H κλιματική αλλαγή, το σοκ της πανδημίας του κορονοϊού και η εκτόξευση τιμών στο πεδίο της ενέργειας είχαν ήδη δημιουργήσει σοβαρές προκλήσεις για την ευστάθεια του παγκόσμιου επισιτισμού. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ωστόσο, εκτίναξε το πρόβλημα σε σοβούσα παγκόσμια επισιτιστική κρίση.
Το 2022 θα ήταν έτσι κι αλλιώς μια χρονιά τεράστιων προκλήσεων στο διατροφικό επίπεδο, ακόμη και χωρίς την απρόκλητη επίθεση του Πούτιν. Η άνοδος των τιμών της ενέργειας το 2021 αύξησε το κόστος των λιπασμάτων και των καυσίμων που χρησιμοποιούν οι γεωργοί. Η Κίνα αντιμετωπίζει το φάσμα μιας από τις χειρότερες σοδειές σιτηρών στη σύγχρονη ιστορία της λόγω του μεγάλου όγκου βροχοπτώσεων.Η ξηρασία κατέστρεψε καλλιέργειες σε μεγάλες χώρες-εξαγωγείς όπως η Βραζιλία, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, ενώ έπληξε τη Γαλλία και, ιδιαίτερα έντονα, το Κέρας της Αφρικής. Την ίδια στιγμή, οι διαταραχές στις ναυτιλιακές μεταφορές, απότοκο της πανδημίας, έχουν διαταράξει με τη σειρά τους το παγκόσμιο εμπόριο.
Πριν το ορόσημο της 24ης Φεβρουαρίου, Ρωσία και Ουκρανία αντιπροσώπευαν αθροιστικά σχεδόν το 30% των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού. Η Ουκρανία παρείχε περίπου το μισό ηλιέλαιο το οποίο καταναλώνεται παγκοσμίως, ενώ η Ρωσία περί το 12% των λιπασμάτων. Η ρωσική εισβολή και οι επακόλουθες κυρώσεις έχουν διογκώσει περαιτέρω τις τιμές της ενέργειας, καθιστώντας τα λιπάσματα ακόμη ακριβότερα.
Η ανακοίνωση της Ινδίας περί αναστολής μεγάλου μέρους των εξαγωγών σιταριού λόγω σφοδρής ξηρασίας, στις 16 Μαΐου, μαζί με την απόφαση της Ινδονησίας να εμποδίσει την εξαγωγή κρίσιμων ποσοτήτων φοινικελαίου, ήρθαν να ολοκληρώσουν ένα εφιαλτικό σκηνικό.
Το τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού το οποίο αντιμετωπίζει επισιτιστική ανασφάλεια ξεπερνά το 1,5 δισ. ανθρώπους, ενώ οι εκτιμήσεις για τον αριθμό εκείνων που αντιμετωπίζουν άμεσα το φάσμα του λιμού ποικίλλουν μεταξύ 193 και 250 εκατομμυρίων.
Αν συνδυάσει κανείς τις προφανείς συνέπειες του πολέμου και της κλιματικής αλλαγής με το γεγονός ότι στις αναπτυσσόμενες χώρες ένα πολύ σημαντικό τμήμα των δαπανών των ανθρώπων αφορά στα τρόφιμα, καθώς και ότι για κάποιες εξ αυτών το ψωμί αποτελεί βασική πηγή θερμίδων για τον πληθυσμό, σκιαγραφείται ξεκάθαρα ένα σκηνικό “τέλειας επισιτιστικής καταιγίδας”. Κι αν κάποτε οι κρατικοί προϋπολογισμοί μπορούσαν να παρέχουν κάποια ανακούφιση, πλέον τα ταμεία είναι άδεια λόγω της ανάγκης εισαγωγής πανάκριβων ενεργειακών πόρων.
Ο ακραίος προστατευτισμός με απαγόρευση εξαγωγών, τόσο στα σιτηρά όσο και – σε μικρότερο βαθμό – στα λιπάσματα, έχει γίνει πλέον καταφύγιο για δεκάδες χώρες, από την Κεντρική Ασία έως τη Μέση Ανατολή και κινδυνεύει να δώσει χαριστική βολή στο τμήμα του διεθνούς εμπορίου που εξασφαλίζει διατροφική επάρκεια σε μεγάλο τμήμα του πλανήτη. Εάν η τάση δεν αντιστραφεί, το φάσμα του λιμού απέχει ελάχιστα.
Η δε ενίσχυση του δολαρίου σε περιβάλλον αύξησης επιτοκίων ένεκα πληθωρισμού δυσκολεύει ακόμη περισσότερο αναπτυσσόμενες οικονομίες να πληρώνουν για εισαγωγές βασικών τροφίμων και καυσίμων. Πολλοί θυμούνται πόσο συνέβαλαν στο ξέσπασμα των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης το 2010-2011 οι αυξήσεις τιμών και οι ελλείψεις σε βασικά διατροφικά είδη, στα απόνερα της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008-2009.
Ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν ήδη να διευκολύνουν μέσω των λιμανιών τους την Ουκρανία να σπάσει εμμέσως τον ρωσικό θαλάσσιο αποκλεισμό και να στείλει τη σοδειά της στους πελάτες της ανά τον κόσμο, μολονότι ακόμη κι αν ευοδωθούν οι συγκεκριμένες προσπάθειες, θα αφορούν ποσοστό μικρότερο του 25% ενός φυσιολογικού εξαγωγικού έτους για τη χώρα.
Λύσεις
Αναλυτές και ειδικοί σε διεθνή κλίμακα προτείνουν διάφορες λύσεις, όπως η χαλάρωση του ρυθμιστικού πλαισίου για τη χρήση βιοκαυσίμων, μέτρου το οποίο είχε ληφθεί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΗΠΑ καταναλώνουν για τέτοιους σκοπούς άνω του 40% του σογιελαίου που παράγεται στο έδαφός τους. Φινλανδία και Κροατία, στην Ευρώπη, έχουν ήδη χαλαρώσει τις σχετικές απαιτήσεις για να ανακατευθύνουν ποσότητες που προορίζονταν για χρήση ως βιοκαύσιμα προς διατροφική χρήση.
Η έκκληση Ζελένσκι για δυτική βοήθεια προς άρση του ναυτικού αποκλεισμού της Ουκρανίας πρέπει ασφαλώς να εισακουστεί, ωστόσο ενέχει επίσης μεγάλες προκλήσεις σε περίπτωση χρήσης βίας από τη Ρωσία, ενώ χρειάζεται και η έγκριση Ερντογάν ώστε νηοπομπές, πιθανότατα με τη συνοδεία πολεμικών πλοίων, να περάσουν τα Στενά του Βοσπόρου εν καιρώ πολέμου.
Κάτι τέτοιο δεν θα είναι εύκολο, ειδικά τη στιγμή που η Ρωσία συνδέει ωμά και απροσχημάτιστα οποιαδήποτε άρση του αποκλεισμού των ουκρανικών ακτών με παράλληλη άρση δυτικών κυρώσεων εναντίον της. Η δε Ουκρανία δεν σκοπεύει να αποναρκοθετήσει άμεσα τα λιμάνια που ελέγχει ακόμη στη Μαύρη Θάλασσα, κυρίως εκείνο της Οδησσού, φοβούμενη ρωσική απόβαση.
Χωρίς τη στήριξη της άρσης του αποκλεισμού των ουκρανικών λιμένων από πλευράς ισχυρών χωρών που έως τώρα έχουν κρατήσει μια προσεκτική ουδετερότητα έναντι του πολέμου, κυρίως των πληθυσμιακών, αλλά και οικονομικών κολοσσών Ινδίας και Κίνας, οι μήνες που έρχονται πιθανόν να οδηγήσουν σε φαινόμενα κρίσης κοσμοϊστορικών διαστάσεων.
Πηγή: www.capital.gr
