Του κ Στέφανου Ζαΐμη*
Ημερίδα: Στρατηγική Ανάπτυξης και Αξιοποίησης των Ελληνικών Ορυκτών Πρώτων Υλών
Διοργάνωση: Σύλλογος Ελλήνων Γεωλόγων (Σ.Ε.Γ), Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ε.Α.Γ.Μ.Ε), υπό την αιγίδα του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος
Αθήνα, 22 Νοεμβρίου 2023
Ο μπεντονίτης ανήκει στην κατηγορία των βιομηχανικών ορυκτών και στη Μήλο εξορύσσεται από τη δεκαετία του 1950. Τα κοιτάσματα εντοπίζονται στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού, όπου αναπτύσσεται η εξορυκτική δραστηριότητα της IMERYS, με ορυχεία επιφανειακής εκμετάλλευσης στην Αγγεριά και το Άσπρο Χωριό και μονάδα επεξεργασίας στα Βούδια (Εικόνες 1 και 2). Το ορυχείο της Αγγεριάς αποτελεί ένα σύμπλεγμα τριών ορυχείων, της Κουφής, Αγγεριάς και Αγίας Ειρήνης με συνολικό μήκος περίπου δύο χιλιόμετρα και είναι το μεγαλύτερο ορυχείο μπεντονίτη στην Ευρώπη, με ετήσια παραγωγή της τάξεως του ενός εκατομμυρίου τόνων.
Εικόνα 1. Χάρτης εγκαταστάσεων της IMERYS στη Μήλο
Εικόνα 2. α. Ορυχείο μπεντονίτη στην Αγγεριά Μήλου, IMERYS, β. Μονάδα επεξεργασίας μπεντονίτη – περλίτη στα Βούδια Μήλου, IMERYS
Ο μπεντονίτης είναι προϊόν εξαλλοίωσης ηφαιστειακών πετρωμάτων (τόφφοι και λάβες). Αποτελείται κυρίως από σμεκτίτη, συγκεκριμένα Ca-μοντμοριλλονίτη, ένα αργιλικό ορυκτό που του αποδίδει ιδιότητες για χρήση στη βιομηχανία, όπως υψηλή προσροφητική ικανότητα, πλαστικότητα και θιξοτροπία. Οι κυριότερες εφαρμογές του μπεντονίτη της Μήλου είναι στα χυτήρια μετάλλου (foundry) ως συνδετικό υλικό χαλαζιακής άμμου για την κατασκευή καλουπιών, στη σφαιροποίηση σιδηρομεταλλεύματος (pelletizing), σε πολφούς γεωτρήσεων, καθώς και ως πρόσθετο συστατικό σε ζωοτροφές.
Η εκτίμηση των ορυκτών πόρων (resources) αποσκοπεί στον προσδιορισμό των ποιοτικών και ποσοτικών παραμέτρων του κοιτάσματος και χρησιμοποιείται ως βάση για την εκτίμηση των αποθεμάτων (reserves) και τον προγραμματισμό της μεταλλευτικής δραστηριότητας.
Η εκτίμηση και αναφορά (estimation and reporting) ορυκτών πόρων και αποθεμάτων μπεντονίτη της IMERYS στη Μήλο είναι σύμφωνη με τον κώδικα της Πανευρωπαϊκής Επιτροπής Αναφοράς Αποθεμάτων και Ορυκτών Πόρων (PERC) 2021 [1].
O κώδικας PERC καθορίζει τα ελάχιστα πρότυπα και παρέχει οδηγίες και συστάσεις για την αναφορά ορυκτών πόρων και αποθεμάτων καθώς και για την ταξινόμησή τους βάσει γεωλογικής γνώσης και μεταβλητών παραγόντων (modifying factors) (Εικόνα 3). Μεταξύ άλλων, ο κώδικας PERC προτείνει ο υπεύθυνος που υπογράφει τα αποθέματα να είναι εγγεγραμμένο μέλος σε διεθνώς αναγνωρισμένο επαγγελματικό οργανισμό (RPO, Recognised Professional Organisation), όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Γεωλόγων (EFG, European Federation of Geologists), μέλος της οποίας είναι και ο Σύλλογος Ελλήνων Γεωλόγων (ΣΕΓ).
Εικόνα 3. Ταξινόμηση ορυκτών πόρων (resources) και αποθεμάτων (reserves) βάσει γεωλογικής γνώσης και μεταβλητών παραγόντων, κατά PERC 2021 [1]
Η εκτίμηση ορυκτών πόρων και αποθεμάτων στην IMERYS γίνεται με γεωλογικά μοντέλα (Εικόνα 4) και μοντέλα κυψελίδων (block models), χρησιμοποιώντας τα πλέον σύγχρονα λογισμικά και εφαρμόζοντας γεωστατιστικές μεθόδους, όπως η μέθοδος Kriging. Τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη των μοντέλων περιλαμβάνουν γεωλογική χαρτογράφηση, τοπογραφικά δεδομένα, γεωφυσικά δεδομένα και δείγματα γεωτρήσεων. Οι πυρήνες των γεωτρήσεων χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό τόσο των επαφών των λιθολογικών ενοτήτων όσο και για τον ποιοτικό χαρακτηρισμό του μπεντονίτη με χημικές και φυσικοχημικές αναλύσεις που πραγματοποιούνται κυρίως στο Εργαστήριο Ποιοτικού Ελέγχου της IMERYS στη Μήλο αλλά και σε εξωτερικά εργαστήρια. Τα μοντέλα επαληθεύονται με στατιστική ανάλυση των δεδομένων και σύγκριση με τα πρωτογενή δεδομένα των γεωτρήσεων, αλλά και με τη μέθοδο ελέγχου γνωστή ως reconciliation όπου το μοντέλο προβλέπει τις παραγωγές παλαιότερων ετών βάσει αντίστοιχων τοπογραφικών αποτυπώσεων και ακολουθεί σύγκριση με τα πραγματικά δεδομένα της παραγωγής. Τα μοντέλα χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της μέγιστης οικονομικής εκμετάλλευσης και ακολούθως για τον υπολογισμό των αποθεμάτων (reserves) βάσει μεταβλητών παραγόντων.
Εικόνα 4. Γεωλογικό μοντέλο μπεντονίτη στην Αγγεριά Μήλου, IMERYS
Μεταβλητοί παράγοντες, κατά τον κώδικα PERC [1], είναι αυτοί που καθορίζουν τη μετατροπή ορυκτών πόρων (resources) σε αποθέματα (reserves) και περιλαμβάνουν παράγοντες εξόρυξης, επεξεργασίας και μεταλλουργίας, υποδομές, οικονομικούς παράγοντες και αγορές, νομικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς, κυβερνητικούς καθώς και ρυθμιστικούς παράγοντες.
Στην περίπτωση του μπεντονίτη της Μήλου σημαντικότεροι μεταβλητοί παράγοντες για τον υπολογισμό των αποθεμάτων (reserves) είναι το ιδιοκτησιακό καθεστώς γης, οι γεωτεχνικές παράμετροι και υποδομές, που αποτελούν μέρος της Τεχνικής Μελέτης, καθώς και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, που αποτελούν αντικείμενο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Στον υπολογισμό των αποθεμάτων λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και οι τάσεις στις διεθνείς αγορές, καθώς βασική προϋπόθεση για τον μακροχρόνιο προγραμματισμό της εκμετάλλευσης είναι η διασφάλιση της απορρόφησης του προϊόντος.
Η μεταλλευτική δραστηριότητα πραγματοποιείται με σεβασμό προς το περιβάλλον και την κοινωνία, μέσα από την εκμετάλλευση με το μικρότερο δυνατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, τις εργασίες αποκατάστασης των ορυχείων, αλλά και την προστασία και ανάδειξη την πολιτισμικής και αρχαιολογικής κληρονομιάς της Μήλου.
Στην επεξεργασία του μπεντονίτη εφαρμόζονται φιλικές προς το περιβάλλον μέθοδοι, όπως η φυσική ξήρανση του προϊόντος με τον ήλιο και τον άνεμο, ενώ τα εξοφλημένα μέτωπα αποκαθίστανται με φύτευση τοπικών και ενδημικών στη Μήλο φυτών που αναπτύσσονται στο φυτώριο της εταιρείας, διατηρώντας τη βιοποικιλότητα.
Η εταιρεία σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς συμμετέχει στην προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικών ευρημάτων που έχουν εντοπιστεί στις θέσεις των ορυχείων, όπως έγινε με την μετεγκατάσταση αρχαίας δεξαμενής το 2018 σε ειδικό χώρο 300 μ. από τη θέση που βρέθηκε στην Αγγεριά (Εικόνα 5), ενώ και το Μεταλλευτικό Μουσείο της Μήλου αποτελεί σημείο αναφοράς για την πλούσια ιστορία της μεταλλευτικής δραστηριότητας του νησιού.
Η εκτίμηση των αποθεμάτων και ο προγραμματισμός της εξόρυξης επιτρέπουν τη βέλτιστη αξιοποίηση των ορυκτών πόρων και την επέκταση του κύκλου ζωής των ορυχείων με σεβασμό στο περιβάλλον, την κοινωνία και τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.
Εικόνα 5. Μετεγκατάσταση αρχαίας δεξαμενής το 2018, Αγγεριά Μήλου, IMERYS
Πηγές:
[1] PERC Standard | PERC., https://percstandard.org/perc-standard/
*Exploration and Resource Geologist, IMERYS
Πηγή: sme.gr
