Του Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης
Το άρθρο αυτό αναφέρεται στο πρόσφατα δημοσιευμένο βιβλίο του οικονομολόγου Nicolas Bouzou, Homo Sanitas, histore et avenir de la sante, Mars 4, 2021, p. 299.
Για τον συγγραφέα, είναι λιγότερο θέμα εδώ για την ιατρική, τις ασθένειες παρά για την πολύ ευρύτερη έννοια της υγείας και του στενού δεσμού που ο άνθρωπος πάντα διατηρούσε με αυτήν.
Χρησιμότητα
Η υγεία στον άνθρωπο είναι μια ευρεία έννοια. Δεν έχει να κάνει μόνο με την αποκατάσταση. Δεν είναι απλώς μια θεραπεία για ασθένειες στο σώμα. Είναι μια «ικανότητα δράσης», να «δώσουμε πίσω μια ελευθερία» και να «πολεμήσουμε ενάντια στο θάνατο». Είναι να προσεγγίσουμε αυτόν το φιλόδοξο στόχο που ο άνθρωπος κινητοποιεί κοινωνικά και τεχνολογικά για την υγεία. Η υγεία είναι βαθιά ανθρώπινη.
Ενδιαφέρεται γιατί είναι επιθυμητό για εμάς και οι άλλοι να είναι καλά στην υγεία τους. Μπορεί να μην ενδιαφέρεται όταν δίνεται ανακούφιση σε άτομα που είναι γνωστό ότι βρίσκονται στο τέλος της ζωής τους. Υπό αυτήν την έννοια, έχει να κάνει με την αξιοπρέπεια που σημαίνει ότι ο καθένας, όποιος και αν είναι και από όπου και αν προέρχεται, έχει το δικαίωμα να λαμβάνει φροντίδα. Η οργάνωση του συστήματος υγείας είναι ένας δείκτης πολιτισμού και όχι η συνέπεια μιας λανθασμένης υγιεινής εμμονής, όπως έχει ακουστεί μερικές φορές κατά τη διάρκεια της κρίσης του Covid 19 μεταξύ αυτών που θεώρησαν «ότι γίνονται πάρα πολλά».
Στην πραγματικότητα όσο περισσότερο αναπτύσσεται ένας πολιτισμός, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανησυχία για τη φροντίδα. Σήμερα, οι διάφορες πτυχές της υγείας αναφέρονται σε δημόσια συζήτηση: πρόληψη, έλεγχος, νέες θεραπείες, προβλήματα μάνατζμεντ των νοσοκομείων, συμφόρηση στις έκτακτες ανάγκες, έλλειψη μονάδων ΜΕΘ, αμοιβές γιατρών, αποζημιώσεις για ασφάλιση υγείας, κόστος ιατρικών υπηρεσιών…
Το ενδιαφέρον για ιατρικά θέματα και την υγεία έχει περάσει και στις οθόνες της τηλεόρασης (διάφορες επιτυχημένες σειρές). Οι πολίτες είναι δυνητικά άρρωστοι και ανήσυχοι. Θέλουν να μάθουν, για παράδειγμα, πώς λειτουργεί ένα νοσοκομείο. Υγεία και βιβλία είναι εξαιρετικά δημοφιλή. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι είναι παθιασμένοι με την προσωπική ανάπτυξη, το διαλογισμό, την αθλητική πρακτική.
Ορισμός
Ο ορισμός του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) έχει μερικές φορές επικριθεί ως καθαρά ουτοπικός. Σύμφωνα με τον οργανισμό, «η υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και δεν είναι απλώς η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». Η αναφορά του συγγραφέα ως προς τον ορισμό αυτό είναι ότι: «γνωρίζω λίγα άτομα που μπορούν να πληρούν καθεμία από τις προϋποθέσεις αυτού του πολύ φιλόδοξου ορισμού. Παρόλα αυτά, είναι ένας στόχος, που είναι αξιέπαινος για να στοχευθεί, ιδίως επειδή δεν περιορίζεται στη δυσλειτουργία των οργάνων».
Η κρίση της πανδημίας, με τα τραύματα και τα κοινωνικά δράματά της, έδειξε πως πρέπει να ληφθούν καλύτερα υπόψη οι ψυχολογικές παθολογίες, αν και είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν από τους ιούς.
Η αφήγηση της ιστορίας της ανθρώπινης υγείας αναφέρεται στο τί κάνει το είδος μας μοναδικό. Η ερώτηση που τίθεται είναι: πώς είναι καλύτερο να επεκταθεί η εξαιρετική πρόοδος που έχει σημειωθεί στο ανθρώπινο είδος, ειδικά στην ανακάλυψη σχετικών νέων επιτευγμάτων, όπως είναι η κατανόηση του εγκεφάλου. Ακόμη, πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους ότι η υγεία έχει υψηλό κόστος, το οποίο πρέπει να αναληφθεί από τις εκάστοτε κυβερνήσεις των χωρών.
Οφείλουμε να έχουμε εμπιστοσύνη στις νέες τεχνολογίες για τον εξανθρωπισμό της ιατρικής και τέλος, δεν πρέπει να λησμονούμε το γεγονός ότι η υγεία πρέπει να παραμείνει μέσο και ποτέ να μη γίνει τελικός σκοπός.
Οι ρόλοι της ιατρικής και της οικονομίας
Το 1976, ο Δρ. Thomas McKeown, επιδημιολόγος και ιστορικός της ιατρικής έδειξε ότι το ποσοστό θανάτου είχε μειωθεί για αρκετές ασθένειες πριν την εισαγωγή αποτελεσματικών θεραπειών. Για το συγγραφέα αυτόν, η βελτίωση της υγείας του πληθυσμού προήλθε από την καλύτερη διατροφή (πιο ποιοτικά τρόφιμα) και την αύξηση του εισοδήματος. Η υγεία είναι η κόρη της οικονομικής ανάπτυξης. Ο Sir Angus Stewart Deaton αναφέρεται στην «διατροφική παγίδα» από την οποία δεν μπορούσαν να βγουν οι εργαζόμενοι του 18ου αιώνα: σωματικά αδύναμοι δεν μπορούσαν να εργαστούν αρκετά για να έχουν καλή διατροφή. Ο Deaton, νομπελίστας οικονομίας το 2015 για την ανάλυση του σχετικά με την κατανάλωση, τη φτώχεια και την ευημερία, εξήγησε ότι η πρόοδος στο προσδόκιμο ζωής έχει κατανεμηθεί γεωγραφικά πολύ καλά ώστε να ερμηνευτεί μόνο με βελτιώσεις στις συνθήκες διαβίωσης.
Η σχεδόν αισθητή αύξηση του προσδόκιμου ζωής στις αρχές του 19ου αιώνα συνδέθηκε με τη μετανάστευση από την ύπαιθρο σε πολυσύχναστες πόλεις, της οποίας η υποδομή δεν μπορούσε να εξασφαλίσει τη διαχείριση των αποβλήτων και την καθαρότητα – ασφάλεια των υδάτων. Από το 1850 έως σήμερα, η συμβολή της ιατρικής και, μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η καθολική πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη σε χώρες με κράτος πρόνοιας επέτρεψαν μια εξαιρετική αύξηση του προσδόκιμου ζωής για τους ανθρώπους του 19ου αιώνα. Ειδικότερα στην Ευρώπη, αυτή η εξέλιξη που αποτελείται από πανεπιστήμια, φαρμακευτικά εργαστήρια, νοσηλευτικό προσωπικό, κοινωνικές και ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες συνέβαλε με εξαιρετικό τρόπο, στην ευημερία των πολιτών.
Συμπερασματικά, σε μια ατμόσφαιρα καταστροφολογίας στην οποία η δημόσια συζήτηση είναι έντονη, η υγεία είναι το αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής: η τροφή που καταναλώνουμε, ο αέρας που αναπνέουμε, οι επιδημίες των οποίων η εξάπλωση από την παγκοσμιοποίηση επιταχύνεται, ο δημοσιονομικός έλεγχος των δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη, κλπ. Όλα αυτά θα οδηγήσουν σε επιδείνωση της υγείας, όπως αποδεικνύεται από την πρόοδο των ανιάτων ασθενειών ή προφανώς από την πρόσφατη πανδημία.
Η υγεία μπορεί να δώσει απαντήσεις στις ανάγκες του καθενός και να παίξει σήμερα ένα ρόλο σπουδαίο στην οικονομική ανάπτυξη. Τι λένε οι αριθμοί;
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Πηγή: tovima.gr
