Του Κώστα Χριστίδη*
Οι ραγδαίες αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας, αλλαγές τεχνολογικές, δημογραφικές, πολιτικές, κοινωνικές, κλιματικές και πολλές άλλες, δημιουργούν συνεχώς κινδύνους και ευκαιρίες. Επιβάλλουν την ανάγκη γρήγορης και αδιάκοπης προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Καθιστούν επιτακτική την υλοποίηση μεγάλου αριθμού καινοτομιών, την εφαρμογή δηλ. νέων ιδεών και μεθόδων που επιφέρουν βελτίωση σε οποιονδήποτε τομέα αυτές πραγματοποιούνται.
Εάν επιθυμούμε να πάμε μπροστά, πρέπει να αφήνουμε χώρο για μία συνεχή αναθεώρηση απόψεων, ιδεών, κανόνων, που θα καθίσταται κάθε φορά αναγκαία για να αντιμετωπίζεται το απρόβλεπτο, για να προσαρμόζονται οι θεσμοί και οι συμπεριφορές σε ευκαιρίες και πιθανότητες, και όχι σε μία στατική “βεβαιότητα”, την οποία διαθέτουν, ως φαίνεται, οι κρατιστές όλων των κομμάτων. Στο πλαίσιο μίας οικονομίας στην οποία οι διάφοροι έλεγχοι, τα εμπόδια και οι περιορισμοί έχουν μειωθεί στο ελάχιστο αναγκαίο επίπεδο, είναι δυνατό να γίνει χρήση πολύ περισσότερων γνώσεων και ιδεών από όσες μπορεί να συλλάβει ο νους ενός ή, έστω, ολίγων σχετικώς ατόμων (κεντρικών προγραμματιστών). Διευκολύνεται έτσι μία σχεδόν διαρκής αναπροσαρμογή στις εξελίξεις και καινοτομίες που προκαλούνται από την αστείρευτη ανάγκη του ανθρώπου να βελτιώνει τις συνθήκες της ζωής του.
Ενώ όμως η καινοτομία είναι κάτι που όλοι υποστηρίζουν γενικώς, είναι πολλοί – και κυρίως οι επιχειρηματίες και οι κυβερνήσεις – που τοποθετούνται αρνητικά σε πολυάριθμες συγκεκριμένες περιπτώσεις. Εάν ένας επιχειρηματίας ή μία κυβέρνηση θέλει να “σκοτώσει” το μέλλον, αντιστοίχως, της επιχείρησής του ή της οικονομίας της δεν έχει παρά να κάνει τα εξής : Να μην επενδύει στην τεχνολογία και την καινοτομία. Να μην προστατεύει την πνευματική ιδιοκτησία. Να μην εκσυγχρονίζει το εκπαιδευτικό σύστημα. Να δημιουργεί εμπόδια στην επιχειρηματικότητα και να δυσχεραίνει συστηματικά την είσοδο νέων επιχειρήσεων σε κάθε κλάδο και νέων ανθρώπων σε κάθε επάγγελμα. Να μην αντιδρά, με κάθε νόμιμο μέσο, στις αυθαιρεσίες των συνδικαλιστών. Να πολλαπλασιάζει τις ρυθμίσεις και να αυξάνει την γραφειοκρατία. Να αφήνει, εν πολλοίς, ανενόχλητες τη βία και την ανομία. Να μην προστατεύει τα ατομικά δικαιώματα, την ελευθεροτυπία, την ιδιοκτησία, τις εκούσιες οικονομικές ανταλλαγές. Να αφήνει ανεξέλεγκτη τη διόγκωση του κράτους.
Αντιθέτως, όσοι επιθυμούν να συμβάλλουν στην αύξηση, την επιτάχυνση της ευημερίας και στην πανταχόθεν διακηρυσσόμενη ανάπτυξη, οφείλουν να επιδιώκουν τα εξής : να διδάσκουν σε μαθητές, φοιτητές, εργαζόμενους και σε όλα τα μέλη της κοινωνίας τη σημασία της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας. Να προστατεύουν αποτελεσματικά τα δικαιώματα της πνευματικής – αλλά και κάθε άλλης μορφής – ιδιοκτησίας. Να υποστηρίζουν την χρήση επενδυτικών κεφαλαίων (venture capital) σε καινοτόμες αλλαγές. Να δημιουργούν σύγχρονες υποδομές και να επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό δημόσιων και ιδιωτικών δομών και επιχειρήσεων. Να απλοποιούν τη νομοθεσία, να περιορίζουν τη πολυνομία και την γραφειοκρατία, να επιταχύνουν την απονομή της δικαιοσύνης. Να υποστηρίζουν την ελευθερία παραγωγής και διακίνησης αγαθών και ιδεών σε εθνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο. Να καταπολεμούν την κρατική σπατάλη και τη διαφθορά και να συμβάλλουν στη λειτουργία μίας δημοκρατικής, ανοικτής κοινωνίας.
Ο Matt Ridley στο εξαιρετικό βιβλίο του “How Innovation Works” γράφει : “Το κύριο συστατικό της μυστικής συνταγής που οδηγεί στην καινοτομία είναι η ελευθερία. Ελευθερία να συναλλάσσεσαι, να πειραματίζεσαι, να οραματίζεσαι, να επενδύεις, να αποτυγχάνεις. Ελευθερία από ηγέτες, ιερωμένους, άρπαγες. Ελευθερία των καταναλωτών να ανταμείβουν τις καινοτομίες που εκτιμούν και να απορρίπτουν τις υπόλοιπες”. Χωρίς αμφιβολία, οι δημιουργικοί άνθρωποι χρειάζονται ελευθερία για να προβλέψουν και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των συνανθρώπων τους με παραγωγή νέων αγαθών και υπηρεσιών, βελτίωση των υφιστάμενων, αναδιοργάνωση επιχειρήσεων και ολόκληρων κλάδων, άνοιγμα νέων αγορών. Πράγματι, η καινοτομία είναι κόρη της ελευθερίας και μητέρα της ευημερίας.
Στην χώρα μας έχουμε ακολουθήσει, “με ευλάβεια”, θα έλεγε κανείς, τις λάθος πολιτικές επί δεκαετίες. Έχουμε δημιουργήσει μία εσωστρεφή οικονομία και ένα δυσκίνητο, παναρμόδιο και αναποτελεσματικό κράτος. Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι ανοικτοί πολιτικοί και οικονομικοί θεσμοί, η καινοτομία και η ευημερία αποτελούν έναν ενάρετο, ανατροφοδοτούμενο κύκλο. Αν κάνουμε τις σωστές επιλογές και τις εφαρμόσουμε με συνέπεια, αν ενθαρρύνουμε συστηματικά την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, οι πάντες, εντός και εκτός Ελλάδος, σε λίγα χρόνια θα τρίβουν τα μάτια τους.
* Νομικός – Οικονομολόγος
