Του Γιάννη Μήτσιου*
Στην παγκόσμια ιστορία οι οικονομικοί ανταγωνισμοί, ο αγώνας για επιρροή και κυριαρχία και η ανάδειξη νέων ηγεμονικών κρατών που αμφισβητούσαν την παλιά τάξη πραγμάτων οδήγησαν την ανθρωπότητα σε περιπέτειες και μεγάλες αναταράξεις.
Η πρόσφατη ξαφνική ανακοίνωση (που τους έπιασε όλους στον ύπνο) της δημιουργίας τριπλής στρατιωτικής συμμαχίας (AUKUS) στον Ειρηνικό, των ΗΠΑ, της Αυστραλίας και τους Ηνωμένου Βασιλείου, έφερε τις πρώτες αντιδράσεις και θα φέρει ακόμα περισσότερες στο μέλλον.
Ο αγγλοσαξωνικός κόσμος δημιουργεί τον πόλο αντίστασης στην αυξανόμενη οικονομική στρατιωτική και πολιτική επιρροή της Κίνας διεθνώς.
Ο πλανήτης κινείται πάλι στην σκιά παγκοσμίων ανακατατάξεων, συμμαχιών και στρατοπέδων όπως στις παραμονές του Α΄ και Β΄ΠΠ. Η νίκη της Αμερικής μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν κατάφερε να εδραιώσει την παγκόσμια ηγεμονία της. Νέες δυνάμεις αναδύθηκαν, μπήκαμε σε ένα πολυκεντρικό κόσμο και η Κίνα είναι η νέα de facto ανερχόμενη υπερδύναμη.
Η Τριπλή Συμμαχία στον Α΄ΠΠ (1914-1918), της Γερμανίας, Αυστροουγγαρίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των υπολοίπων συμμάχων τους, στόχευε στην ανάσχεση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και της Γαλλίας πρωτίστως στις διεθνείς αγορές και στις σφαίρες επιρροής. Παραμονές του Α΄ΠΠ ο πλανήτης ζούσε σε μια ανάλογη μορφή της τότε παγκοσμιοποίησης, της ανόδου της βιομηχανίας, της προόδου της τεχνολογίας αλλά και της Μπέλ Επόκ που ένας πόλεμος θεωρούνταν αδιανόητος. Και μετά ήρθε το Σεράγεβο…Αποτέλεσμα διαλύθηκαν τέσσερις αυτοκρατορίες (Αυστροουγγαρία, Οθωμανική, Γερμανική και Ρωσική), είκοσι εκατομμύρια νεκροί, μια γενιά χαμένη στην ευρωπαϊκή ήπειρο και έπεσαν οι σπόροι για τον Β’ ΠΠ.
Η επόμενη τριπλή συμμαχία, ή οι δυνάμεις του Άξονα που έφεραν τον Β΄ΠΠ, Γερμανία, Ιταλία και Ιαπωνία, ηττήθηκαν κι αυτές. Η ανθρωπότητα εισήλθε στην πυρηνική εποχή και η Συμφωνία της Γιάλτας χώρισε τον μεταπολεμικό πλανήτη σε σφαίρες επιρροής της Δύσης με ηγέτιδα τις ΗΠΑ και της Ανατολής με τη Σοβιετική Ένωση. Έπεσε το 1989 η Σοβιετική Ένωση και μετά ήρθε η Κίνα…
Και το ερώτημα είναι και τώρα τι γίνεται; Μέχρι που θα φτάσει ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας; Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψει κανείς με ακρίβεια. Τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα και οι πρώτες αντιδράσεις και ενδεικτικές του τι θα ακολουθήσει. Πρώτο θύμα πάντως ήταν η Γαλλία αλλά και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση που αγνοήθηκε, έχοντας συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή της ζώνης του ΙνδοΕιρηνικού. Μια κίνηση που μετά το Αφγανιστάν έδειξε πόσο «πολύ» υπολογίζουν οι Αμερικανοί τους Ευρωπαίους Συμμάχους τους.
Αλλά επειδή στις διεθνείς σχέσεις επικρατεί το δόγμα του ωμού ρεαλισμού και των συμφερόντων (ξεχάστε τις φιλίες), της δύναμης και της επιρροής πρέπει να δούμε πως θα ξεδιπλωθεί αυτή η νέα Συμμαχία. Τι θα κάνει η Ιαπωνία με την Ινδία και αν θα ενταχθούν κι αυτές; Πως θα αντιδράσει η Κίνα και τι θα γίνει αν σε περίπτωση η Κίνα επιδιώξει να ενσωματώσει την Ταϊβάν με στρατιωτικά μέσα πριν προλάβει η αγγλοσαξονική συμμαχία να εδραιωθεί; Πόσο αποφασιστική θα είναι μια Ρωσοκινεζική συμμαχία; Τι θα γίνει στο ΝΑΤΟ αν πχ βάλει βέτο η Γαλλία ή η Γερμανία σε μελλοντικές κρίσεις πχ Ουκρανία; Πόσο θα ενισχυθούν οι εμπορικοί, Ευρωκινεζικοί δεσμοί; Οι Αμερικανοί πιέζουν τους δυτικούς συμμάχους να μειώσουν τις εμπορικές επαφές με την Κίνα χωρίς όμως οι ίδιες να επενδύουν σοβαρά στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες κάτι που κάνει η Κίνα και επωφελούνται (όχι με το αζημίωτο πάντως) πολλά κράτη.
Και όλα αυτά έρχονται σε μια στιγμή που η πανδημία δεν έχει ξεπεραστεί πλήρως αφήνοντας μεγάλες πληγές στις κοινωνίες και στις οικονομίες. Η κλιματική κρίση δημιουργεί επιπλέον απίστευτα κόστη στη διαχείρισή της λόγω καταστροφών ενώ οι τιμές της ενέργειας, των τροφίμων και αγαθών διεθνώς ανεβαίνουν ανεξέλεγκτα. Το παγκόσμιο χρέος είναι σε δυσθεώρητα ύψη και το φάντασμα μια νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης πλανιέται στον αέρα.
Προκλήσεις για την Ελλάδα
Οι νέες διεθνείς εξελίξεις και προοπτικές δεν μπορεί να μην επηρεάσουν την Ελλάδα αφού θα βρεθούμε πάλι ενώπιων ιστορικών διλημμάτων, όπως πάντα, λόγω γεωγραφικής θέσης και θα πρέπει να πάρουμε θέση αργά η γρήγορα. Να ταχεις καλά με όλους δε γίνεται. Το πολιτικό σύστημα θα βρεθεί μεταξύ σφύρας και άκμονος και θα πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων εχθρών και συμμάχων. Όντας μέλος της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ και λόγω χρέους προέχουν οι σχέσεις στην Ευρώπη και κυρίως με Γαλλία και Γερμανία. Παράλληλα οι Αμερικανοί θέλουν νέα 5ετή στρατιωτική συμφωνία με παρουσία και σε Αλεξανδρούπολη, Λάρισα, Στεφανοβίκειο και Σκύρο (;) με στόχο την ανάσχεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, τα Βαλκάνια και την Αν. Μεσόγειο. Οι Κινέζοι έχουν το λιμάνι του Πειραιά που φιλοδοξούν να γίνει το μεγαλύτερο της Ευρώπης. Οι Ρώσοι παρέχουν φθηνό φυσικό αέριο στην Ευρώπη σε εποχές δύσκολες και κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει και με την Τουρκία που επιμένει στην αναθεωρητική και επικίνδυνη πολιτική της.
Οπότε αναμένονται πολλές και ενδιαφέρουσες εξελίξεις.
*πολιτικός επιστήμων-διεθνολόγος
