Του Θανάση Φροντιστή*
Όσο περνάει ο καιρός, όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, όσο βαθαίνει η ενεργειακή κρίση, τόσο η Ευρώπη συνειδητοποιεί τον αναντικατάστατο ρόλο της Ρωσίας στην προμήθεια ενέργειας. Την οποία, υπακούοντας στα Αμερικανικά κελεύσματα, την στρίμωξε στη γωνιά, πιστεύοντας ότι τελείωσε μ’ αυτήν μια για πάντα. Ξεχνώντας όμως, δυστυχώς, την πλήρη σχεδόν εξάρτησή της από αυτήν στον τομέα της ενέργειας, λογαριάζοντας δηλ., δυστυχώς, χωρίς τον… ξενοδόχο. Τώρα, πληρώνει τις συνέπειες, που όσο πλησιάζει ο χειμώνας, γίνονται όλο και πιο βαριές.
Αντί όμως να εκτιμήσουν σοβαρά οι Ευρωπαίοι αυτό που έχασαν και γιατί το έχασαν, ψάχνουν εσπευσμένα για εναλλακτικές πηγές ενέργειας, κάτι όμως, που έπρεπε να έχουν κάνει ήδη σταδιακά πριν από χρόνια ώστε να εξασφαλίσουν μια ισορροπία, για το ενδεχόμενο κάποιας κρίσης. Γιατί δεν έγινε αυτό; Δεν ήταν μόνο η κοντόθωρη θέαση των πραγμάτων από τους ηγετίσκους της Ευρώπης. Κατά την άποψή μου, ένας βασικός, ο πιο βασικός ίσως λόγος ήταν η υστεροβουλία της Γερμανίας με τον North Stream. O αγωγός αυτός, θα εξασφάλιζε στη Γερμανία ως τον κύριο εισαγωγέα αερίου από την Ρωσία, το μονοπώλιο της διάθεσής του στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες. Με ό, τι αυτό θα μπορούσε να σημαίνει και στον τομέα των τιμών και των ποσοτήτων, αλλά και των πολιτικοοικονομικών ανταλλαγμάτων που θα ζητούσε, σύμφωνα με τα στρατηγικά της σχέδια η Γερμανία, αφού από αυτήν θα εξαρτιόνταν πολλές χώρες για ενέργεια.
Οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας κάθε άλλο παρά δεδομένες είναι. Και όσες υπάρχουν, είναι με σημαντικά αυξημένο κόστος. Τόσο για το φυσικό αέριο καθαυτό, λόγω έλλειψης αγωγών και το υψηλό κόστος κατασκευής τους αλλά και τις χρονοβόρες διαδικασίες, όσο και το πολύ υψηλό κόστος μεταφοράς του υγροποιημένου αερίου από μακρινές κυρίως πηγές, όπως π.χ. οι ΗΠΑ, ή η Αλγερία, κ.α., δυνατότητα που προτείνουν τώρα οι Γερμανοί, μέσω Ισπανίας.
Όπως και να ’χει το πράγμα, οι βαριές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, όχι μόνο γύρισαν μπούμερανγκ στην Ευρώπη, όπως έγραψα σε προηγούμενο πρόσφατο άρθρο μου, αλλά αποκάλυψαν τόσο τον ανύπαρκτο στρατηγικό σχεδιασμό της Ευρώπης σ’ αυτόν τον εξαιρετικά κρίσιμο τομέα, και το πιο τραγικό. την εξάρτηση της ενεργειακής της ισορροπίας από… μια κλωστή!
Όπως έχουν τα πράγματα δύο φαίνεται να είναι οι κατευθύνσεις για διέξοδο από την κρίση:
α) η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών, με την παραδοχή όμως του γεγονότος, ότι τόσο το κόστος θα είναι σημαντικά υψηλότερο, αλλά και η όποια ισορροπία θα εξαρτάται από πιο απρόβλεπτους παράγοντες.
β) η πίεση στην Ουκρανία, που δεν είναι καθόλου άμοιρη ευθυνών γι’ αυτό τον πόλεμο, να ζητήσει ανακωχή και να διαπραγματευθεί με τη Ρωσία με όρους, δυστυχώς, δυσμενείς. ‘Όμως η σύγκριση του κόστους αυτής της λύσης για την Ουκρανία θα είναι δυσανάλογα μικρότερο από το κόστος που ούτως ή άλλως πληρώνουν και θα εξακολουθήσουν να πληρώνουν όλες σχεδόν οι Ευρωπαϊκές χώρες και οι λαοί τους από την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Κάτι τέτοιο όμως απαιτεί ευέλικτες ηγεσίες με άλλο ανάστημα, ιδίως της Ε.Ε. αλλά και τοποθέτηση των σχέσεων τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με τη Ρωσία σε μια νέα, αλλά μηδενική βάση. Αν δε γίνει αυτό, τα περί Ευρωπαικής ολοκλήρωσης θα είναι έπεα πτερόεντα. Οι ΗΠΑ πάντως, δεν αντιμετωπίζουν σχεδόν κανένα πρόβλημα, τουναντίον, η Wall Street καταγράφει ανοδική πορεία για τέταρτη βδομάδα και ο Μπάιντεν, αφού …μάντρωσε την Ευρώπη στο ΝΑΤΟ, αφού έγιναν οι ΗΠΑ ντε φάκτο βασική πηγή υγροποιημένου αερίου, εφαρμόζει το πρόγραμμά του για την μείωση των οικονομικών ανισοτήτων στις ΗΠΑ, ενώ η Ρωσία παρά τις κυρώσεις σωρεύει… έξτρα δις δολάρια για….το χειμώνα και χορεύει την Ευρώπη στο ταψί! Έτσι, η Ευρώπη έχει πλέον απολέσει τα όποια διαπραγματευτικά ατού διέθετε, που ήταν πολλά και παρακολουθεί πλέον άβουλη την επικίνδυνη κατρακύλα της. Οι συνέπειες θα γίνουν πιο ορατές το Χειμώνα, όταν η Ρωσία, όπως έχει απειλήσει, θα έχει διπλασιάσει την τιμή του φυσικού αερίου, οπότε οι διαλυτικές τάσεις στην Ευρώπη θα γίνουν πιο ευδιάκριτες και πολλές χώρες θα αρχίσουν να παίρνουν αποστάσεις από τη Γερμανία.
Επειδή θεωρώ εντελώς απίθανη τη δεύτερη προσέγγιση, η πρόβλεψή μου για τις εξελίξεις είναι εντελώς δυσοίωνη. Ο στασιμοπληθωρισμός, ίσως και βαθιά ύφεση, και απρόβλεπτος θα είναι και σε μόνιμη οικονομική αστάθεια θα οδηγήσει την Ευρωζώνη. Ιδίως τις χώρες του Νότου, όπως η Ελλάδα, οι οποίες λογάριασαν χωρίς τον ξενοδόχο, ποντάρισαν τα πάντα σε ένα χαρτί και τα έχασαν όλα. Το 2023 θα είναι κρίσιμος χρόνος για την Ευρωζώνη. Αφού οι λαοί, περισσότερο ή λιγότερο, θα πεινάνε και θα κρυώνουν και δε θα βλέπουν διέξοδο από αυτή την κατάσταση στο ορατό μέλλον. Γιατί, οι ηγεσίες τους λογάριαζαν χωρίς τον ξενοδόχο…
*Δρ. Οικονομολόγος-Συγγραφέας
