Του Δημήτρη Κούρκουλα
Είναι γνωστή η ροπή των ανθρώπων να αγνοούν τα δυσάρεστα με την υποσυνείδητη ελπίδα ότι έτσι τα αποφεύγουν. Δεν είναι συνεπώς περίεργο ότι η προχθεσινή επίσκεψη του σέρβου υπουργού Εξωτερικών και η συνάντησή του με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών ελάχιστα απασχόλησαν την επικαιρότητα και τους διεθνοπολιτικούς αναλυτές που έχουν απερισπάστως προσηλωθεί στα «καμώματα» του Ερντογάν. Πάντα εξάλλου η ελληνική κοινή γνώμη έδειχνε μια αλαζονική αδιαφορία για τις εξελίξεις στη βαλκανική γειτονιά μας, με εξαίρεση ίσως το κύμα συμπάθειας προς τους Σέρβους την περίοδο της στρατιωτικής επέμβασης του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ στη Γιουγκοσλαβία του Μιλόσεβιτς.
Τα προβλήματα όμως που συσσωρεύονται σήμερα στα ευρύτερα Βαλκάνια κινδυνεύουν να μας αιφνιδιάσουν δυσάρεστα. Ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών στη συνάντησή του με τον σέρβο ομόλογό του τα είπε ξεκάθαρα. «Του έθεσα και ευθέως», είπε ο κ. Δένδιας, «την επιρροή εξωγενών παραγόντων που με μανδύες όπως η αναπτυξιακή βοήθεια και οι πολιτιστικές θρησκευτικές παραδόσεις προωθούν ακραίες ιδεολογίες και αποσταθεροποιητική ατζέντα στα Βαλκάνια».
Ενα από τα μεγάλα, στρατηγικής σημασίας, επιτεύγματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ήταν η υιοθέτηση από την ΕΕ της προοπτικής ένταξης των Βαλκανίων. Η πολιτική αυτή έχει εν μέρει υλοποιηθεί με την ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Το έτερο σκέλος, η ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων, όχι μόνο καθυστερεί αλλά καρκινοβατεί για λόγους που σχετίζονται τόσο με τα εσωτερικά προβλήματα της ΕΕ όσο και με τις αρνητικές εξελίξεις σε πολλές υποψήφιες για ένταξη χώρες.
Η ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας εξασφάλισε ότι οι χώρες αυτές εντάχθηκαν στον ίδιο γεωπολιτικό και γεωοικονομικό χώρο με την Ελλάδα, κάτι που δρα αποτρεπτικά στην «επιρροή εξωγενών παραγόντων» σαν κι αυτούς που ανέφερε ο κ. Δένδιας. Οι κοινωνίες των χωρών αυτών συνεχίζουν δυστυχώς να μη δείχνουν ώριμες να αξιοποιήσουν την ευρωπαϊκή ευκαιρία. Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τη δημοκρατία και τις αρχές του κράτους δικαίου παρεμποδίζονται από την αδυναμία του πολιτικού συστήματος να περιορίσει τη διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα και τον λαϊκισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι δύο βαλκανικές χώρες που εντάχθηκαν στην ευρωπαϊκή οικογένεια το 2007 έχουν το χαμηλότερο ποσοστό εμβολιασμού του πληθυσμού για τον κορωνοϊό, παρότι η ΕΕ τους εξασφάλισε επαρκείς ποσότητες εμβολίων με τους ίδιους όρους που ισχύουν για όλα τα κράτη – μέλη.
Ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία (πρέπει να) προκαλεί η κατάσταση στις βαλκανικές χώρες που βρίσκονται ακόμα εκτός ΕΕ, αυτές που επικράτησε να ονομάζονται Δυτικά Βαλκάνια. Η ένταξή τους στην ΕΕ συνεχώς μετατίθεται για αργότερα. Πολλοί αναλυτές επιρρίπτουν ευθύνες στην ΕΕ, αλλά στην πραγματικότητα οι εξελίξεις στο εσωτερικό των υποψήφιων χωρών κάθε άλλο παρά προωθούν την ενταξιακή τους πορεία. Πώς θα μπορούσε, για παράδειγμα, η ΕΕ να αποδεχθεί την ένταξη μιας χώρας, όπως η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, τη στιγμή που η ίδια η κρατική της υπόσταση αμφισβητείται και οι τρεις συνταγματικά αναγνωρισμένες εθνότητες που την απαρτίζουν αδυνατούν να συνεργαστούν;
Για όσο χρόνο καθυστερεί η ολοκλήρωση της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων η ΕΕ, με τη συμβολή και της Ελλάδας, θα πρέπει να επεξεργαστεί και να προτείνει μια ολοκληρωμένη στρατηγική που δεν θα υποκαθιστά την ενταξιακή προοπτική αλλά θα ανταποκρίνεται για το μεταβατικό διάστημα στις ανάγκες και τις προσδοκίες των χωρών αυτών πριν «οι επιρροές εξωγενών παραγόντων» καταστήσουν τη σημερινή δύσκολη κατάσταση ακόμα δυσχερέστερη.
*Ο Δημήτρης Κούρκουλας είναι ειδικός σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών και πρώην πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ενωσης
