Η νέα γεωγραφία της παγκόσμιας διπλωματίας

Καθώς η άνοδος της Κίνας έχει γίνει μια κεντρική δύναμη στην παγκόσμια πολιτική, οι αναλυτές και οι υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής έχουν εντοπίσει την τροχιά της για πιθανή υπεροχή σε πολλά μέτωπα: Στο μέγεθος της οικονομίας της, στην κλίμακα και την εμβέλεια των επενδύσεων και των εμπορικών σχέσεών της, στις στρατιωτικές δυνάμεις της. Όμως, από το 2019, η Κίνα έχει ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε ένα υποτιμημένο αλλά κρίσιμο μέτρο παγκόσμιας επιρροής: Το μέγεθος του διπλωματικού δικτύου της.

Διαδηλώσεις έξω από την ιαπωνική πρεσβεία στο Πεκίνο, τον Αύγουστο του 2012. Jason Lee / Reuters
——————————————————————–

Επί δεκαετίες, η Ουάσιγκτον είχε το μεγαλύτερο διπλωματικό δίκτυο στον κόσμο. Τώρα, η Κίνα διαθέτει 276 διπλωματικά πόστα -συμπεριλαμβανομένων πρεσβειών, προξενείων και μόνιμων αποστολών σε διεθνείς οργανισμούς. Το δίκτυο των Ηνωμένων Πολιτειών, εν τω μεταξύ, ανέρχεται σε 273, μειωμένο κατά ένα πόστο έναντι του 2017.

Αυτή η μεταβολή θα μπορούσε να σημάνει ένα σημείο καμπής στον ανταγωνισμό μεγάλης ισχύος. Καθώς το Πεκίνο γίνεται ολοένα και πιο πρόθυμο [1] να αναπτύξει την παγκόσμια ισχύ του, φαινομενικά μη ενδιαφερόμενο πλέον για την οδηγία του πρώην ηγέτη Deng Xiaoping «κρύψτε την δύναμή σας, πάρτε τον χρόνο σας», έχει επενδύσει σε ενεργή και εκτεταμένη διπλωματία. Η Ουάσινγκτον, εν τω μεταξύ, έχει δει τόσο μια εσωστρέφεια [2] όσο και το να προτιμώνται άλλα εργαλεία [3]. Εκεί που κάποτε οι Ηνωμένες Πολιτείες απολάμβαναν παγκόσμια διπλωματική πρωτοκαθεδρία, το πεδίο τώρα έχει εξισωθεί.

ΠΩΣ ΚΕΡΔΙΖΕΙ Η ΚΙΝΑ

Η άνοδος της Κίνας στην πρώτη θέση ήταν ταχεία. Ο Δείκτης Global Diplomacy του Ινστιτούτου Lowy [4] παρακολουθεί τα διπλωματικά δίκτυα σε όλο τον κόσμο. Το 2011, το Πεκίνο βρισκόταν 23 θέσεις πίσω από την Ουάσινγκτον. Μέχρι το 2016, ήταν μόνο οκτώ θέσεις πίσω, στην τρίτη θέση πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Γαλλία. Το 2017, ανέβηκε στην δεύτερη θέση, ξεπερνώντας την Γαλλία, προτού φτάσει στην πρώτη θέση φέτος. Ο δείκτης του τρέχοντος έτους τοποθετεί την Κίνα στην πρώτη θέση μπροστά από 60 άλλα σημαντικά διπλωματικά δίκτυα.

Το Πεκίνο έχει ανοίξει πέντε νέες πρεσβείες τα τελευταία δύο χρόνια: Στη Μπουρκίνα Φάσο, την Δομινικανή Δημοκρατία, το Ελ Σαλβαδόρ, την Γκάμπια και το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε. Αυτός ο κατάλογος χωρών δεν είναι τυχαίος. Μετά από μια επίμονη εκστρατεία για αυτό που συνήθως αναφέρεται ως «διπλωματία του καρνέ επιταγών», το Πεκίνο πέτυχε να προσελκύσει μερικούς από τους τελευταίους διπλωματικούς εταίρους της Ταϊβάν. Πρόσφατα, δύο χώρες στην περιοχή των νησιών του Ειρηνικού -το Κιριμπάτι και τα Νησιά του Σολομώντος- διέκοψαν τους διπλωματικούς δεσμούς με την Ταϊβάν [5] και έκαναν τη μετάβαση στην Κίνα μειώνοντας τον αριθμό των χωρών που αναγνωρίζουν την Ταϊβάν από 22 το 2016 σε μόλις 15 σήμερα (οι οποίες περιλαμβάνουν την Γουατεμάλα, την Ονδούρα και την πόλη του Βατικανού). Για το Πεκίνο, η στρατηγική αυτή έχει δώσει ώθηση τόσο στην αυξανόμενη πολιτική απομόνωση της Ταϊβάν όσο και στην αύξηση της ικανότητας της Κίνας να προωθεί τα δικά της οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα. Εν ολίγοις, ήταν [μια πολιτική] win-win, μόνο που και οι δύο νίκες πήγαν στην Κίνα.

Η Κίνα δεν έχει μόνο πλάτος στο δίκτυό της˙ έχει και βάθος. Ενώ το Πεκίνο και η Ουάσινγκτον είναι στήθος με στήθος σε σχέση με τον αριθμό των πρεσβειών που διαθέτουν, η Κίνα είναι ασύγκριτη στον αριθμό των προξενείων, με 96 έναντι 88 των Ηνωμένων Πολιτειών. Ενώ οι πρεσβείες αντανακλούν την πολιτική ισχύ, τα προξενεία αντικατοπτρίζουν την οικονομική δύναμη. Η εστίαση της Κίνας στην ενίσχυση των προξενείων της συμφωνεί με την συνεχή εστίασή της στην προώθηση των συμφερόντων της μέσω της οικονομικής διπλωματίας έναντι της παραδοσιακής διπλωματίας. Από τα 96 προξενεία της Κίνας, 41 βρίσκονται στην Ασία και 28 στην Ευρώπη. Αυτό συμβαδίζει με την κινεζική Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI), μια θεμελιώδης ώθηση εκτιμώμενη σε τρισεκατομμύρια και η οποία επιδιώκει να συνδέσει καλύτερα την Κίνα με αυτές τις περιοχές.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΗΔΑΛΙΟ

Η διπλωματική παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι αρτηριοσκληρωτική από το 2017. Μετά το κλείσιμο των θυρών του γενικού προξενείου στην Αγία Πετρούπολη το 2018, εν μέσω εχθρικών σχέσεων με το Κρεμλίνο και χωρίς νέα ανοίγματα τα τελευταία χρόνια, η Ουάσιγκτον μείωσε τα συνολικά πόστα της σε 273. Στο μεταξύ, το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών παραμένει με κενά: Ακόμη και καθώς ο πρόεδρος Donald Trump πλησιάζει το τέλος μιας τετραετούς θητείας, μόνο το 73% των κεντρικών θέσεων πληρούνται, σύμφωνα με μια καταμέτρηση της Washington Post [6]. Προσθέστε σε αυτό την επιθυμία της διοίκησης Trump να μειώσει κατά 23% τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Εξωτερικών και της Υπηρεσίας των ΗΠΑ για την Διεθνή Ανάπτυξη (U.S. Agency for International Development , USAID) και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η διπλωματία των ΗΠΑ φαίνεται στις άλλες κυβερνήσεις όλο και περισσότερο χωρίς πηδάλιο. Τα 11.000 tweets του Trump [7], εκ των οποίων πάνω από τα μισά προσβάλλουν κάποιον ή κάτι τέτοιο, δεν αποτελούν υποκατάστατο για ένα σωστά λειτουργικό διπλωματικό δίκτυο.

Κλείνοντας το Γενικό Προξενείο των ΗΠΑ στην Αγία Πετρούπολη, στην Ρωσία, τον Μάρτιο του 2018. Anton Vaganov / Reuters

*Ερευνητική συνεργάτις στο Asian Power and Diplomacy Program στο Ινστιτούτο Lowy στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας.

Πηγή : ForeignAffairs.gr