Η «Οδύσσεια» με τα F-35 από τις ΗΠΑ και η… σφήνα Μενέντεζ

Φως στην άκρη του τούνελ για την προοπτική αγοράς από την ελληνική Πολεμική Αεροπορία των αμερικανικών αεροσκαφών F-35 φάνηκε έπειτα από χρόνια. Ο Αμερικανός γερουσιαστής Ρόμπερτ Μενέντεζ, πρόεδρος της πανίσχυρης Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, κατέθεσε νομοσχέδιο με το οποίο -μεταξύ άλλων- ζητά να εγκριθεί το αίτημα για πώληση των αεροσκαφών F-35, των πιο σύγχρονων μαχητικών στον πλανήτη, στην Ελλάδα. Ο Δημοκρατικός γερουσιαστής μάλιστα ζητά να παραδοθούν στην Ελλάδα «τα αεροσκάφη που παρήχθησαν αλλά δεν παραδόθηκαν ποτέ στην Άγκυρα ως αποτέλεσμα του αποκλεισμού της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35 λόγω της αγοράς του ρωσικού συστήματος S-400». Πρόκειται για έξι μαχητικά F-35 που παραμένουν στα υπόστεγα της Lockheed Martin επί χρόνια. Η Ουάσινγκτον ακύρωσε την παράδοσή τους στην Τουρκία ως τιμωρία για την αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών, όμως μέχρι τώρα δεν έχει κάνει το επόμενο βήμα, να πουλήσει δηλαδή σε τρίτη χώρα τα μαχητικά αεροσκάφη που είχαν κατασκευαστεί για την τουρκική Αεροπορία.

Το παρασκήνιο μιας προαναγγελθείσας προμήθειας επανήλθε στην επιφάνεια με την κίνηση του γερουσιαστή Μενέντεζ. Επί τουλάχιστον τρία χρόνια, μια αόρατη δύναμη έμοιαζε να καθυστερεί τις σχετικές διαδικασίες για την προσπάθεια απόκτησης των μαχητικών αεροσκαφών F-35 από την ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Ο γόρδιος δεσμός λύθηκε πριν από λίγους μήνες με την κίνηση ματ της αγοράς των 18 γαλλικών μαχητικών αεροσκαφών Rafale, τα οποία αναμένεται να πολλαπλασιάσουν τις ικανότητες των φρουρών του Αιγαίου.

Η πρόταση

Με την πρόταση του Ρόμπερτ Μενέντεζ, το θέμα της απόκτησης των αμερικανικών μαχητικών από την Ελλάδα επανέρχεται δυναμικά, παρά την προσπάθεια άγνωστων παραγόντων να καθυστερήσουν ή και να παγώσουν τις διαδικασίες.

Ο Ρόμπερτ Μενέντεζ, από κοινού με τον Ρεπουμπλικανό γερουσιαστή Μάρκο Ρούμπιο, προτείνουν να πουληθούν στην Ελλάδα τα συγκεκριμένα έξι μαχητικά αεροσκάφη που προορίζονταν για τις Ένοπλες Δυνάμεις της γείτονος. Εφόσον οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις δεν βελτιωθούν και η πρόταση των γερουσιαστών Μενέντεζ και Ρούμπιο εγκριθεί οριστικά από την αμερικανική νομοθετική εξουσία, η πώληση των έξι F-35 στην Ελλάδα θα είναι το πρώτο βήμα για την ενίσχυση της Πολεμικής Αεροπορίας με μαχητικά αεροσκάφη πέμπτης γενιάς.

Αυτό όμως δεν είναι εύκολο, ούτε και πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Παρότι υπάρχει διακομματική συναίνεση μεταξύ του Δημοκρατικού Ρόμπερτ Μενέντεζ και του Ρεπουμπλικανού Μάρκο Ρούμπιο, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει στην επισημοποίηση της πρότασης με την υπερψήφιση του σχεδίου νόμου μέσα στο επόμενο εξάμηνο, ουδείς μπορεί να αποκλείσει πιθανή ανατροπή. Ο Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί να κινήσει γη και ουρανό για να επουλώσει τις πληγές με τις Ηνωμένες Πολιτείες και να δημιουργήσει έναν δίαυλο απευθείας συνεννόησης με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. «Ο Ερντογάν είναι απρόβλεπτος. Αν δει ότι τον συμφέρει η αποκατάσταση των σχέσεων με την Ουάσινγκτον, μπορεί να βάλει τους S-400 σε ένα υπόστεγο για να τους κρύψει και την επόμενη μέρα να διεκδικήσει την ολοκλήρωση της αγοράς των 100 F-35 από την Αμερική», προειδοποιεί πρόσωπο με γνώση των αμερικανοτουρκικών ισορροπιών.

Μπορεί ο Ερντογάν να έχει αποδείξει ότι ξέρει να κάνει… κωλοτούμπες, όμως και η αμερικανική γραφειοκρατία έχει δείξει απροθυμία να προχωρήσει τις διαδικασίες για την πώληση των F-35 στην Ελλάδα.

Είναι αλήθεια ότι η χώρα μας, ήδη από το 2018, διαβλέποντας ότι η Τουρκία χάνει την προνομιακή ένταξη στο πρόγραμμα των F-35 έκανε κινήσεις για να αποκτήσει πρόσβαση στο project του JSF. Επί υπουργίας του Πάνου Καμμένου η Πολεμική Αεροπορία είχε ζητήσει από τις αμερικανικές αρχές στοιχεία για τη διαθεσιμότητα προς πώληση των F-35, αλλά και τιμές ανά μονάδα μαχητικού αεροσκάφους. Περιέργως, αναφέρουν ασφαλείς πληροφορίες, επί μήνες από την Ουάσινγκτον δεν ερχόταν απάντηση στο ελληνικό αίτημα. Ηταν λες και ένα αόρατο χέρι φρέναρε τις διαδικασίες για την ανταλλαγή ακόμη και των προκαταρκτικών πληροφοριών που θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν την εκκίνηση της προσπάθειας απόκτησης των F-35.

Πέρασε καιρός για να γίνει η επόμενη επίσημη απόπειρα από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και τη Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών. Ήταν Νοέμβριος του 2020 όταν η Αθήνα έστειλε στην Ουάσινγκτον επίσημη επιστολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος (Letter of Request) θέτοντας ερωτήματα σχετικά με το πρόγραμμα παράδοσης των 18-24 αεροσκαφών F-35 που η ελληνική πλευρά ζήτησε να αγοράσει, αλλά και τις τιμές αναλόγως της διαμόρφωσης.

«Λόγω εσωτερικών δημοσιονομικών ρυθμίσεων και άλλων εφαρμόσιμων κανόνων εντός του Προϋπολογισμού και του πλαισίου της Ε.Ε. για το έλλειμμα, είναι κρίσιμης σημασίας τα πρώτα F-35 να παραδοθούν μέσα στο 2021», αναφερόταν στο ελληνικό αίτημα. Είναι προφανές ότι η έκκληση για παράδοση των πρώτων αμερικανικών F-35 μέσα στο 2021 αφορούσε εμμέσως τα έξι μαχητικά αεροσκάφη που είχαν κατασκευαστεί για λογαριασμό της Τουρκίας. Λίγες ημέρες μετά ο Τζέφρι Πάιατ, πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα, είχε δηλώσει δημοσίως ότι εργάζεται για τη μελλοντική πώληση των F-35 στην Ελλάδα σημειώνοντας: «Ο δρόμος για την απόκτηση των F-35 είναι μια πολυετής διαδικασία που βασίζεται στις επιτυχία του προγράμματος αναβάθμισης των ελληνικών F-16 Viper». Επί της ουσίας, ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας στην Αθήνα συνέδεε την έναρξη του προγράμματος αγοράς των F-35 με την ολοκλήρωση του εκσυγχρονισμού των 84 F-16, πρόγραμμα που δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν από το 2026.

Ο εκσυγχρονισμός των F-16

Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 2021, ο κ. Πάιατ αναφέρθηκε εκ νέου στο ενδεχόμενο απόκτησης των F-35 από την ελληνική Πολεμική Αεροπορία. «Είμαστε έτοιμοι να πουλήσουμε F-35 όποτε η Ελλάδα είναι έτοιμη», δήλωσε, συμπληρώνοντας και πάλι ότι η πώληση των F-35 συναρτάται με τον εκσυγχρονισμό των F-16 που θα προετοιμάσει την Πολεμική Αεροπορία για το επόμενο βήμα. Αμερικανοί αξιωματούχοι επικαλούνται την κατασκευάστρια Lockheed Martin υποστηρίζοντας ότι χρειάζονται περίπου πέντε χρόνια για να αναπτυχθούν οι υποδομές που απαιτούνται για τη φιλοξενία των F-35.

«Πιστεύω ότι δεν είχε κολλήσει», τονίζει πηγή με άριστη γνώση των διαπραγματεύσεων για την αγορά των F-35 στο ερώτημά μας σχετικά με την καθυστέρηση υλοποίησης του προγράμματος. Αυτό που δύσκολα θα παραδεχθεί δημοσίως κάποιος από τους Αμερικανούς είναι ότι η πώληση των F-35 στην Ελλάδα συναρτάται με τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Στις λεπτές ισορροπίες μεταξύ Ουάσινγκτον και Άγκυρας, οι Αμερικανοί υπηρεσιακοί παράγοντες δεν θα ήθελαν να ρισκάρουν την περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεών τους από πιθανή απόφαση πώλησης των F-35 στην Ελλάδα, ιδίως αν τα πρώτα μαχητικά που θα κατευθυνθούν στην Αθήνα είναι τα έξι που είχαν κατασκευαστεί για την Άγκυρα.