Ο Δεκαπενταύγουστος, «το Πάσχα του καλοκαιριού», είναι η ημέρα-ύμνος στην Παναγία με δεήσεις και ικεσίες πιστών σε μεγαλοπρεπείς μητροπόλεις και απομακρυσμένα εξωκλήσια. Εκατοντάδες είναι το «Θεοτοκωνύμια», οι ονομασίες και χαρακτηρισμοί που απέδωσε ο λαός στην Παναγία : Μεγαλόχαρη και Θαλασσοκρατούσα , Γλυκοφιλούσα, Βρεφοκρατούσα, Γρηγορούσα, Θαλασσινή .
Το μεγαλύτερο προσκύνημα κάθε χρόνο γίνεται στην Τήνο με τους πιστούς να εκπληρώνουν το τάμα τους στην εικόνα της Παναγίας. Ο Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας χτίστηκε στο σημείο όπου βρέθηκε η Εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου το 1823 έν μέσω της Επανάστασης των Ελλήνων.
Πλήθος κόσμου και στην Πάρο στον παλαιοχριστιανικό ναό της Εκατονταπυλιανής στο λιμάνι της Παροικιάς. Στην πρωτεύουσα του νησιού γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας και κατόπιν ακολουθεί το γλέντι στον παραλιακό δρόμο της Παροικιάς με μουσικούς και χορευτικά συγκροτήματα, ενώ τα ψαροκάικα βγαίνουν στον κόλπο της Παροικιάς και «φωτίζουν» τον ουρανό με θεαματικά πυροτεχνήματα.
Στην βόρεια Ελλάδα επίκεντρο είναι η Παναγία Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου . Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ο Τίμιος Σταυρός και το Ευαγγέλιο.
Στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στην Ματσούκα του Πόντου προεξήρχε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, για τρίτη συνεχή χρονιά, της πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας για την εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, την Τετάρτη 15 Αυγούστου 2012. Συλλειτούργησαν ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Ανθιμος και ο Μητροπολίτης Πέτρος, εκπροσωπώντας τον Πατριάρχη Γεωργίας, Ηλία. Πλήθος πιστών, Πόντιοι από όλο τον κόσμο, συνέρευσαν και φέτος στο ιστορικό μοναστήρι στο όρος Μελά στην Τραπεζούντα.
Η ιστορική Μονή της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο
Καβαλάρηδες κάνουν παρέλασή στους κεντρικούς δρόμους της Σιάτιστας. Ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο, οι παρέες καβαλάρηδων συγκεντρώνονται στην πλατεία της Γεράνειας και με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής (χάλκινα) με τα στολισμένα άλογα διασχίζουν τη γραφική κωμόπολη, και πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο, ακολουθώντας το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι. Εκεί προσκυνούν την εικόνα της Παναγίας και με το πέρας της λειτουργίας επιστρέφουν καβάλα στην Σιάτιστα.
Στην Κάρπαθο κορυφαία στιγμή είναι ο χορός που γίνεται στην Όλυμπο, στην κεντρική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Πλατύ . Πρόκειται για ένα ναό του 17ου αιώνα, βυζαντινού ρυθμού, με τοιχογραφίες από την εποχή της Τουρκοκρατίας και με ξυλόγλυπτο τέμπλο εξαιρετικής τέχνης. Στο προαύλιο της εκκλησίας οργανοπαίκτες παίζουν τον Κάτω Χορό. Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, διαρκεί ώρες. Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου, λύρας και τσαμπούνας. Στη συνέχεια, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές γιορτινές τους φορεσιές. Τα «φιδάκια της Παναγιάς» στην Κεφαλονιά είναι κάθε Δεκαπενταύγουστο πόλος έλξης, καθώς χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνεται στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια στη νότια Κεφαλονιά. Η παράδοση θέλει τα φιδάκια να φέρνουν καλή τύχη στο νησί.
Η Παναγία Δοξιανή στην Νάξο
Στην Αγιάσο στη Λέσβο οι επισκέπτες απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα. Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, περπατούν 25 χιλιόμετρα για να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου και διανυκτερεύουν.
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα. Οι ψαράδες κάθε Δεκαπενταύγουστο βγάζουν τα καΐκια τους στη θάλασσα και με τη συνοδεία της εικόνας από την περιοχή “Κονσολάτο” του λιμένα Σκάλας Πάτμου κατευθύνονται στον όρμο της Παναγίας του Γερανού.
Στη Νίσυρο κάθε Δεκαπενταύγουστο γίνονται δύο εορτασμοί Η μια γίνεται στην Παναγιά Σπηλιανή κι είναι η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς, οι οποίοι λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό, για να ευλογήσει το πανηγύρι, ενώ η δεύτερη είναι παραδοσιακή τελετουργία και γίνεται από τις μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες, όπως λέγονται οι γυναίκες που έχουν ταχθεί στη Θεοτόκο. Αυτό το έθιμο ξεκινά από τις 6 Αυγούστου, όπου οι γυναίκες αυτές, προσκυνούν στο χώρο του μοναστηριού της Παναγίας της Σπηλιανής, που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Iπποτών και καθαρίζουν τον χώρο και τα ιερά σκεύη. Ακολουθούν αυστηρή νηστεία, κάνουν 300 μετάνοιες κάθε εικοσιτετράωρο και ψάλλουν. Το Δεκαπενταύγουστο, κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και ανοίγουν το δρόμο για την ιερή εικόνα. Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται και οι κάτοικοι ξεκινούν τους χορούς.
Στην Αχαΐα, ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, πανηγυρίζει η ιστορική μονή του Μεγάλου Σπηλαίου.Η μονή, η οποία κτίστηκε το 362, επάνω από την απότομη χαράδρα του Βουραϊκού ποταμού.Κάθε χρόνο, πλήθος πιστών φθάνει στην μονή για να προσκυνήσει την ιερή εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας, που είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.
Η Παναγία Κατακεκρυμμένη είναι ένα εκκλησάκι που βρίσκεται στην παραλία Καραθώνα στο Ναύπλιο, Τρίτη 9 Αυγούστου 2016 . Από τα παλιότερα ασκητήρια της περιοχής, η Παναγία Κατακεκρυμμένη Καραθώνας είναι χτισμένη στην άκρη ενός απόκρημνου βράχου, σε ένα επιβλητικό σημείο με θέα τον Αργολικό κόλπο. Το εκκλησάκι της Παναγίας Κατακεκρυμμένης Καραθώνας θυμίζει μικρό κάστρο, καθώς διαθέτει πολεμίστρες που χρησίμευαν για να προφυλάσσονται οι μοναχοί από ανεπιθύμητους επισκέπτες και εχθρούς.
Η Παναγία Κατακεκρυμμένη είναι ένα εκκλησάκι που βρίσκεται στην παραλία Καραθώνα στο Ναύπλιο
Στην Αιτωλοακαρνανία, στη Σφήνα Αγρινίου, ή Κυψέλη όπως είναι το σημερινό όνομα της κοινότητας, κάτοικοι και επισκέπτες τιμούν την εορτή της Παναγίας Σουμελά και ακολουθεί γλέντι ποντιακό.
Στην Ηλεία πλήθος πιστών τιμούν την εορτή του Δεκαπενταύγουστου σε μοναστήρια που είναι αφιερωμένα στην Παναγία. Συγκεκριμένα, ένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια της Ηλείας, είναι η ιερά μονή Κοίμησης της Θεοτόκου στην Λαμπεία, η οποία χρονολογείται από τον 18ο αιώνα, ενώ το μοναστήρι της Παναγίας στη Σκαφιδιά, χρονολογείται από τον 10ο αιώνα. Η ιερά μονή Καθολικής στη Γαστούνη ανεγέρθηκε το 920 προς τιμή της Παναγίας και θεωρείται σημαντικό βυζαντινό μνημείο, που προσελκύει πολλούς πιστούς κάθε χρόνο. Η ιερά μονή της Κρεμαστής, η οποία είναι κτισμένη πάνω σε βράχο, χρονολογείται από τον 12ο αιώνα, ενώ σημαντικής ιστορικής αξίας είναι και η ιερά μονή της Παναγίας στη Φραγκαβίλα Αμαλιάδας.
Στην Σκιάθο ο εορτασμός θα γίνει στην Μονή της Ευαγγελίστριας. Το πρωί της 14ης Αυγούστου, οι γυναίκες στολίζουν τον επιτάφιο με λουλούδια και η τελετή αρχίζει το βράδυ της ίδιας ημέρας στο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας. Κατά την περιφορά του ιερού επιταφίου και σε όλη την παλιά ανηφορική διαδρομή ως το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής και μέχρι την επιστροφή στο μοναστήρι, οι πιστοί ακολουθούν και ψέλνουν μαζί με τον ιερέα.
Στο Καρπενήσι, η Παναγία του Προυσού και η Παναγία Τατάρνας, στη Θήβα η Μεγάλη Παναγιά και στον Ορχομενό η Παναγία η Σκριπού, οι Μονές Αγάθωνος και Δαμάστας στη Φθιώτιδα, η Παναγία της Βαρνάκοβας στη Φωκίδα, της Παναγίας της Φανερωμένης Αρτάκης, της Χιλιαδούς, της Ντινιούς στην Ιστιαία, και της Κοιμήσεως Θεοτόκου Μάτζαρη Οξυλίθου είναι ορισμένα από τα θρησκευτικά μνημεία αφιερωμένα στην Μεγαλόχαρη σε όλη τη Στερεά Ελλάδα. Την ίδια στιγμή το «Πάσχα του καλοκαιριού» είναι σημείο ορόσημο για το μεγαλύτερο μέρος των ορεινών χωριών στη Δυτική Φθιώτιδα, την Ευρυτανία και την ορεινή Φωκίδα αφού αυτή την περίοδο έχουν προσδιοριστεί χρονικά τα ανταμώματα των ξενιτεμένων στα πανηγύρια που οργανώνονται.
Η Παναγιά Χριστιανών και Μουσουλμάνων στην Κομοτηνή, στην μονή Βαθυρρυάκος με την θαυματουργή εικόνα που στην επιφάνειά της απεικονίζεται η Παναγία Βρεφοκρατούσα ή κατ’ άλλους Γλυκοφιλούσα. Άνθρωποι κάθε ηλικίας από την Ροδόπη, την Ξάνθη και από πολλά μέρη της βόρειας Ελλάδας, ακόμα και κάποιοι μουσουλμάνοι, προσέρχονται από τις 21 έως τις 23 Αυγούστου κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν τη Χάρη της, μα πάνω από όλα εντύπωση προκαλεί η επιλογή τους να διανύσουν την απόσταση που χωρίζει την Κομοτηνή και τους γύρω οικισμούς μέχρι την Μονή με τα πόδια, εκπληρώνοντας με αυτόν τον τρόπο το τάμα τους. Η πεζοπορία ξεκινά τα ξημερώματα της 21ης, της 22ας ή της 23ης Αυγούστου και η απόσταση καλύπτεται συνήθως σε τρεις με τέσσερις ώρες, ώστε οι πιστοί να είναι στην ώρα τους για τη θεία λειτουργία στη Μονή.
Σημαιοστολίζεται από άκρη σε άκρη η Κρήτη, στις 15 Αυγούστου, Αποκόρωνας, Σφακιά, Μυλοπόταμος, Νεάπολη Λασιθίου σε πόλεις και χωριά.
Η Μονή Πρέβελη, στα νότια του νομού Ρεθύμνου, του 16ου αιώνα με μεγάλη ιστορική παρουσία στους ανά τους αιώνες αγώνες για ελευθερία. Χτισμένη στο σημείο που δροσίζεται από τον Κουρταλιώτη ποταμό και διαθέτει μουσείο με πλούσιο αρχειακό υλικό, εκκλησιαστικά έγγραφα, άμφια και προσκυνήματα παλιών χρόνων.
Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, 76 χλμ Νοτιοδυτικά από τα Χανιά, κοντά στο Ελαφονήσι, χτισμένη πάνω σε ψηλό βράχο, γεγονός που καλεί τους πιστούς να ανηφορίσουν για το κερί της πίστης και της προσευχής. Με το τελευταίο της σκαλί να ήταν κάποτε χρυσό, η ιστορία λέει ότι για αυτό πήρε το όνομα της αλλά και διότι χρυσή είναι η εικόνα που χαρίζει απλόχερα ο ορίζοντας σε κάθε επισκέπτη όταν φτάσει στο μοναστήρι και δει το Λιβυκό Πέλαγος στο δειλινό της μέρας της Παναγιάς.
Η Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς Κολυμβαρίου το σημαντικότερο ίσως προσκύνημα για τον Δεκαπεντάυγουστο στα Χανιά με χιλιάδες κόσμου και από την υπόλοιπη Κρήτη να βρίσκονται στο μοναστήρι για να προσευχηθούν.Όμορα αυτής, η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης όπου εκατοντάδες διεθνή συνέδρια αλλά και διαθρησκευτικές συναντήσεις λαμβάνουν χώρα.
Από τις γιορτές ξεχωρίζει, αυτή της Παναγιάς του Χάρακα, στην πεδινή πλευρά του Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο στην τοποθεσία Μπαλί, 38 χιλιόμετρα από την πόλη, η οποία ανήκει στη μονή του Αγίου Ιωάννη. Έχει καθιερωθεί ως το παγκρήτιο προσκύνημα, με την ευλάβεια των χριστιανών να είναι ολοφάνερη προς τη θαυματουργή κατά πολλούς εικόνα της Παναγίας της Xαρακιανής.
Το μοναστήρι υποδέχεται πιστούς και ολόκληρες οικογένειες που φτάνουν με τα πόδια από χιλιόμετρα μακριά για να φτιάξουν πρόχειρες καλύβες ώστε να περάσουν μέρες μέχρι τη μεγάλη γιορτή. Είναι όλοι όσοι ακολουθούν το έθιμο των Δεκαπενταριστών το οποίο μπορεί τα τελευταία χρόνια να έχει εξασθενήσει όμως διατηρείται και εντυπωσιάζει.
Πλήθος πιστών προσέρχονται με ιδιαίτερη ευλάβεια ολόκληρο τον Αύγουστο στην περιοχή της Δημοτικής Ενότητας Ελευθερών του δήμου Παγγαίου. Επίκεντρο και των φετινών εορτασμών στα γυαλοχώρια του δήμου Παγγαίου είναι τα δυο ιερά προσκυνήματα στη Νέα Πέραμο και στη Νέα Ηρακλείτσα.
Η Παναγιά της Κέρκυρας, τιμάται σε δεκάδες εκκλησίες και μοναστήρια του νησιού, που φέρουν το όνομα της και την θέλουν «Ελεούσα» και «Οδηγήτρια».
Οι εκδηλώσεις ξεκινούν την παραμονή της εορτής του Δεκαπενταύγουστου με τη λιτανεία των επιταφίων και διαρκούν περίπου ένα δεκαήμερο ως τα Εννιάμερα της Παναγίας.
Οι επιτάφιοι είναι στολισμένοι με εκατοντάδες πολύχρωμες κορδέλες που συμβολίζουν την Τίμια Ζώνη που έδωσε η Παναγία στους Αποστόλους. Πρόκειται για ένα μοναδικό έθιμο που αναβιώνει στην Κέρκυρα κάθε χρόνο, με τις γυναίκες των πολιτιστικών συλλόγων να δένουν, μέρες, τις κορδέλες στους επιταφίους της Παναγίας ώστε να είναι έτοιμοι για την παραμονή της γιορτής, που θα «βγουν» στα καντούνια και στις εκάστοτε γειτονιές του νησιού.
Στην Κέρκυρα η μεγαλύτερη λιτανεία του επιταφίου είναι αυτή που τελείται από τον ιερό ναό της Παναγίας της Ελεούσης , στο Μαντούκι. Την τιμητική της έχει και η Παναγία των Βλαχερνών. Το μοναστήρι που δεσπόζει πάνω σε μία λωρίδα γης μέσα στη θάλασσα, χρονολογείται από τον 17ο αιώνα και έχει γνωρίσει πολλές δόξες, ενώ η γεωγραφική του θέση απέναντι από το Ποντικονήσι, είναι το σήμα κατατεθέν της Κέρκυρας.
Στους Παξούς, ανήμερα της εορτής του Δεκαπενταύγουστου, μέσα στο λιμάνι του Γάιου που είναι και η πρωτεύουσα των Παξών, βρίσκονται δύο νησάκια, ο Άγιος Νικόλαος και η Παναγιά. Στο νησάκι της Παναγιάς, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν και νησάκι της Μαντόνα, δεσπόζει το Μοναστήρι της Παναγιάς των Βελλιανιτών.
Μια ξεχωριστή εικόνα της Παναγίας της Θεοτόκου, είναι αυτή που βρίσκεται στο νησάκι των Στροφάδων και έχει τη δικιά της μοναδική ιστορία.
Η ιστορική εικόνα της Ιεράς Μονής Στροφάδων Ζακύνθου ήταν αρχικά φυλαγμένη στην Κωνσταντινούπολη. Στα χρόνια της εικονομαχίας οι χριστιανοί την έριξαν στη θάλασσα, για να διαφυλαχθεί και να σωθεί από τη μανία των διωκτών. Η θαυματουργός εικόνα άντεξε τις κακουχίες και βρέθηκε στην Ιερά Μονή Στροφάδων Ζακύνθου. Ο ηγούμενος και οι Πατέρες την παρέλαβαν με δεήσεις και παρακλήσεις και την τοποθέτησαν στο Καθολικό της Μονής. Την ονομασία «θαλασσομαχούσα» η εικόνα την οφείλει σύμφωνα με την παράδοση, στο γεγονός ότι πάλεψε με τα κύματα και έφτασε στο Μοναστήρι χωρίς να καταστραφεί.
