Του Τριαντάφυλλου Καρατράντου*
Η πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση στο αεροδρόμιο της Καμπούλ φέρνει με τον πλέον εμφατικό τρόπο τις επιπτώσεις από την κατάσταση στο Αφγανιστάν στην τρομοκρατία. Ο έλεγχος του μεγαλύτερου μέρους της χώρας από τους Ταλιμπάν και η αποχώρηση των στρατιωτών δυνάμεων των ΗΠΑ δημιουργεί νέα δεδομένα για το Αφγανιστάν, αλλά και την ευρύτερη περιοχή. Όπως είναι αναμενόμενο, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον υπάρχει για τις πιθανές επιπτώσεις αυτής της νέας κατάστασης στην περιφερειακή και στη διεθνή ασφάλεια. Οι δύο κυρίαρχοι άξονες της συζήτησης είναι οι μετακινήσεις προσφύγων από το Αφγανιστάν και το ζήτημα της τρομοκρατίας. Το Αφγανιστάν είναι μία χώρα που έχει έναν έντονο συμβολικό ρόλο για τη διαμόρφωση της σύγχρονης ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Παράλληλα, είναι και η χώρα που έχει πληγεί από την τρομοκρατία περισσότερο από όλες τις χώρες παγκοσμίως (Παγκόσμια Έκθεση για την Τρομοκρατία 2020). Με την τρομοκρατική οργάνωση Islamic State of Khorasan να πραγματοποιεί εκατοντάδες τρομοκρατικές επιθέσεις κάθε χρόνο. Αυτή τη δύσκολη πραγματικότητα μας θύμισε η επίθεση στο αεροδρόμιο της Καμπούλ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η στρατιωτική επέμβαση του 2001 είχε διττό στόχο, τη διάλυση της Al Qaida και την ανατροπή του καθεστώτος των Ταλιμπάν, οι οποίοι και υποστήριζαν την τρομοκρατική οργάνωση.
Οι επιπτώσεις της νέας κατάστασης πρέπει να αναζητηθούν σε δύο άξονες, στην τρομοκρατία αυτή καθ’ αυτή και στην ισλαμιστική ριζοσπαστικοποίηση.
Μπορεί οι χώρες της Δύσης με την Κίνα και τη Ρωσία να έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις για την επόμενη ημέρα στο Αφγανιστάν, σε αυτό όμως που συμφωνούν όλοι είναι η ανάγκη να μη μετατραπεί ξανά σε χώρα-βάση για τους τρομοκράτες. Σε αυτή την κατεύθυνση, οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι από την τρομοκρατία είναι: α) να αναδιοργανωθεί και να δημιουργήσει ξανά ισχυρή βάση η Al Qaida, β) να δραστηριοποιηθεί εντατικά η ISIS, κυρίως μέσω της επιπτώσεις από την επικράτηση των οργάνωσης-παρακλάδι Islamic State of Khorasan, γ) να υπάρξουν εκτεταμένες επιθέσεις από την Islamic State of Khorasan εναντίον των Ταλιμπάν ή και ξένων αποστολών που θα παραμείνουν στο Αφγανιστάν, καθώς οι δύο οργανώσεις έχουν ανταγωνιστικές σχέσεις για χρόνια, δ) η λειτουργία των Ταλιμπάν ως ένα καθεστώς υποστήριξης της τρομοκρατίας και ε) πιθανή συμμαχία ανταγωνιστικών τρομοκρατικών οργανώσεων και η μετατροπή του Αφγανιστάν σε κράτος υποδοχής τρομοκρατών. Σημαντική παράμετρος για την απειλή της τρομοκρατίας θα αποτελέσει η πιθανή συγκέντρωση στο Αφγανιστάν τζιχαντιστών τρομοκρατών από διάφορες περιοχές και κυρίως από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Εξίσου σημαντικοί είναι και οι κίνδυνοι στον τομέα της ισλαμιστικής ριζοσπαστικοποίησης. Το Αφγανιστάν έχει έναν κομβικό ρόλο στη μυθολογία και στο προπαγανδιστικό αφήγημα της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Η επικράτηση των Ταλιμπάν και η αποχώρηση των δυτικών στρατευμάτων περιγράφεται ήδη ως η πρώτη σημαντική ήττα της Δύσης στον 21ο αιώνα. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που διάφορες τζιχαντιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν χαιρετίσει εγκωμιαστικά την κυριαρχία των Ταλιμπάν. Σε αυτό το πλαίσιο, η επικράτηση των Ταλιμπάν μπορεί να λειτουργήσει ως γεγονός καταλύτης με σημαντικές επιπτώσεις: α) ενίσχυση της ισλαμιστικής ριζοσπαστικοποίησης με νέους ανθρώπους να θέλουν να ταξιδέψουν στο Αφγανιστάν δημιουργία νέας γενιάς τζιχαντιστών, β) εμπλουτισμός της διαδικτυακής τζιχαντιστικής προπαγάνδας, γ) ανάδυση μιας νέας γενιάς τζιχαντιστών ηγετών και δ) έμπνευση και κινητοποίηση τρομοκρατικών οργανώσεων και ριζοσπαστικοποιημένων μοναχικών δρώντων για την πραγματοποίηση επιθέσεων.
Μπορεί η διεθνής κοινότητα να πιέσει τους Ταλιμπάν να διακόψουν τις σχέσεις και την υποστήριξη τρομοκρατικών οργανώσεων και να μην επιτρέψουν τη δραστηριοποίησή τους στην περιοχή που ελέγχουν, ωστόσο η ισλαμιστική ριζοσπαστικοποίηση είναι σήμερα περισσότερο περίπλοκη από ποτέ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στη χώρα υπάρχουν και άλλες επικίνδυνες τρομοκρατικές οργανώσεις συνδεδεμένες με την ISIS. Η επίθεση στο αεροδρόμιο της Καμπούλ θα επηρεάσει τον σχεδιασμό των ΗΠΑ και θα επαναφέρει στο προσκήνιο της διεθνούς ασφάλειας την τρομοκρατία. Δεν πρέπει όμως οι Ταλιμπάν να προσεγγίζονται μόνο σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Χρειάζεται η ανάληψη δράσης σε διάφορα επίπεδα και κυρίως σε αυτό της πρόληψης.
*δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και επιστημονικός συνεργάτης στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
