Του Δημήτρη Κούρκουλα*
Στις πρώτες δεκαετίες της πορείας της η ευρωπαϊκή ενοποίηση σπάνια βρισκόταν στο επίκεντρο των πολιτικών αντιπαραθέσεων. Υπήρχε μια φιλοευρωπαϊκή σύμπλευση των συστημικών πολιτικών κομμάτων που εναλλάσσονταν στην εξουσία (οι Σοσιαλδημοκράτες και τα λαϊκά κεντροδεξιά κόμματα}, ενώ κυριαρχούσε η αίσθηση ότι οι πραγματικά σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται στις εθνικές πρωτεύουσες και όχι στις Βρυξέλλες. Για πολλές δεκαετίες η ευρωπαϊκή ενοποίηση παρέμεινε υπόθεση κάποιων πολιτικών ελίτ, μακριά από κομματικούς ανταγωνισμούς. Οι ευρωπαίοι πολίτες είχαν θετική άποψη για την Ευρωπαϊκή Ενωση, χωρίς όμως να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις αποφάσεις των Βρυξελλών και χωρίς να δείχνουν τον παραμικρό ενθουσιασμό.
Τα τελευταία χρόνια η ευρωπαϊκή πολιτική εμφανίζεται στο επίκεντρο των πολιτικών αντιθέσεων. Η πορεία, τα πεπραγμένα και το μέλλον της Ευρώπης γίνονται αντικείμενο οξύτατων αντιπαραθέσεων που σε αρκετές περιπτώσεις καθορίζουν και τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις.
Δύο είναι οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν σταδιακά στην εμφάνιση της Ευρώπης στην αρένα των πολιτικών και κομματικών διαφορών: Η αλματώδης εξάπλωση των ευρωπαϊκών αρμοδιοτήτων και δράσεων σε πάρα πολλούς τομείς που μέχρι πρότινος ήταν αποκλειστικά ή κυρίως εθνικές αρμοδιότητες, η οποία έχει οδηγήσει στη μετατροπή της ΕΕ από έναν οικονομικό σε έναν πολιτικό οργανισμό.
Ενας δεύτερος παράγοντας που έφερε την ευρωπαϊκή ενοποίηση στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης είναι η κατάρρευση των παραδοσιακών συστημικών πολιτικών κομμάτων σε ορισμένα κράτη-μέλη, όπως στη Γαλλία, και η άνοδος του λαϊκισμού, δεξιού και αριστερού, σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι ανερχόμενες «αντισυστημικές» δυνάμεις που αρχικά υιοθέτησαν ακραίες αντιευρωπαϊκές θέσεις έχουν σήμερα αναγκαστεί να μετακινηθούν από τα αρχικά συνθήματα εξόδου από την ΕΕ ή από το ευρώ αλλά συνεχίζουν να τηρούν επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στην ΕΕ.
Οι γαλλικές προεδρικές εκλογές μπορούν να θεωρηθούν εργαστήρι των μελλοντικών εξελίξεων στη δημοκρατική Ευρώπη. Στην ολοένα και πιο θολή αντιπαράθεση Δεξιάς – Αριστεράς επικάθεται η αντιπαράθεση ευρωπαϊστών-ευρωφοβικών. Η Μαρίν Λεπέν εγκατέλειψε την τακτική που ακολούθησε στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές του 2017 και απέφυγε να μιλήσει για έξοδο από την ΕΕ. Οι ελάχιστες αναφορές της στην Ευρώπη εξαντλούνται σε γενικόλογες υποσχέσεις ότι «θα αλλάξει την ΕΕ εκ των έσω» αλλά και στην υποστήριξη της υπεροχής του εθνικού έναντι του ευρωπαϊκού δικαίου, κάτι που βεβαίως ισοδυναμεί με άρνηση της Ευρώπης. Παρόμοια τακτική ακολούθησε και ο Λικ Μελανσόν, ο οποίος εγκατέλειψε την πολιτική εξόδου της Γαλλίας από τις ευρωπαϊκές συνθήκες αλλά υποστήριξε μια στρατηγική «ανυπακοής» και αθέτησης ανειλημμένων ευρωπαϊκών υποχρεώσεων, κάτι που ασφαλώς καταλήγει στο ίδιο αποτέλεσμα με την πολιτική Λεπέν. Ακόμα και οι υποψήφιοι των δύο παραδοσιακών κομμάτων που ηγήθηκαν επί δεκαετίες στην οικοδόμηση της Ευρώπης, του Σοσιαλιστικού και του Ρεπουμπλικανικού, τήρησαν αμφιταλαντευόμενη στάση απέναντι στην ΕΕ.
Ο Εμανουέλ Μακρόν κράτησε μια ξεκάθαρη φιλοευρωπαϊκή στάση. Ο ύμνος της Ευρωπαϊκής Ενωσης που ακούστηκε στην πρώτη του ομιλία μετά τον εκλογικό θρίαμβο δεν είναι απλώς συμβολισμός, είναι προάγγελος νέων σημαντικών πρωτοβουλιών για την προώθηση της ενωμένης Ευρώπης.
*Ο Δημήτρης Κούρκουλας είναι ειδικός σύμβουλος στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ). Διετέλεσε υφυπουργός Εξωτερικών και πρέσβης της ΕΕ. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Μην πυροβολείτε την Ευρώπη»
Πηγή: tanea.gr
