Του Θεοδόση Μπουντουράκη
Η προφανής απάντηση είναι ότι γράφω γιατί μου αρέσει. Ταυτολογία! Φυσικά και μου αρέσει να γράφω. Αν δεν μου άρεσε δεν θα έγραφα.
Η ανάγκη της έκφρασης είναι μία από τις εντονότερες και ζωτικότερες ανάγκες και φυσικά είναι η μητέρα της Τέχνης, η δε Τέχνη αποτελεί το σημαντικότερο και υψηλότερο μέσον έκφρασης του ανθρώπου. Βεβαίως οι περισσότεροι αρκούνται στην έκφραση διά του προφορικού λόγου, που είναι η απλούστερη και πλέον ενστικτώδης μορφή έκφρασης. Από κει και πέρα όσοι είναι προικισμένοι και με κάποιο ταλέντο καταφεύγουν σε άλλες πιο σύνθετες μορφές έκφρασης όπως η Μουσική, η Ζωγραφική ακόμη και ο Χορός. Όμως θεωρώ ότι βασίλισσα των εκφραστικών Τεχνών είναι η συγγραφή. Και τούτο διότι η συγγραφή μετέρχεται τον γραπτό λόγο. Η εύστοχη χρήση του γραπτού λόγου προϋποθέτει φυσικά την απόλυτη κατοχή της γλώσσας αλλά και τη χρήση της κατά τρόπο ώστε να παράγεται ένα προσωπικό ύφος από πλευράς του συγγραφέα.
Η διατύπωση σύνθετων και περίπλοκων εννοιών δεν συνεπάγεται αναγκαστικά και τη χρήση δυσνόητου ή στρυφνού λόγου. Ίσα-ίσα είναι μεγάλο πλεονέκτημα του συγγραφέα η διατύπωση αφηρημένων και λεπτών εννοιών με απλό, βατό και κατανοητό λόγο. Αυτό φυσικά προϋποθέτει, πέραν του αναλόγου ταλέντου του συγγραφέα και την πλήρη γνώση και κατανόηση του σχετικού αντικειμένου.
Θα καταφύγω σε δύο παραδείγματα συγγραφέων που αναδεικνύουν απόλυτα αυτήν την άποψη. Ο ένας είναι ο προσφάτως εκδημήσας Χρήστος Γιανναράς, και ο άλλος ο πολυγραφότατος Νίκος Δήμου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και οι δύο είναι μεγάλοι διανοητές οι οποίοι κατέχουν πλήρως το αντικείμενό τους που άπτεται της φιλοσοφίας. Όμως: Ο μεν Γιανναράς χρησιμοποιεί γλώσσα σκοτεινή περίπλοκη και δυσνόητη, με αποτέλεσμα οι έννοιες τις οποίες πραγματεύεται να μη γίνονται εύκολα κατανοητές και να χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσει ο αναγνώστης να προσεγγίσει την σκέψη του. Δεν χρειάζεται δαιδαλώδης και ομιχλώδης λόγος για να διατυπωθούν έστω και σύνθετα φιλοσοφικά νοήματα!
Αντιθέτως ο Δήμου χρησιμοποιεί λόγο γλυκό και κατανοητό που κυλάει άνετα αβίαστα και απλά, χωρίς να υστερεί καθόλου στην διατύπωση σύνθετων νοημάτων. Ο Δήμου σε παρασύρει αυθόρμητα στο ήρεμο και γάργαρο ποτάμι της σκέψης του, ενώ ο Γιανναράς σε περιδινίζει σε σκοτεινές ρουφήχτρες, που σε πνίγουν μέσα σε ένα πέλαγος τρικυμισμένου και δυσνόητου λόγου.
Για μένα η αλήθεια πρέπει να είναι απλή ήρεμη και φιλική. Το περίπλοκο, το περισπούδαστο δεν είναι αναγκαστικά αληθές ή έγκυρο. Μπορεί να εντυπωσιάζει και να περιπλέκει την σκέψη, αλλά δεν οδηγεί σε απλά και αληθή συμπεράσματα. Όσο σαφέστερα και βαθύτερα κατέχει κανείς τις έννοιες, τόσο απλούστερα και πιο κατανοητά μπορεί να τις διατυπώσει. Αυτό ισχύει τόσο για τις φιλοσοφικές έννοιες, όσο και για τις έννοιες των φυσικών επιστημών.
Για να επανέλθω τώρα στα καθ’ ημάς, πιστεύω ότι κάθε κείμενο πρέπει να έχει και μία διαχρονικότητα. Να μπορεί δηλ. να διαβαστεί και σε χρόνο μεταγενέστερο χωρίς να έχει χάσει το ενδιαφέρον του. Υπ’ αυτήν την έννοια δεν με ενδιαφέρει το χρονογράφημα διότι αυτό αφορά την τρέχουσα επικαιρότητα και έχει συνήθως μικρό χρόνο ζωής. Είναι δε δημοσιογραφικού τύπου πόνημα, παρά αποτέλεσμα συγγραφικού προβληματισμού. Σε λίγο χρόνο, όταν τα σημερινά θα έχουν ξεχαστεί, το χρονογράφημα θα έχει πεθάνει. Δεν θα έχει κανένα ενδιαφέρον και δεν θα διαβάζεται. Γι’ αυτό και το χρονογράφημα είναι συνήθως ημερήσιο και αφορά κυρίως τους δημοσιογράφους που σχολιάζουν την επικαιρότητα. Κάθε άλλη συγγραφική προσπάθεια πρέπει να επιβιώνει της τρέχουσας επικαιρότητας και να συνεχίζει να έχει ενδιαφέρον αφού η επικαιρότητα θα έχει παρέλθει.
Το σπουδαιότερο το άφησα τελευταίο. Φυσικά κάθε μορφή έκφρασης και πρωτίστως η συγγραφή πρέπει να ελκύει και ένα σχετικό ακροατήριο. Άλλως είναι ένας αδιάφορος μονόλογος. Αυτός που το γράφει, αυτός και το διαβάζει. Αυτό είναι ένα περίπλοκο θέμα που δεν αφορά μόνον την αξία του κειμένου. Εν πολλοίς όμως είναι και θέμα τύχης, κυρίως όμως είναι θέμα του μέσου όπου φιλοξενείται το κείμενο. Όπως είχε διακηρύξει και ο θεωρητικός της Επικοινωνίας Καναδός φιλόσοφος Μάρσαλ Μακ Λούαν: «the medium is the message», δηλ. το μέσον είναι το μήνυμα. Με άλλα λόγια σημασία δεν έχει τι λέμε ή τι γράφουμε αλλά πού το λέμε ή πού το γράφουμε. Μέσον είναι και οι Times ή το BBC, μέσον είναι και ένα φτηνιάρικο λαϊκίστικο έντυπο ή ένα εμετικό πρωινάδικο της TV.
Από κει και πέρα το πρόβλημα είναι του συγγραφέα, κατά πόσον ανέχεται να εκπέσει εν ονόματι της λαϊκής κατανάλωσης.
Πηγή: newmoney.gr
