια.
ID: Εννοείτε πως είναι παραγνωρισμένος και αδικημένος ο πολιτισμός στις πρακτικές εταιρικής ευθύνης;
Γ.Ρ.: Έτσι συμβαίνει. Δείτε, ως σύμπτωμα, τον εξοβελισμό της ελληνικής γλώσσας από την επιχειρηματική καθημερινότητα. Προσέξτε την αποσπασματικότητα, τη στέρηση κάθε χυμού και αισθητικής στη γλωσσική επικοινωνία. Αυτό, γίνεται καθεστώς, ελλείψει γλωσσικής συνείδησης, όλο και σε περισσότερες επιχειρήσεις – ομολογώ και στην INTERAMERICAN. Η γλώσσα έχει μια σπουδαία, εσωτερική δυναμική δημιουργίας, είναι δομικό μέσον του συλλογισμού και της σύνθεσης ιδεών -χωρίς αυτήν δεν υπάρχει διανόηση- αφήνω απέξω το μεγάλο δώρο της λογοτεχνίας. Με αυτή την παραδοχή που δεν είναι αυθαίρετη και προσωπική μου, η γλώσσα είναι θεμέλιο τοπικού πολιτισμού, εννοώ για την Ελλάδα. Δεν είναι συνετό, επομένως, να μένει εκτός εταιρικής ευθύνης ο πολιτισμός.
Υπάρχουν απειλές για όλο αυτό το κίνημα γύρω από την εταιρική ευθύνη, που σήμερα υποστηρίζεται πολύ καλά και από τους θεσμούς;
Οι κίνδυνοι από τις απειλές περιορίζονται όταν τις γνωρίζεις, τις επισημαίνεις και θωρακίζεις το «προϊόν». Έχω την πεποίθηση ότι προς αυτή την κατεύθυνση, έχουν γίνει πολλά βήματα. Θα πρέπει να αναγνωριστεί και το εξαιρετικά ουσιαστικό έργο που έχει επιτελέσει το CSR Hellas, εκπαιδεύοντας επί 20 χρόνια τις εταιρείες και τους ανθρώπους τους και εξελίσσοντας τον θεσμό στη χώρα μας, στήνοντας γέφυρες και με το διεθνές θεσμικό περιβάλλον.
Ωστόσο, αν θέλετε να επισημάνω εστίες απειλής, θα έλεγα πως αυτές εντοπίζονται σε επιπόλαιες, ευκαιριακές χρήσεις της ταμπέλας ΕΚΕ και σε «καραμπόλες». Απαιτούνται αποστάσεις ασφαλείας από το ολοκληρωτικό μάρκετινγκ, που διαχειρίζεται μεταξύ όλων και την εταιρική ευθύνη στις περισσότερες επιχειρήσεις επειδή συντηρείται μια παρεξήγηση ή δεν υπάρχουν εξειδικευμένα στελέχη. Αυτό γίνεται στα ρηχά και με αγοραία αντίληψη προβολής – αφού αυτό γνωρίζει και κάνει το μάρκετινγκ.
ID: Πώς βλέπετε την προοπτική της βιώσιμης ανάπτυξης στις σημερινές δύσκολες συνθήκες;
Γ.Ρ.: Οφείλουμε να μαθαίνουμε και να ξεπερνάμε κύκλους κρίσεων και παρακμής μελετώντας το παρελθόν και τις προβολές του στο μέλλον μας. Η ζωή έρχεται από πολύ μακριά για το ανθρώπινο είδος και τον πλανήτη, δεν ξεκινά τώρα από μηδενική αφετηρία.
Σήμερα, πιστεύω πως αξίζει να επανεξετάσουμε τα χαρακτηριστικά του ζεύγματος της ποσοτικής παγκοσμιοποίησης-μαζικοποίησης σε σχέση με την ατομική και κοινωνική ευθύνη, την «ταυτότητα» του προσώπου σε σχέση με τη συλλογικότητα από θέση ενεργού πολίτη. Έχουμε, για παράδειγμα, να μάθουμε πάνω σε αυτό μελετώντας τη συγκρότηση και λειτουργία μικρών καλοκουρδισμένων κοινοτήτων. Δηλαδή, εκεί όπου η ηθική ευθύνη μπορεί να έχει ευδιάκριτο χαρακτήρα και λειτουργικότητα. Πολλά καλά θα μπορούσαν να ξεκινήσουν από την τοπική αυτοδιοίκηση.
Στην INTERAMERICAN, έχει μεγάλο πειραματικό ενδιαφέρον ότι σχεδιάζουμε «φυλές» – tribes, μια φόρμα νεωτερικής αντίληψης για την οργανωτική δομή και λειτουργία του οργανισμού. Αξίζει να παρακολουθήσουμε την πορεία και να προσπαθήσουμε να γεμίσουμε με νόημα και περιεχόμενο στην πράξη το νέο κέλυφος που δημιουργείται, καθώς είναι πιο ανοικτό και υποσχόμενο. Οι λεπτομέρειες στην πάστα των ανθρώπων είναι αυτές που θα δώσουν την ηθική απόχρωση και θα συνθέσουν το αποτέλεσμα. Φυσικά, σκοπός είναι το αποτέλεσμα να έχει θετικό πρόσημο, με έργο δημιουργικής πνοής.
Είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα άσκηση, αφού πρόκειται για εγχείρημα που θα πρέπει να ζυγίζεται συνεχώς με τα ποιοτικά σταθμά του ήθους και της παιδείας, απαιτώντας συνεχή εγρήγορση. Είναι, όμως, μια πολύ ενεργητική και «καινούρια»στάση απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις. Κυρίως, απέναντι στην πρόκληση για το μέλλον της εργασίας, που έχω υποστηρίξει κατ´ επανάληψη πως είναι το πιο κρίσιμο ζήτημα ευθύνης των επιχειρήσεων για την κοινωνική ειρήνη και ισορροπία. Θέλω να αισιοδοξώ ότι στην εταιρεία μας κάτι καλό θα βγει από αυτόν τον μετασχηματισμό για τους πελάτες, την κοινωνία και τους εργαζομένους.
ID: Να κρατήσουμε αυτό το κλείσιμο ως ευχή ή προσδοκία για τη νέα χρονιά και το μέλλον;
Γ.Ρ.: Ας το κρατήσουμε ως μια πρόκληση αναμέτρησης με τον εαυτό μας, ανοίγοντας κάθε πόρτα συνεργασίας, συναντίληψης και συμπληρωματικότητας -ανέφερα ήδη τρία «συν»- μεταξύ όλων, σε αυτή την κρίσιμη καμπή. Άλλωστε, ο 17ος Στόχος των Sustainable Development Goals στην Ατζέντα του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη, που αναφέρεται στην αναγκαιότητα των συνεργασιών, είναι το κλειδί για να επιτευχθούν οι υπόλοιποι 16 Στόχοι. Σε αυτό το πλαίσιο, η υπευθυνότητα ενισχύει την κοινωνική δυναμική των επιχειρήσεων και προφανώς, υποστηρίζει καθοριστικά τη βιωσιμότητά τους.
Σας ευχαριστώ, πάντως, γι’ αυτή την ευκαιρία να μιλήσουμε, ακροθιγώς έστω, για ορισμένες από τις πολλές πτυχές της έννοιας.
