Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Σε πλανητικό επίπεδο οι κοινωνίες ακολουθούν πορεία υψηλής διακινδύνευσης σε σχέση με την βιωσιμότητα τους και την ανθρώπινη προοπτική, ενώ ταυτοχρόνως διαπιστώνεται ανεπάρκεια ως προς την λειτουργική και βιώσιμη διαχείριση αυτής της πραγματικότητας στο πολιτικό πεδίο.
Αν και η επιστημονική κοινότητα επισημαίνει τους κινδύνους, που συνεπάγεται η ακολουθούμενη πορεία από την παγκόσμια κοινότητα και τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο πλαίσιο του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας και των αξιών, που το διαπερνούν, τόσο στο κοινωνικό όσο και στο πολιτικό πεδίο κυριαρχούν η μη συνειδητοποίηση των κινδύνων και η ανεπαρκής αντίδραση για την αντιμετώπιση τους.
Αυτές οι συνθήκες διακινδύνευσης εκτείνονται στο σύνολο των τομέων, κοινωνικής δραστηριοποίησης. Για παράδειγμα σύμφωνα με δημοσιεύματα στον Guardian, στο περιοδικό +972 Magazine και στην Zeit online η τεχνητή νοημοσύνη θα αποφασίζει για τους βομβαρδισμούς του ισραηλινού στρατού στην Γάζα.
Στο πλαίσιο της χρησιμοποιούμενης εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης με το όνομα Lavender θα γίνεται επεξεργασία στοιχείων για την ταυτοποίηση ανθρώπων της Hamas, ώστε να ακολουθούν επιθέσεις για την εξόντωση τους. Για κάθε μέλος της Hamas θα τίθεται σε κίνδυνο η ζωή 15 έως 20 αμάχων. Βέβαια ο ισραηλινός στρατός διαψεύδει αυτά τα δημοσιεύματα.
Όμως η δήλωση του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών Antonio Guterres είναι αποκαλυπτική. «Είμαι βαθιά αναστατωμένος από τις πληροφορίες, που αναφέρουν, ότι οι βομβαρδισμοί του ισραηλινού στρατού περιλαμβάνουν και την τεχνητή νοημοσύνη ως εργαλείο για τον καθορισμό στόχων, ιδίως σε αστικές πυκνοκατοικημένες ζώνες, οδηγώντας σε ένα μεγάλο αριθμό θυμάτων από τον άμαχο πληθυσμό».
Η υποκατάσταση της ανθρώπινης οντότητας από την τεχνητή νοημοσύνη καταγράφεται ακόμη και στον τομέα της τέχνης. Περισσότεροι από 200 μουσικοί σε ανοιχτή επιστολή, που υπογράφουν, θεωρούν, ότι η τεχνητή νοημοσύνη στον χώρο τους είναι απειλή για την ανθρώπινη δημιουργικότητα. Επίσης τονίζουν τον μεγάλο κίνδυνο ανεύθυνης χρησιμοποίησης της. Μεταξύ αυτών, που υπογράφουν, είναι Stevie Wonder, Billie Eilish, Nicki Minaj, Camila Cabelo, Jon Bon Jovi και πολλοί άλλοι.
Ουσιαστικά η καλλιτεχνική δημιουργία ανατίθεται στην ψηφιακή τεχνολογία. Είναι εμφανές, ότι ο τρόπος αξιοποίησης της υπερβαίνει τα όρια της ανθρώπινης λειτουργίας με προσανατολισμό σε αξίες με ηθικό φορτίο.
Ακόμη πιο λυπηρό είναι, ότι σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Bielefeld (HSBI) στην Γερμανία σε δείγμα 200 μαθητών και μαθητριών ηλικίας 15 έως 19 ετών διαπιστώθηκε, ότι χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για να γράψουν κείμενα ή να τα μεταφράσουν.
Σε βάθος χρόνου, εάν δεν αλλάξει η κατεύθυνση της αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας, ο άνθρωπος κινδυνεύει να εργαλειοποιήσει τον ίδιο του τον εαυτό και να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για την αλλαγή των ποιοτικών του χαρακτηριστικών.
Παράλληλα σε συνδυασμό και με τον αξιακό προσανατολισμό στον μονοδιάστατο καταναλωτισμό και την οπτική της κοινωνίας του θεάματος (η εικόνα και η εντύπωση, που προκαλεί, προσδίδουν νόημα στην ζωή) δημιουργούνται συνθήκες μη λειτουργίας του πολίτη ως ατομικού και συλλογικού υποκειμένου, με αρνητικές παρενέργειες στην πραγμάτωση της δημοκρατίας.
Οι κίνδυνοι, που παράγουν οι σύγχρονες κοινωνίες, διαπιστώνονται σε πολύ περισσότερους τομείς και μερικοί απειλούν ευθέως την ανθρώπινη ζωή, όπως είναι το φαινόμενο της ερημοποίησης, η συσσώρευση πλαστικών σκουπιδιών στις θάλασσες και το λιώσιμο των παγετώνων.
Η Ελλάδα ερημοποιείται, όμως ούτε το πολιτικό σύστημα ούτε και η κοινωνική πλειοψηφία συνειδητοποιούν, τι σημαίνει αυτός ο κίνδυνος και δεν αντιδρούν με στόχο την άρση των γενεσιουργών αιτίων. Η καθηγήτρια Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκη Ευελπίδου σε συνέντευξη της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ επεσήμανε, ότι η ξηρασία δεν είναι μόνο η αύξηση της θερμοκρασίας αλλά και η μείωση των βροχοπτώσεων και η υπεράντληση των υπόγειων υδάτων επίσης.
Προκαλεί δε δέος η απάντηση, που έδωσε σε προηγούμενη συνέντευξη της, ότι «φοβάμαι την στιγμή, που θα διψάω και δεν θα υπάρχει νερό για να πιώ και δεν είναι μακριά, καθόλου μακριά».
Επίσης πρέπει να επισημανθεί, ότι μετά τις πυρκαγιές με τις πρώτες βροχές τα εδάφη φεύγουν στο πλαίσιο της ροής των υδάτων και δεν μπορούν να γυρίσουν εκεί, που ήταν. Περίπου 1 εκατοστό εδάφους χρειάζεται περίπου 1.000 χρόνια για να αναπαραχθεί. Αυτό σημαίνει, ότι δεν θα προλάβουν να αναπτυχθούν τα δέντρα, που είναι απαραίτητα για την ανάκαμψη του συστήματος.
Παράλληλα σύμφωνα με έρευνα της επιστημονικής υπηρεσίας της Αυστραλίας Csiro και του Πανεπιστημίου του Toronto στον Καναδά στον βυθό των ωκεανών εκτιμάται, ότι βρίσκονται ήδη από 3 έως 11 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών σκουπιδιών (Zeit online, 5.4.2024). Αυτό δεν απειλεί μόνο τα ψάρια, που καταναλώνουν ένα μεγάλο μέρος τους, αλλά και τους ανθρώπους μέσω της τροφικής αλυσίδας.
Τέλος σύμφωνα με έκθεση του Αυστριακού Alpenverein, εάν συνεχισθεί με την ίδια ταχύτητα το λιώσιμο των παγετώνων, τότε σε 40 έως 45 χρόνια η χώρα δεν θα έχει πλέον παγετώνες, όπως είπε και ο γεωγράφος Andreas Kellerer-Pirklbauer. Αυτό αποτελεί προειδοποίηση για την ανάγκη άμεσης αλλαγής της κλιματικής πολιτικής, η οποία είναι ανεπαρκής και δεν αντιμετωπίζει τα γενεσιουργά αίτια της κλιματικής κρίσης (Tagesschau, 5.4.2024).
Στην άνοδο του βαθμού διακινδύνευσης των σύγχρονων κοινωνιών συμβάλλουν οι αξίες, που τις διαπερνούν και οριοθετούν την καθημερινότητα των ανθρώπων, σε συνδυασμό με τις συνεχώς διευρυνόμενες ανισότητες και την έλλειψη ενσυναίσθησης ακόμη και στην παιδική και νεανική ηλικία.
Πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα από την ελληνική πραγματικότητα είναι η καταγγελία 7χρονου, ότι τον βίασε 11χρονος στην Χαλκίδα (ethnos online, 7.4.2024). Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το «ραντεβού», που είχαν δώσει δύο ομάδες νέων κάτω των 17 ετών στην Γλυφάδα για να λύσουν τις διαφορές τους με την άσκηση βίας. Ευτυχώς δεν συνέβη λόγω της παρέμβασης της αστυνομίας. Αυτά τα δύο γεγονότα πιστοποιούν την έλλειψη αξιών με ηθικό φορτίο, που καλλιεργούν την ενσυναίσθηση.
Περιττό να αναφερθεί, ότι σύμφωνα με τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη κάθε ημέρα καταγράφονται 30 έως 40 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.
Η βία αποτελεί δυστυχώς καθημερινότητα γενικότερα και όχι μόνο στην Ελλάδα. Ο αριθμός των παράνομων πράξεων στην Γερμανία το 2023 αυξήθηκε κατά 5,5%, δηλαδή σε σχεδόν 6 εκατομμύρια περιστατικά σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Polizeiliche Kriminalstatistik. Στο πιο υψηλό επίπεδο τα τελευταία 15 χρόνια βρίσκεται η άσκηση βίας με 215.000 περιστατικά, στο πλαίσιο των οποίων τα 155.000 από αυτά είναι σοβαροί σωματικοί τραυματισμοί. Οι ληστείες αυξήθηκαν επίσης κατά 17% και έφτασαν τα 45.000 περιστατικά.
Ως προς τις ανισότητες και τις θλιβερές παρενέργειες τους πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό, που συμβαίνει στην Νέα Υόρκη στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Στην πόλη των ουρανοξυστών και των πολλών μιλίων εμπορικών δρόμων σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία 105.000 παιδιά, που πηγαίνουν σχολείο, είναι άστεγα. Στην Νέα Υόρκη το ένα πέμπτο των κατοίκων ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (Tagesschau, 2.3.2019). Στην Ευρώπη σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat το ποσοστό αυτό είναι 22%.
Εύλογα τίθεται το ερώτημα, εάν το πολιτικό σύστημα τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα γενεσιουργά αίτια αυτών των κινδύνων, τους οποίους παράγει η ανθρώπινη δραστηριοποίηση στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και να διαχειρίζεται την δυναμική της εξέλιξης ελέγχοντας την πορεία της ως προς τις παρενέργειες της.
Σε σχέση με την λειτουργία των κοινωνιών είναι εμφανές, ότι στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και των αξιών, που το διαπερνούν, δεν είναι εύκολο οι πολίτες να λειτουργούν ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα, τα οποία έχουν γνώση των συνεπειών των επιλογών και αποφάσεων τους στην προοπτική του χρόνου.
Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα η ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος για την βιώσιμη αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων των παραγόμενων κινδύνων σε συμπόρευση με τους πολίτες είναι εμφανής. Αρκεί να ληφθούν υπόψη ο χωρίς ουσιαστικό πολιτικό περιεχόμενο διάλογος επιπέδου «κοκορομαχιών» με ανούσιες γενικολογίες και ηθικολογίες και η επικοινωνιακή αντιμετώπιση των πολιτών ως καταναλωτών διαφημιστικού τύπου μηνυμάτων με έντονα στοιχεία φαντασιώσεων για το μέλλον και θα γίνει αμέσως ορατός ο υψηλός βαθμός ανεπάρκειας.
Με αυτά τα δεδομένα και την απουσία ισχυρής κοινωνίας πολιτών σε συνδυασμό με την μη λειτουργική διαχείριση του χρόνου τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο η προοπτική δεν είναι ευοίωνη. Δυστυχώς τα κόμματα δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για την προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας στην δυναμική προβολή της στο μέλλον και ανάλογο σχεδιασμό της δυναμικής της εξέλιξης.
Πηγή: metarithmisi.gr
