Του Λάμπρου Γ. Ροϊλού*
Πολλά αρνητικά ελέχθησαν για την επαναφορά του μαθήματος των Λατινικών στην εξεταστέα ύλη (και από έγκριτους αρθρογράφους). Ότι επαναφέρεται ένα μάθημα παπαγαλίας για να αυξήσει την βαθμολογία των εισακτέων εις βάρος άλλων ουσιαστικώτερων μαθημάτων.
Σωστή η απόφαση της κας Κεραμέως, γιατί ο μαθητής για ότι δεν εξετάζεται, δεν νοιάζεται!
Αλήθεια, ποια ξένη γλώσσα για να τη μάθεις δεν χρειάζεται να αποστηθίσεις ένα μεγάλο μέρος της;
Το αντίθετο και αντίδοτο για την αποστήθιση είναι η συνειδητοποίηση και χρησιμοποίηση κάποιων σταθερών δεδομένων, κάποιων βάσεων, ριζών, πάνω στις οποίες στηρίζονται και οικοδομούνται οι γνώσεις με συνειρμούς που συνδέουν λέξεις και προτάσεις. Π.χ. στα μαθηματικά μια τέτοια βάση είναι το δεκαδικό σύστημα (1-10 κλπ). Με συνδέσεις επί τη βάσει κανόνων λογικής, εάν πρόκειται για μαθήματα φυσικών ή άλλων επιστημών (συμπεριλαμβανομένης της κοινωνιολογίας), και επιπροσθέτως επί τη βάσει κανόνων γραμματικής και συντακτικού αλλά και έτυμολογικών διασυνδέσεων, στην περίπτωση εκμάθησης γλωσσών.
Η αποστήθιση λέξεων, είναι βέβαια αναγκαία για την εκμάθηση κάθε γλώσσας (ακόμη και της μητρικής), πού συνδυαζόμενη με την εφαρμογή των πιο πάνω κανόνων, θα χτίσουν το οικοδόμημα της κατάκτησης της γλώσσας αυτής. Π.χ. στην σταθερή ρίζα «μαθ» βασίζονται οι παράγωγες λέξεις, ρήματα, επίθετα: Μαθαίνω, μάθημα, μάθηση, μαθητής, μαθηματικά, κακομαθαίνω, καλομαθαίνω, μαθησιακή δυσκολία κ.ο.κ. Αυτές οι λέξεις δεν θα ήταν δυνατόν να μαθευτούν, κατανοηθούν, εμπεδωθούν χωρίς τη συνείδηση ότι προέρχονται από την ρίζα «μαθ».
Με αντίστοιχο τρόπο λειτουργεί η γνώση των Λατινικών όσον αφορά την εκμάθηση των εν ενεργεία Λατινογενών γλωσσών.
Η κλασική λατινική πρόταση για αρχαρίους: «Regina rosas amat» («Η βασίλισσα αγαπά τα τριαντάφυλλα») αποτελεί ένα παράδειγμα της χρησιμοποίησης τέτοιων ριζών που καθιστούν τα λατινικά θεμέλιο άλλων σημαντικών Ευρωπαϊκών σύγχρονων γλωσσών, όπως, τα Ιταλικά, τα Γαλλικά, Ισπανικά, Αγγλικά, Πορτογαλικά και κατ’ επέκτασιν των χρησιμοποιούμενων στην Αμερικανική ήπειρο, Ισπανικών (Μεξικό, Αργεντινή, Ουρουγουάη κλπ) και Πορτογαλικών (Βραζιλία).
Η Regina ήταν ο προάγγελος του Ιταλικού Regina, του Γαλλικού Reine, του Ισπανικού Reina,του Πορτογαλικού Rainha . Το Rosas, του Γαλλικού και Αγγλικού Rose, του Ισπανικού και Πορτογαλικού Rosa. Το amat, του Ιταλικού ρήματος amare, του Γαλλικού aimer, του Ισπανικού amar, του Πορτογαλικού amor. Η Αγγλική γλώσσα έχει υιοθετήσει πληθώρα λέξεων από την Γαλλική με Λατινικές ρίζες λόγω των Νoρμανδών αλλά και από τα Γερμανικά λόγω Σαξόνων όπως π.χ. love από το Γερμανικό liebe.
Την πρακτική εφαρμογή των πιο πάνω, διαπίστωσα όταν έχοντας αποκτήσει στο εξατάξιο γυμνάσιο μια καλή γνώση της Γαλλικής γλώσσας, σε συνδυασμό με τα Λατινικά (παράλληλα και με την παρακολούθηση Ιταλικών ταινιών) μπορούσα (χωρίς μαθήματα) να παρακολουθώ και να διαβάζω ένα 60-70% της Ιταλικής γλώσσας. Αργότερα με παρόμοιο τρόπο και σε ίδιο ποσοστό και τα Ισπανικά.
Πιστεύω ότι χωρίς τις παράλληλες γνώσεις των Λατινικών δεν θα μπορούσα να το έχω πετύχει.
Πέραν όμως των πιο πάνω γλωσσολογικών δυνατοτήτων που παρέχουν, τα Λατινικά δεν είναι μια «νεκρή γλώσσα», όπως διατείνονται κάποιοι στην Ελλάδα, για τους πιο κάτω πρόσθετους λόγους:
Δεν υπάρχει φυτό και έντομο που να μην έχει ονομασία κατανοητή, χρησιμοποιούμενη διεθνώς και να μην είναι στα Λατινικά.
Παρομοίως πολλοί όροι και λέξεις που χρησιμοποιούνται διεθνώς στην ιατρική και φαρμακολογία είναι διατυπωμένοι στα λατινικά. Τα Λατινικά μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα ήταν η γλώσσα της επιστήμης. Όλα τα κείμενα της Ιατρικής ήταν γραμμένα στα Λατινικά, και παρόλον ότι τα 3/4 της Ιατρικής ορολογίας είχαν Ελληνικές ρίζες, είχαν μεταφερθεί με Λατινική γραφή. Ιδιαίτερα η ορολογία της ανατομίας είναι σχεδόν αποκλειστικά Λατινική..
Έτσι λοιπόν εκτός από τους γιατρούς, βιολόγους, φαρμακοποιούς, βοτανολόγους, εντομολόγους και για τους σπουδαστές της Νομικής τα Λατινικά είναι απαραίτητα για την παρακολούθηση του Ρωμαϊκού Δικαίου, που απετέλεσε την βάση του Βυζαντινού, Ελληνικού και Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Αλλά και στη διεθνή πολιτική σκηνή και στην καθημερινότητα της ειδησεογραφίας σήμερα χρησιμοποιούνται πολλές λατινικές λέξεις, όροι και εκφράσεις ( κάποιες από τις οποίες θα αναφέρω πιο κάτω). Αυτές θεωρώ αδιανόητο να υπάρχουν δημοσιογράφοι και πολιτικοί που να τις αγνοούν ή και να μην τις χρησιμοποιούν.
Ούτε μπορώ να φανταστώ μουσικούς και ακροατές κλασικής μουσικής που να αγνοούν όρους όπως: Adagio,allegro, scherzo,con brio, ben marcato,sostenuto. Να παρακολουθούν την Missa solemnis του Μπετόβεν και να αγνοούν τις ονομασίες των μερών της Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus qui venit, Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, Dona nobis pacem κ.α.
Κατά την διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ γινόταν συζήτηση για την κατάργηση των Λατινικών από τον υπουργό κο Γαβρόγλου, όμως ο τότε πρωθυπουργός κ. Τσίπρας (σπεσιαλίστας στις κυβιστήσεις) έκανε πίσω μετά τις ενστάσεις και κατακραυγή εκπαιδευτικών και κοινού. Σε μια από τις οποίες χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η κατάργηση αυτή: «Εκθέτει την κυβέρνηση της χώρας μας, αλλά και την ίδια την Ελληνική Δημοκρατία διεθνώς, καθώς προβάλλει την εικόνα μιας αδαούς Πολιτείας, η οποία αγνοεί το διεθνώς γνωστό, ότι δηλαδή η Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία και ο Ελληνικός Πολιτισμός διαδόθηκαν στη Δύση μέσω της Λατινικής γλώσσας και γραμματείας, πράγμα που συνετέλεσε στην επιβίωσή τους έως τις μέρες μας».
Τότε στο σχετικό άρθρο μου με τίτλο «Η κυβίστηση Λατινιστί» (Η κωλοτούμπα στα Λατινικά) μιμούμενος τον αείμνηστο διεθνώς καταξιωμένο οικονομολόγο καθηγητή μου Ξενοφώντα Ζολώτα, (που έγραψε και εξεφώνησε 2 επιστημονικά/οικονομικά κείμενα (1957,1959) στα Αγγλικά αποκλειστικά με λέξεις που είχαν Ελληνική ρίζα) συνέταξα κατ’ αναλογίαν το πιο κάτω κείμενο με κάποιες εν χρήσει σήμερα Λατινικές λέξεις/όρους/εκφράσεις:
Η Τουρκία με την υπογραφή/ ψήφιση από την Ελλάδα της νέας συνθήκης της για το Δίκαιο της Θαλάσσης του 1982, δήλωσε ότι θα θεωρήσει τυχόν επέκταση βάσει της συνθήκης αυτής των Ελληνικών χωρικών υδάτων από τα 6 στα 12 μίλια per se (από μόνο του) σαν casus belli ( αιτία πολέμου). Διότι κατ’ αυτήν η επέκταση θα ανέτρεπε το status quo (υφιστάμενο καθεστώς) στην περιοχή του Αιγαίου. Η Ελλάδα απέσχε μέχρι σήμερα από την επέκταση αυτή παρά την θεμελιώδη αρχή του διεθνούς δικαίου που λέει ότι pacta sunt servanda (οι συνθήκες είναι για να τηρούνται). Ακολούθησε η συμφωνία στο Νταβός τον Ιανουάριο του 1988 μεταξύ του Ανδρέα Παπανδρέου και του Τούρκου ομολόγου του Οζάλ για «μη πόλεμο». Τον Ιούνιο του ιδίου χρόνου, σε σχετική συζήτηση στην βουλή και σε απάντηση της κριτικής από την αντιπολίτευση, ότι η συμφωνία αυτή έθεσε de facto (στην πράξη) στο ράφι το Κυπριακό, ο Παπανδρέου απήντησε με το ιστορικό «mea culpa» (δικό μου το λάθος).
Ο διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου σε λαϊκισμό και λαοπλάνη τότε πρωθυπουργός Α.Τσίπρας , μετά τις προεκλογικές δηλώσεις του περί σκισίματος των μνημονίων, από persona non grata (ανεπιθύμητο πρόσωπο) στο eurogroup έδειξε και de jure (με τον νόμο) το alter ego του (τον άλλο του εαυτό), υπογράφοντας νέο 3ο μνημόνιο (memorandum) το 2015 με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ!
Μετά λοιπόν τις in abstracto (αόριστες) αερολογίες περί καταργήσεως των μνημονίων και a contrario (αντίθετα) προς αυτές και μετά το σχετικό referendum (δημοψήφισμα) του OXI, άλλα έγραψε και υπέγραψε ο κ. Τσίπρας. Γιατί scripta manent (τα γραπτά είναι αυτά που μένουν)!
A priori (Εκ των προτέρων) λοιπόν κανείς δεν μπορεί να κρίνεται πριν επιβεβαιωθεί de facto (στην πράξη). Έτσι ο τότε πρωθυπουργός τελικώς ως άλλος deus ex machina (από μηχανής θεός) προ του Grexit, αποφάσισε carpe diem (να αδράξει την ημέρα/ευκαιρία) για την Ελλάδα και τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και απέδειξε εμπράκτως και ενεργώντας ad libitum (κατά το δοκούν) το ρητό vini, vidi, vici (ήλθον, είδον, νίκησα). Επίτευγμα που μπορεί να προσθέσει και στο curriculum vitae του (βιογραφικό του).
Αυτό άλλωστε ήταν και η ad hoc (ακριβώς επί τούτου) πολιτική και το modus vivendi (ο τρόπος ζωής/το πολιτεύεσται) των Συριζαίων τότε κυβερνώντων. Να δημιουργούν δηλαδή τις επικίνδυνες καταστάσεις, και μετά να σώζουν. Sine qua non (χωρίς τον οποίον δεν) θα υπήρχαν ακόμα τότε στην εξουσία.
Αυτό επεχείρησαν και με τη «συνθήκη των Πρεσπών» στο Μακεδονικό το 2018, με bonus για την ΠΓΔΜ την ένταξη της χώρας αυτής στον ΝΑΤΟ και την ΕΕ, όταν δέκα χρόνια πριν η Ελλάδα είχε ασκήσει ουσιαστικά veto (βέτο) για την μη ένταξη χωρίς την επίλυση του ονοματολογικού.
Σε μια άλλη -εικονική όμως- συνάντηση ο τότε πρωθυπουργός κ. Τσίπρας με τον νομικό του σύμβουλο για την επιχειρούμενη Συνταγματική αναθεώρηση, τον άκουσε απορημένος να χρησιμοποιεί όρους όπως: De lege ferenda (ο νόμος που θα έπρεπε να ισχύει), σε αντιδιαστολή με το de lege lata (ο νόμος που ισχύει). Το ίδιο και για την ενημέρωση του σε άλλα νομικά ζητήματα τον άκουσε να λέει όρους όπως: usus fructus, prior tempore potior jure, numerus clausus και άλλους πολλούς. Για τους οποίους ζητούσε ad hoc ( επί τούτου) εξηγήσεις.
Όσο για την Δεύτερη φορά αριστερά (-της οποίας η σκέψη της και μόνον προκαλεί τρόμο στους πολίτες, με συνειρμό την «Δευτέρα Παρουσία»-) για τον ΣΥΡΙΖΑ ταιριάζει το ρητό «Dum spiro spero» (όσο ζω ελπίζω) αλλά και το Ελληνικό «Ευσεβείς πόθοι».
*Συντ δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω-συγγραφέας-ερευνητής
. Ότι επαναφέρεται ένα μάθημα){kind=link}