Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Ο Ιβάν Δ’ ο Τρομερός (1530-1584) πήρε το προσωνύμιο αυτό από το βίαιο τρόπο που άσκησε εξουσία, πάντα βέβαια στο όνομα του λαού και του ρωσικού μεγαλείου.
Ως τσάρος της Ρωσίας έτσι, διεξήγαγε πολλούς πολέμους με Σουηδούς, Δανούς, Πολωνούς και Λιθουανούς και «μεγάλο όραμα» του ήταν να ανοίξει για τη χώρα του ένα λιμάνι στη Βαλτική.
Δυστυχώς γι’ αυτόν, οι πόλεμοι δεν του «βγήκαν». Τους έχασε όλους. Αναγκάστηκε έτσι να κτίσει μια πόλη – λιμάνι στον Αρκτικό Ωκεανό, το οποίο όμως έξι μήνες το χρόνο ήταν παγωμένο. Κατά συνέπεια ελάχιστα εξυπηρετούσε τις εμπορικές ανάγκες της Ρωσίας, η οποία ωστόσο έδινε μεγαλύτερο βάρος στην πολεμική της μηχανή παρά στην οικονομική ανάπτυξη. Άρα το «όραμα» του λιμανιού της Βαλτικής ήταν πάντα ζωντανό και αυτό έχει μεγάλη ιστορική σημασία.
Το «όραμα» του Ιβάν Δ’ του Τρομερού, ολοκλήρωνε τον 18ο αιώνα ο Μέγας Πέτρος με τον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο που επέκτεινε τη Ρωσία προς βορρά και δημιούργησε το λιμάνι της Αγ. Πετρούπολης. Λίγα χρόνια μετά η Μεγάλη Αικατερίνη θα επεκτείνει την Ρωσία προς τη Μαύρη Θάλασσα, αξιοποιώντας τα λιμάνια της Κριμαίας και δημιουργώντας νέα, όπως αυτό της Οδησσού.
Αυτές οι αμιγώς αποικιακές επεκτάσεις της Ρωσίας, στις αρχές του 20ου αιώνα δεν ήταν αρεστές στους μπολσεβίκους του Βλαντιμίρ Ιλιτς Ουλιάνωφ (Λένιν), που σήμερα κατηγορείται από τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι «δημιούργησε την Ουκρανία».
Για λόγους ιδεολογικού καιροσκοπισμού, οι μπολσεβίκοι του Λένιν (1870-1924) στις αρχές του 20ου αιώνα, εν μέσω του Α’ παγκοσμίου πολέμου, με κάθε τρόπο καταδίκαζαν όλα εκείνα τα αποικιακά χαρακτηριστικά της Τσαρικής Ρωσίας που επεκτάθηκε καταπιέζοντας γειτονικούς λαούς, αντλώντας οικονομική δύναμη για λίγους.
Υποσχόμενοι τέλος των πολέμων και οικονομική άνοδο, οι μπολσεβίκοι, ενέπνευσαν έναν ολόκληρο κόσμο που τους ακολούθησε και τους έδωσε τη δυνατότητα με πραξικόπημα τον Οκτώβριο 1917 να ανατρέψουν τη σοσιαλδημοκρατική Κυβέρνηση του Αλεξάντερ Κερένσκι και να πάρουν την εξουσία. Ας σημειωθεί ότι η κυβέρνηση Κερένσκι, ήταν τότε η μοναδική δημοκρατική που είχε γνωρίσει η Ρωσία στην ιστορία της. Ανετράπη δε μετά από επτά μήνες ζωής.
Μετά την ανατροπή Κερένσκι, η Ρωσία του Λένιν υπογράφει το σύμφωνο Μπρεστ – Λιτόβσκ και παραχωρεί στους Γερμανούς όλα εκείνα τα εδάφη, που είχαν κερδίσει ο Ιβάν ο Τρομερός και η Δυναστεία των Ρομανώφ.
Δικαιολογείται έτσι και η συμπαράσταση της Γερμανίας προς τον Λένιν, τον οποίον οι υπηρεσίες της είχαν στείλει στη Ρωσία σε σφραγισμένο βαγόνι τρένου από τη Ζυρίχη. Η Γερμανία, όμως, χάνει τον πόλεμο και οι χώρες της Βαλτικής, όπως και η Ουκρανία ανεξαρτητοποιούνται.
Οι μπολσεβίκοι το 1922, μετά από ένα σκληρό εμφύλιο και τη σφαγή των ναυτών της Κροστάνδης από τον Τρότσκι, ξανακερδίζουν την Ουκρανία και την προσαρτούν εκ νέου. Από το 1924 και μετά, την Ρωσία την κυβερνά ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι που αντιγράφει, προφανώς επειδή θαύμαζε, την άσκηση εξουσίας του Ιβάν Δ’ του Τρομερού και αποκτά το προσωνύμιο Ατσάλινος (Στάλιν). Τα αποικιακά χαρακτηριστικά όμως της Ρωσίας δεν εγκαταλείφτηκαν ούτε από τους μπολσεβίκους του Λένιν, ούτε από τους κομμουνιστές του Στάλιν.
Έτσι το 1939 λίγο πριν ξεκινήσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, υπογράφεται το Γερμανοσοβιετικό σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, που δίνει το ελεύθερο για την προσάρτηση των Βαλτικών χωρών στη Ρωσία. Για να ντοπάρει τα λαϊκά αισθήματα, ο Στάλιν, παραγγέλλει μια ταινία στον Ρώσο σκηνοθέτη Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν, με τίτλο «Ιβάν ο Τρομερός» (σ.σ. η τέχνη στην υπηρεσία του κόμματος).
Στην ταινία αυτή δεν επιχειρείται μόνο η ωραιοποίηση του Ιβάν, αλλά προβάλλονται και τα μεγαλεπήβολα σχέδια της Ρωσίας για την επανάκτηση των εδαφών της Βαλτικής, που όπως υποστήριζε(η ταινία) ανήκαν στη Ρωσία από την πρώιμη μεσαιωνική εποχή.
Η φιλολογία αυτή επεκτείνεται και στην Ουκρανία. Παράλληλα δε, ο Στάλιν με την εγγύηση του Συμφώνου επιχειρεί να προσαρτήσει και τη Φινλανδία, ενώ έχει ήδη μπει στην Πολωνία. Χρησιμοποιεί δε τη λογική του Ιβάν Δ’ του Τρομερού. Ο τελευταίος σε διάγγελμα τους στο ρωσικό λαό τα χρόνια των πολέμων, είχε αναφέρει ότι τα ποτάμια (Βόλγα, Ντβίνα, Βόλχοβ) που τροφοδοτούν την οικονομία της Ρωσίας “ανήκουν σε μας αλλά όχι και οι εκβολές τους, που παράνομα ανήκουν σε λαούς της Βαλτικής. Εμείς απλά θα πάρουμε τα εδάφη που μας ανήκουν”.
Και αυτό που δεν κατάφερε ο Ιβάν τον 16ο αιώνα το κατάφερε ο Στάλιν τον 20ο αιώνα. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής αυτοκρατορίας τα εδάφη αυτά τα ξανά-έχασε η Ρωσία όπως και τα εδάφη στη σημερινή Ουκρανία, αφού η μια χώρα μετά την άλλη ανεξαρτητοποιούνταν με δημοψηφίσματα.
Όμως, το «όραμα» Ιβάν Δ΄ του Τρομερού, μετά την πτώση του Γιέλτσιν στη μετασοβιετική Ρωσία, με τον Πούτιν στην εξουσία, επανέρχεται στο προσκήνιο. Με διαφορετικές συνθήκες όμως. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι χώρες της Βαλτικής πρόλαβαν και εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ και σήμερα απολαμβάνουν οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που κάποτε αποτελούσαν όνειρο. Αντιθέτως, η Ουκρανία, για ποικίλους λόγους, δεν κατάφερε να εξασφαλίσει ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση.
Καλείται να πληρώσει έτσι το τίμημα της αντιπάθειας του Πούτιν προς τον Λένιν, γνωρίζοντας ότι ένας δικτάτορας δεν σταματά μέχρι να τον σταματήσουν.
Ποιοι και πώς όμως, είναι το ερώτημα.
Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.
Πηγή: euro2day.gr
