Του Χρίστου Αλεξόπουλος
Οι σύγχρονες πλανητικών διαστάσεων ανισορροπίες δείχνουν, ότι το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης δρομολογεί μια δυναμική, η οποία δεν διαμορφώνει λειτουργικές και βιώσιμες συνθήκες τόσο για τον άνθρωπο τόσο και για την βιοποικιλότητα, ενώ ταυτοχρόνως δεν ελέγχεται ως προς τις επιπτώσεις της στην προοπτική του χρόνου.
Τα διάφορα κοινωνικά συστήματα, από το πολιτικό μέχρι το εργασιακό και το οικονομικό, κινούνται με λογική μονοδιάστατου συστημικού πραγματισμού, χωρίς να λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τους το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον καθώς και την βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας.
Αυτή η πορεία έχει οδηγήσει σε δύσκολα διαχειρίσιμες συνθήκες, οι οποίες απειλούν ακόμη και την συνοχή των κοινωνιών. Το τεκμηριώνουν με τον καλύτερο τρόπο οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, η κλιματική κρίση, η αδυναμία επαρκούς σίτισης των ανθρώπων σε πολλές χώρες με αποτέλεσμα την πείνα και τον θάνατο, οι μεγάλες κοινωνικές ανισότητες και πολλά άλλα.
Και ενώ συμβαίνουν αυτά, οι πολίτες των κρατών, που συνθέτουν την παγκόσμια κοινότητα, δεν έχουν διαμορφώσει ούτε εκφράζουν σε λειτουργικό βαθμό απόψεις και θέσεις ως ατομικά ή συλλογικά υποκείμενα για την ακολουθούμενη πορεία. Στην σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα δεν είναι καθόλου εύκολο, ο πολίτης να έχει ολοκληρωμένη εικόνα και γνώση της δυναμικής της εξέλιξης.
Σημαντικό ρόλο για την υπέρβαση αυτών των πολύ δύσκολων έως αδιέξοδων συνθηκών θα μπορούσε να παίξει η κοινωνία πολιτών με τις δομές (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις), που διαθέτει, οι οποίες δημιουργήθηκαν με σημείο αναφοράς την ελεύθερη βούληση των πολιτών στο πλαίσιο συλλογικής λειτουργίας και διαλόγου στην κοινωνική βάση και εκφράζουν απόψεις και στάσεις στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης (π.χ. περιβάλλον, πολιτισμός κ.λ.π.), χωρίς να αποτελούν προεκτάσεις ούτε του πολιτικού συστήματος ούτε κρατικών θεσμών και οικονομικών συμφερόντων.
Βέβαια για να είναι αποτελεσματικές και να λειτουργούν ως συλλογικά υποκείμενα οι δομές της κοινωνίας πολιτών, πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Ειδάλλως είναι πολύ εύκολο να μετατραπούν σε μέσα κοινωνικής συνεύρεσης χωρίς προεκτάσεις στην κοινωνική λειτουργία και στην ανάπτυξη δυναμικής.
Οι προϋποθέσεις εκτείνονται σε μεγάλο εύρος, το οποίο όμως είναι διαχειρίσιμο, εάν αξιοποιείται η επιστημονική γνώση και ο προσανατολισμός είναι η έκφραση του ανθρώπινου και του κοινωνικού συμφέροντος.
Η κοινωνία πολιτών μπορεί και πρέπει στο πλαίσιο της λειτουργίας της και σε υπερεθνικό επίπεδο να συμβάλλει στην διαπολιτισμική προσέγγιση και στην παραγωγή ανάλογης εμβέλειας κοινωνικών αξιών, οι οποίες ανταποκρίνονται στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της δημιουργίας υπερεθνικών μορφωμάτων (π.χ. Ευρωπαϊκή Ένωση), ώστε η δυναμική της εξέλιξης να μην διαταράσσει την συνοχή των κοινωνιών.
Με αυτό τον τρόπο θα συμβάλλει στην ομαλή κοινωνική ενσωμάτωση και πολιτισμική προσέγγιση όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε υπερεθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ο κόσμος είναι ενιαίος και ο βαθμός αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών πολύ υψηλός. Αυτή η οπτική θα βοηθήσει επίσης, ώστε να μην απειλείται η κοινωνική συνοχή λόγω της μεγάλης υπερεθνικής κινητικότητας και της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών, στο μέτρο που δεν αντιμετωπίζονται τα γενεσιουργά αίτια στις χώρες προέλευσης τους, αλλά γίνεται διαχείριση των επιπτώσεων.
Σημαντικό ρόλο για την διαχείριση αυτών των φαινομένων θα παίζει και η δικτύωση των δομών της κοινωνίας πολιτών στο υπερεθνικό πεδίο.
Για παράδειγμα η κλιματική κρίση, η οποία έχει παγκόσμιες διαστάσεις, τροφοδοτείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα σε όλο τον πλανήτη. Η αποψίλωση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου στην Βραζιλία έχει επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο ως προς το κλίμα. Η δικτύωση των δομών της κοινωνίας πολιτών σε πλανητικό επίπεδο και η κοινή δραστηριοποίηση θα συμβάλλουν καθοριστικά στον τερματισμό της επικίνδυνης για την παγκόσμια κοινότητα πολιτικής, που ακολουθείται στην Βραζιλία.
Η κλιματική κρίση βέβαια έχει πολυδιάστατες παρενέργειες σε παγκόσμιο επίπεδο, από την πρόκληση ακραίων καιρικών φαινομένων (π.. πλημμύρες, ξηρασίες κ.λ.π.) και τις επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή με προεκτάσεις στην σίτιση και την δρομολόγηση συνθηκών φτώχειας και πείνας μέχρι τις μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών από τις φτωχές χώρες του Νότου προς τις ανεπτυγμένες χώρες του πλούσιου Βορρά.
Είναι εμφανές, ότι η σύγχρονη πραγματικότητα είναι πολύπλοκη και δεν είναι εύκολη η κατανόηση των σύνθετων παραμέτρων, που την διαμορφώνουν, από τον πολίτη και μάλιστα σε λειτουργικό χρόνο. Η κοινωνία πολιτών με την συνδρομή και της επιστημονικής κοινότητας μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο για την ενημέρωση των πολιτών και την συνειδητοποίηση της ανάγκης ανάληψης των ευθυνών τους ως ατομικών ή συλλογικών υποκειμένων.
Επίσης πολύ σημαντικό ρόλο ως προς τον έλεγχο της δυναμικής της εξέλιξης στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών σε εθνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο παίζει η διαχείριση του χρόνου από τον ανθρώπινο παράγοντα.
Η εμπειρική προσέγγιση της πραγματικότητας δείχνει, ότι η διαχείριση του χρόνου είναι πολύ αργή και βραχυπρόθεσμη και οι λαμβανόμενες πολιτικές αποφάσεις ακολουθούν και ουσιαστικά νομιμοποιούν την πορεία της εξέλιξης, με αποτέλεσμα να μην είναι ελεγχόμενη και να προκαλούνται επικίνδυνες ανισορροπίες στην προοπτική του χρόνου.
Αυτή η βραδύτητα οφείλεται στην οπτική θεώρησης του χρόνου, η οποία στους πολίτες οριοθετείται από τα βιολογικά όρια της ζωής ως προς την επίτευξη της ευημερίας και την αναζήτηση νοήματος στην ζωή, χωρίς να εξετάζεται, αν το περιεχόμενο τους θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο απώτερο μέλλον.
Το ίδιο ισχύει και στα διάφορα κοινωνικά συστήματα, τα οποία λειτουργούν με την λογική του συστημικού πραγματισμού (αποκλειστικά κριτήρια η λειτουργικότητα και η οικονομική απόδοση του συστήματος) και όχι το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον. Ιδιαιτέρως στο πολιτικό παρεμβαίνει και η οπτική της μη πρόκλησης δυσαρέσκειας στους «εκλογικούς του πελάτες», την οποία θα εισπράξουν τα κόμματα με αρνητική ψήφο.
Οι δομές της κοινωνίας πολιτών στο πλαίσιο συστηματικού διαλόγου στις τοπικές κοινωνίες και γενίκευσης του στο πλανητικό πεδίο με τα υπερεθνικά δίκτυα των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων θα μπορούσαν με εργαλείο τον ορθολογισμό να συμβάλλουν στην συνειδητοποίηση από τους πολίτες της ζωτικής σημασίας ανάγκης να απαλλαγούν από την οπτική του πλασματικού ευδαιμονισμού στα όρια του βραχυπρόθεσμου βιολογικού χρόνου και να αναλάβουν τις ευθύνες τους για την αλλαγή της κατεύθυνσης της πορείας.
Ο χρόνος κινείται με πολύ μεγάλη ταχύτητα και η κοινωνική δυναμική έχει ανάγκη την ενεργοποίηση των πολιτών είτε ως ατομικών είτε ως συλλογικών υποκείμενων για τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων τόσο στην ατομική όσο και στην κοινωνική λειτουργία, ώστε η δυναμική της εξέλιξης να οριοθετείται από την βιωσιμότητα των ανθρώπων και της βιοποικιλότητας.
Πηγή: metarithmisi.gr
