Του Θεόδωρου Μπενάκη
Το ερώτημα εάν, πότε και με ποιο τρόπο η Λευκορωσία θα συμμετάσχει στην εισβολή στην Ουκρανία απασχολεί την διεθνή κοινότητα πριν ακόμα τα ρωσικά στρατεύματα επιτεθούν στις 24 Φεβρουαρίου. Ο Αλεξάντερ Λουκασένκο, επικεφαλής της τελευταίας δικτατορίας στην ευρωπαϊκή ήπειρο, έχει συνδέσει την ύπαρξή του με εκείνη του Βλαντίμιρ Πούτιν από τον Αύγουστο του 2020. Ο ίδιος προσφέρθηκε να βοηθήσει τη Ρωσία στο Ντόνμπας πριν τις 24 Φεβρουαρίου και ήδη συμμετέχει στον πόλεμο αφού από το έδαφος της χώρας του περνούν τα στρατεύματα εισβολής και εκτοξεύονται πύραυλοι. Παρόλα αυτά, η κοινωνία και όπως όλα δείχνουν και ο στρατός είναι αντίθετοι σε κάθε εμπλοκή. Η μεγάλη πλειοψηφία των Λευκορώσων – το 91% σύμφωνα με ανεξάρτητες δημοσκοπήσεις – υποστηρίζει τον αγώνα των Ουκρανών και ήδη σημειώνονται σαμποτάζ κυρίως στους σιδηροδρόμους που μεταφέρουν οπλισμό και ρωσικά στρατεύματα. Επιπλέον, πολλοί στρατιώτες και στρατιωτικοί έχουν αυτομολήσει και πολλοί πολεμούν στο πλευρό των Ουκρανών. Μια εμπλοκή του καθόλου αξιόμαχου λευκορωσικού στρατού στην εισβολή θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανταρσίες και πτώση του καθεστώτος.
Εσωτερική κατάσταση
Το καθεστώς του Αλεξάντερ Λουκασένκο είναι η μόνη δικτατορία στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Από πολλές απόψεις, ήταν για χρόνια ένα ζωντανό απολίθωμα του σοβιετικού καθεστώτος. Στενά δεμένος με την Ρωσία, ο Λουκασένκο, προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί την γεωπολιτική θέση της χώρας του και να έχει σχέσεις και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με γνώμονα πάντοτε την διατήρηση του καθεστώτος του. Στις φυλακές της χώρας κατέληγε όποιος αμφισβητούσε την εξουσία, είτε αγωνιζόταν για τον εκδημοκρατισμό της Λευκορωσίας και τα ανθρώπινα δικαιώματα είτε απειλούσε τον Λουκασένκο μέσα από το ίδιο του το καθεστώς.
Η ηγεσία του εξασφαλιζόταν από στημένες εκλογές που του έδιναν σοβιετικού τύπου ποσοστά. Στις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου 2020, διεκδίκησε για έκτη φορά την προεδρία ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο σε νοθεία και καταστολή των αντιπάλων.
Το αποτέλεσμα αμφισβητήθηκε και στο εσωτερικό και το εξωτερικό με αποτέλεσμα ο Λουκασένκο να μην αναγνωρίζεται ως Πρόεδρος από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.
Αντίπαλοι υποψήφιοι συνελήφθησαν όπως ο Βίκταρ Μπαμπάρικα (Viktar Babaryka) και ο Σεργκέι Τιχανόβσκι (Sergei Tikhanovsky) ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα όπως ο φιλορώσος Βαλέρι Τσέπκαλο (Valery Tsepkalo) ο οποίος κατέφυγε με την οικογένειά του στη Ρωσία.
Αμέσως μετά τις εκλογές ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις οι οποίες αντιμετωπίστηκαν με πρωτοφανή αγριότητα. Το Γραφείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών ανέφερε 450 επιβεβαιωμένες υποθέσεις βασανιστηρίων πολιτικών κρατουμένων, μεταξύ των οποίων και βιασμούς.
Πολλά στελέχη της αντιπολίτευσης κατέφυγαν στο εξωτερικό. Ανάμεσά τους και η αντίπαλος του Λουκασένκο στις εκλογές Σβιατλάνα Τσιχανούσκαγια (Sviatlana Tsikhanouskaya) η οποία εγκαταστάθηκε στην Πολωνία.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό Πρέσβη στον Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE) Michael Carpenter στις φυλακές κρατούνται 1100 πολιτικοί κρατούμενοι. Ανάμεσά τους υπάρχουν πολλοί δημοσιογράφοι. Οι δυνάμεις καταστολής δεν σταματούν μπροστά σε τίποτε. Στα τέλη Μαρτίου η Viktoria Onakhava-Zhurauliova, μητέρα 13 παιδιών (τα 9 υιοθετημένα) καταδικάστηκε σε 3 χρόνια με αναστολή για μια ανάρτησή της εναντίον του Λουκασένκο. Ο γνωστός ζωγράφος και αγωνιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα Άλες Πούσκιν (Ales Pushkin) που είναι ανάμεσα στους πολιτικούς κρατούμενους, καταδικάστηκε πρόσφατα σε πέντε χρόνια φυλακή. Στην δίκη του παρουσιάστηκε σιδηροδέσμιος. Σε μια στιγμή που διέφυγε της προσοχής των δεσμοφυλάκων αυτοτραυματίστηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Υποτελής της Ρωσίας
Ο Λουκασένκο δεν θα επικρατούσε αυτή τη φορά χωρίς την βοήθεια του Πούτιν. Εκτός από φυσική υποστήριξη, η Ρωσία κινητοποίησε την μηχανή παραπληροφόρησης στην Ευρώπη όπου ακροδεξιά κόμματα μαζί με νοσταλγούς της Σοβιετικής Ένωσης αναπαρήγαγαν την προπαγάνδα περί «δυτικού δακτύλου», «ξένων πρακτόρων» κλπ.
Την φορά αυτή το τίμημα που κλήθηκε να πληρώσει η Λευκορωσία ήταν βαρύ. Μετατράπηκε σε «υποτελή» της Ρωσίας.
Από το 2020 η Λευκορωσία έχει σταδιακά καταληφθεί από τη Ρωσία με την συγκατάθεση του Λουκασένκο. Ρωσικές δυνάμεις έχουν εγκατασταθεί σε στρατηγικά σημεία της χώρας. Η συμπεριφορά τους απέναντι στον πληθυσμό – ανάμεσα τους και η σεξουαλική παρενόχληση γυναικών – όπως αναφέρεται ακόμα και από τοπικά έντυπα είναι εκείνη στρατού κατοχής.
Τον Μάϊο του 2021 ο Λουκασένκο πραγματοποίησε αλλαγές στην νομοθεσία της χώρας επιτρέποντας τη χρήση κάθε είδους όπλου εναντίον των διαδηλωτών και αντιπάλων του καθεστώτος και δίνοντας την άδεια στη Ρωσία να εγκαταστήσει πυρηνικά όπλα στο έδαφος της χώρας του.
Το νέο Σύνταγμα του 2022 αφαίρεσε τέλος από τη χώρα κάθε έννοια ανεξαρτησίας.
Η οικονομία της Λευκορωσίας βρίσκεται σε κακή κατάσταση, ενώ η Ρωσία κατέχει τουλάχιστον το 50% του εξωτερικού της χρέους το οποίο και αναχρηματοδοτεί η ίδια. Φέτος, η χώρα θεωρητικά οφείλει να πληρώσει ένα μεγάλο ποσό. Στις 18 Μαρτίου, ο Λουκασένκο για πέντε ολόκληρες ώρες διαπραγματευόταν με τον Πούτιν. Λίγες ημέρες πριν, ο πρωθυπουργός Ρόμαν Γκολοβτσένκο (Roman Golovchenko) είχε συναντήσει τον Ρώσο ομόλογό του Μιχαήλ Μισούστιν σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει βοήθεια για την λευκορωσική οικονομία. Επιπλέον, στις 18 Μαρτίου ο γιός του Λουκασένκο Νικολάϊ ταξίδεψε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αναζητώντας νέα δάνεια.
Χωρίς ακόμα να τολμά να στείλει στρατό στην Ουκρανία, ο Λουκασένκο παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια στη Ρωσία για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της. Ακόμα και το πολιτικό αεροδρόμιο Gomel χρησιμοποιείται από τη ρωσική αεροπορία για επιδρομές στο ουκρανικό έδαφος.
Στρατός και κοινωνία αντιδρούν
Παρόλα αυτά οι αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας αυξάνονται. Στα μέσα Μαρτίου εργάτες των σιδηροδρόμων πραγματοποίησαν πολλά σαμποτάζ εναντίον των ρωσικών τρένων, κατέστρεψαν ρωσικό υλικό και μοίρασαν στους Ρώσους φαντάρους προκηρύξεις στα ρωσικά καλώντας τους να μην εισβάλουν στην Ουκρανία.
Στα τέλη Μαρτίου συνελήφθησαν 33 εργάτες στο διυλιστήριο πετρελαίου Mozyr ως ύποπτοι για σαμποτάζ.
Στις 31 Μαρτίου οι ειδικές δυνάμεις άνοιξαν πυρ, χωρίς επιτυχία, εναντίον εργατών των σιδηροδρόμων που πραγματοποιούσαν σαμποτάζ.
Τις τελευταίες ημέρες έγιναν δεκάδες συλλήψεις σιδηροδρομικών.
Πριν ακόμα από την ρωσική εισβολή, χιλιάδες άνδρες μεταξύ 18 και 60 ετών εγκατέλειψαν τη χώρα φοβούμενοι πιθανή επιστράτευση. Το ίδιο παρατηρήθηκε και σε στρατιώτες και στρατιωτικούς. Πολλοί από αυτούς, σχημάτισαν τάγματα και πέρασαν στην Ουκρανία.
Τουλάχιστον πέντε τάγματα Λευκορώσων στρατιωτών πολεμούν σήμερα στο πλευρό των Ουκρανών. Ο ρόλος τους στην υπεράσπιση και απελευθέρωση του Ιρπίν και άλλων ουκρανικών πόλεων ήταν σημαντικός.
Η αντιπολίτευση κερδίζει έδαφος
Όσο όμως απομονώνεται ο Λουκασένκο τόσο η αντιπολίτευση αναγνωρίζεται διεθνώς και αποκτά δύναμη στο εσωτερικό της χώρας.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Πολωνία ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάϊντεν κάλεσε επίσημα την ηγέτιδα της αντιπολίτευσης Τσιχανούσκαγια να παραστεί στην ομιλία του και είχε μαζί της τηλεφωνική συνομιλία.
«Σε τηλεφωνική συνομιλία σήμερα, βεβαίωσα τον @POTUS [τον Αμερικανό πρόεδρο] ότι ο λαός της Λευκορωσίας βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του αγώνα για ελευθερία… στεκόμαστε σταθερά στο πλευρό του λαού της Ουκρανίας», έγραψε η ίδια στο Twitter στις 6 Μαρτίου.
Με την Τσιχανούσκαγια συνομιλούν πλέον οι περισσότερες κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πορεία της εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία και η διατήρηση του ίδιου στην εξουσία είναι καθοριστικές για την διατήρηση του καθεστώτος Λουκασένκο. Άλλο τόσο όμως μια ενδεχόμενη πτώση της τελευταίας δικτατορίας στην Ευρώπη θα μπορούσε να πλήξει αποφασιστικά το καθεστώς Πούτιν στην Ρωσία.
Πηγή: europeanbusiness.gr
