Του Παναγιώτη Ε. Πετράκη*
Τα νέα γεγονότα είναι οι σχετικές ουκρανικές πολεμικές επιτυχίες, η μερική επιστράτευση και οι αντιδράσεις, όπως επίσης και οι ρωσικές πυρηνικές απειλές και η σχετική απομόνωση της Ρωσίας στον κόσμο (Ινδία, Κίνα, συνέλευση ΟΗΕ). Αρα ο Πούτιν είτε είναι πιθανόν να ενεργοποιηθεί περαιτέρω πολεμικά στην Ουκρανία είτε να υποχωρήσει είτε τελικώς να κάνει κάτι μεταξύ των δύο αυτών καταστάσεων έχοντας πλέον να αντιμετωπίσει ένα εξωτερικό πρόβλημα και ένα εσωτερικό πρόβλημα δυσφορίας από τον ρωσικό πληθυσμό.
Στις 12 Σεπτεμβρίου στην ίδια στήλη διατυπώσαμε την εκτίμηση ότι λόγω των αναβαθμισμένων απαιτήσεων της ρωσικής κοινωνίας προοιωνίζεται φυγή ανθρώπινου δυναμικού προς τη Δύση μεγεθύνοντας το μεσομακροπρόθεσμο αναπτυξιακό πρόβλημα της Ρωσίας. Τώρα η επιστράτευση διευρύνει τις τάσεις φυγής (αν και εξαίρεσαν ζωτικής σημασίας ειδικότητες από την επιστράτευση!) αφού επέρχεται κλονισμός και στους όρους ασφάλειας της διαβίωσής του.
Αυτές οι εξελίξεις σε ένα φιλελεύθερο δημοκρατικό καθεστώς θα οδηγούσαν σε αλλαγή πολιτική εξουσίας και εν τέλει σε ολική λύση του προβλήματος. Ομως αυτά δεν ισχύουν στη Ρωσία του Πούτιν η οποία προβάλλεται ως ένα ισχυρό στρατιωτικο-οικονομικό οικοδόμημα.
Η στρατιωτικοποίηση της οικονομίας, με τους κλάδους που προμηθεύουν την πολεμική μηχανή να είναι υπερδραστηριοποιημένοι, θα οδηγήσουν σε μία μειωμένη πτώση του ρυθμού μεγέθυνσης (Oxford Economics) του GDP (-5,68% το 2022 και -3,98% το 2023 για να ανακάμψει στο +4,79% το 2024 αλλά και στο +1,87% το 2025). Η ρωσική οικονομία καταρχήν στηρίζεται στο θετικό τρέχον αλλά μειούμενο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (11,43% σε σχέση με το ΑΕΠ το 2022, 6,51% το 2023, 3,73% το 2024 και 2,38% το 2025). Η θετική έκρηξη του 2022 οφείλεται στις αυξημένες τιμές των ενεργειακών προϊόντων (χρηματοδότηση του πολέμου) αλλά και στη δραματική μείωση των εισαγωγών. Και αυτό δεν είναι καλό σημάδι για τη ρωσική παραγωγική οικονομία (κυρώσεις, τεχνολογικοί περιορισμοί – Bruegel).
Εξάλλου η ελεγχόμενη ακριβή ισοτιμία του ρουβλιού μειώνει τις εξαγωγές και ο πόλεμος μειώνει τις ροές του εμπορίου. Διαπιστώνεται ένας υψηλός αλλά πάντως μειούμενος πληθωρισμός (14,71% το 2022, 7,08% το 2023, 4,66% το 2024) που οδηγεί το ιδιωτικό προσωπικό εισόδημα να εμφανίζει μία μείωση κατά 2,56% το 2022 και στη συνέχεια ανακάμπτει στο +2,30% το 2023 με την ανεργία να διατηρείται γύρω στο 5% για όλα αυτά τα χρόνια. Το πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα και το εθνικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα κινηθούν ελαφρά αρνητικά και βεβαίως το δημόσιο χρέος της ως προς το ΑΕΠ είναι της τάξης του 20%
Δεν είναι λοιπόν η βραχυχρόνια εικόνα της οικονομίας που θα ανατρέψει τον Πούτιν. Ομως στον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα ο χρηματοοικονομικός και ο νομικός πόλεμος Δύσης και Ρωσίας δεν έχει ακόμα αρχίσει. Υπάρχουν ανοικτά θέματα που βρίσκονται σε εκκρεμότητα (χρηματοοικονομικές ροές, αποζημιώσεις, ρωσικά αποθεματικά κ.τ.λ.). Τέλος, στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα η ανάπτυξη στη Ρωσία πλήττεται ουσιαστικά λόγω κυρίως των κυρώσεων της Δύσης.
*Ο Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι ομ. καθηγητής ΕΚΠΑ
