Πολυετείς επιστημονικές έρευνες επιστημόνων της ανθρώπινης συμπεριφοράς αλλά και πρακτικές εμπειρίες επιχειρηματιών και ανώτατων στελεχών επιχειρήσεων, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι πράγματι κάτι διαφορετικό πρέπει να υπάρχει στον τρόπο λειτουργίας αυτών που ιδρύουν ή διοικούν επιχειρήσεις.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
«…Όσο περισσότερο κόσμο απασχολεί μια επιχείρηση, τόσο μεγαλύτερες είναι οι ευθύνες των ανθρώπων που τις διοικούν. Πρέπει να σκέπτονται με διαφορετικά κριτήρια από τον κοινό θνητό και να προσπαθούν να δουν πράγματα που μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες είτε να προκαλέσουν προβλήματα…», τονίζει ο γνωστός ψυχολόγος και συγγραφέας Στήβεν Πίνκερ, γνωστός από τα βιβλία του για τον «Διαφωτισμό» και την «Ορθολογικότητα».
Είναι σαφές έτσι ότι τα ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων και όχι μόνον, πρέπει να χειρίζονται καταστάσεις σε βάθος χρόνου. Ποιό είναι όμως αυτό το βάθος;
Πρωτοπόρος στις έρευνες αυτές ήταν ο καθηγητής Elliott Jacques (1917-2003), διευθυντής του Ινστιτούτου Οργάνωσης και Κοινωνικών Επιστημών του πανεπιστημίου του Μπρούνελ στις ΗΠΑ. Στο επίκεντρο της θεωρίας του βρίσκεται αυτό που ονομάζει «χρονικό πλαίσιο» (time-frame) του κάθε ανθρώπου. Οι έρευνές του αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι διαφέρουν σημαντικά ως προς τις χρονικές περιόδους που μπορούν να σκεφθούν, να οργανώσουν και να αποδώσουν. Οι δυνατότητες ορισμένων περιορίζονται στο να διεκπεραιώνουν την εργασία μίας ημέρας, ενώ άλλοι μπορούν να οραματίζονται μακρύτερους ορίζοντες, να προγραμματίζουν στάδια τα οποία θα χρειαστούν χρόνια για να υλοποιηθούν και να προβλέπουν τις επιπτώσεις κάθε σταδίου.
Βεβαίως, στην διάρκεια της ζωής του, ο κάθε άνθρωπος σταδιακά καθίσταται ικανός να χειρίζεται μακρύτερα χρονικά πλαίσια. Όμως, η διαδικασία αυτή δεν είναι ούτε γραμμική, ούτε συνεχής.
Ασυνεχής, άλλωστε, είναι και η στατιστική κατανομή των ανθρώπων που έχουν την δυνατότητα να χειρίζονται διαφορετικά χρονικά πλαίσια: Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αδυνατεί να ανταποκριθεί σε χρονικό πλαίσιο που έχει διάρκεια μεγαλύτερη από τρεις μήνες. Ένα μικρότερο τμήμα μπορεί να διαβλέπει τις εξελίξεις ενός ολόκληρου έτους. Όμως, όπως υπολόγισε ο καθηγητής Jacques, μόνον ένας άνθρωπος ανάμεσα σε πολλά εκατομμύρια έχει την δυνατότητα να χειρίζεται χρονικό πλαίσιο εικοσαετίας. Ακόμα αραιότερα, εμφανίζονται εμπνευσμένες και χαρισματικές προσωπικότητες, όπως ο Konosuke Matsushita (1894-1989) – ιδρυτής της ομώνυμης ιαπωνικής εταιρείας ηλεκτρονικών που κατέστρωσε πρόγραμμα 250 ετών για την εταιρεία του.
Αυτό που εντάσσει δυναμικά στο επιχειρηματικό περιβάλλον τα ευρήματα του καθηγητού Jacques, είναι η επισήμανσή του ότι σε κάθε επιχείρηση υπάρχει ένα είδος φυσικής δομής, όπου οι περισσότερες αρμοδιότητες μπορούν να καταταχθούν ανάλογα με το χρονικό πλαίσιο που απαιτείται από αυτόν που τις εκτελεί. Για παράδειγμα, ο ανειδίκευτος εργάτης απασχολείται αποκλειστικά με την εργασία της ημέρας. Αναφέρεται σε έναν προϊστάμενο, ο οποίος συνήθως μπορεί να οργανώσει την δουλειά για τους επόμενους τρεις μήνες και εφαρμόζει τις εντολές κάποιου μάνατζερ. Αυτός, με την σειρά του, έχει την ικανότητα να προγραμματίζει για ένα έτος ή και περισσότερο και αναφέρεται στον γενικό διευθυντή, του οποίου οι αποφάσεις καλύπτουν χρονικό πλαίσιο δύο ετών. Τον γενικό διευθυντή ελέγχει ο αντιπρόεδρος της εταιρείας, ο οποίος καταστρώνει την στρατηγική για τα επόμενα πέντε έτη. Τέλος, πάνω από όλους βρίσκεται ο πρόεδρος, ο οποίος κατά κανόνα είναι και διευθύνων σύμβουλος. Πρόκειται για ένα πρόσωπο – κλειδί με ευθύνες και απέναντι στους μετόχους της εταιρείας, αλλά και όλους όσους συναλλάσσονται μαζί της.
Συνεπώς, κατά τον Elliott Jacques, η ψυχολογία, η ηλικία, η αντιληπτική ικανότητα, η μόρφωση και το μέγεθος των φιλοδοξιών των ανωτάτων στελεχών επιχειρήσεων είναι αποφασιστικοί παράγοντες επιτυχίας ή αποτυχίας. Ιδιαίτερα δε σε εποχές μεταρρυθμιστικής ανάγκης αλλά και αβεβαιότητας όπως η σημερινή.
