Του Βασίλη Κοντογιαννόπουλου
Αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση ότι το επίπεδο κάθε χώρας εξαρτάται κυρίως από το επίπεδο του ανθρώπινου δυναμικού της. Κατά συνέπεια η ανάπτυξη της παιδείας, η οποία διαμορφώνει και ολοκληρώνει τους ανθρώπους είναι ο κινητήριος μοχλός της γενικότερης κοινωνικοοικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης.
Το ερώτημα, επομένως, που τίθεται είναι, πώς, με ποια μέσα, με ποιους μηχανισμούς, με ποια προγράμματα, με ποιους δασκάλους θα πετύχουμε να έχουμε ένα επίπεδο παιδείας που να εξασφαλίζει αυτή την αναπτυξιακή προοπτική. Γιατί η προοπτική αυτή είναι, ιδίως για τη χώρα μας, μονόδρομος. Η Ευρώπη της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών, η Ευρώπη του ανταγωνισμού, με βάση κυρίως τα προσόντα του ανθρώπινου δυναμικού, γίνεται σήμερα ορατή προοπτική και αναγκαίος όρος για την εθνική μας επιβίωση.
Όταν λοιπόν, μιλούμε για «ανοιχτή παιδεία» σήμερα στην Ελλάδα, ουσιαστικά οφείλουμε να υπερβούμε τις κατεστημένες δομές και δεσμεύσεις του παρελθόντος μας και ιδίως των τελευταίων 30 ετών. Πρέπει να ξεπεράσουμε το συντεχνιακό πνεύμα, που διέπει μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών μας όλων των βαθμίδων. Πρέπει να ξεπεράσουμε την αναχρονιστική νοοτροπία που θεωρεί εσφαλμένο ο,τι κάνει ή επιχειρεί να κάνει η αντίπαλη πλευρά στο πολιτικό παιχνίδι και που δεν διστάζει να δυναμιτίζει ή να υπονομεύει κάθε προσπάθεια ανόρθωσης της παιδείας μας προς χάρη συγκυριακών πολιτικών στόχων. Πρέπει να απορρίψουμε τον λαϊκισμό στον εκπαιδευτικό χώρο ο οποίος εκδηλώνεται κυρίως με τον «προοδευτικό» μανδύα της κομματικής και κρατικής ποδηγέτησης των εκπαιδευτικών προσπαθειών της κοινωνίας μας.
Το κράτος πρέπει να θέτει εφεξής πλαίσια ευρύτατα για την ελεύθερη ανάπτυξη των εκπαιδευτικών μονάδων όλων των βαθμίδων. Τα πολλά βιβλία ανά μάθημα, τα εύκαμπτα προγράμματα διδασκαλίας, οι πολύμορφες και μη τυποποιημένες μορφές επιμόρφωσης του εκπαιδευτικού προσωπικού, η αποδέσμευση από τους τύπους και η πρόσδεση στην ουσία, είναι μερικές από τις μεταβολές που πρέπει να πραγματοποιήσουμε. Και όλα αυτά χωρίς κάθε νέα Κυβέρνηση ή ο κάθε νέος Υπουργός να διακηρύσσει ότι επί των ημερών του πραγματοποιείται η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση, την οποία ταυτόχρονα θα καταγγείλει ως αναχρονιστική η εκάστοτε Αντιπολίτευση.
Είναι φανερό ότι το εκρηκτικό κλίμα που μπορεί ανά πάσα στιγμή να πυροδοτήσει ο λαϊκιστικός αμοραλισμός και ο συντεχνιακός μαξιμαλισμός, μπορούν να εμποδίσουν τον ποθητό εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος, αλλά και της οικονομίας και της κοινωνίας μας γενικότερα.
«Ανοιχτή Παιδεία» σημαίνει πάνω απ’ όλα υπεύθυνους πολίτες, εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους. Σημαίνει εμπέδωση της άμιλλας, της προσπάθειας και της αξιοκρατίας. Σημαίνει καταπολέμηση κάθε ισοπεδωτικής και «δημοσιοϋπαλληλικής» νοοτροπίας. Σημαίνει αντίσταση στην τυπολατρία και τις συγκυριακές «λύσεις» ανάλογα με τα συμφέροντα ή τις αντιδράσεις συντεχνιακών ομάδων και κομμάτων. Αυτή η «ανοιχτή παιδεία» παραμένει και σήμερα το ζητούμενο. Γιατί μόνο αν παύσει η ασφυκτική παρέμβαση του κράτους στη λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, δημόσιων και ιδιωτικών, θα μπορούμε να μιλήσουμε για «ανοιχτή παιδεία».
Με την πείρα και το μεράκι του παλιού Υπουργού Παιδείας. Με το πάθος του πολίτη που πιστεύει στο ευρωπαϊκό μέλλον αυτού του τόπου και συνειδητοποιεί τους κινδύνους περιθωριοποίησης της χώρας μας, αν δεν καλύψει το «άνοιγμα» της απέναντι στους κοινοτικούς της εταίρους. Με την επίγνωση ότι το «άνοιγμα» αυτό μπορεί να κλείσει μόνο αν εκσυγχρονισθεί η παιδεία μας, στην ευρύτερη της έννοια. Απευθύνω έκκληση προς κάθε κατεύθυνση να εξοβελίσουμε επιτέλους τον κρατισμό, το λαϊκισμό, τον κομματισμό, την τυπολατρία, το συντεχνιακό πνεύμα και να χαράξουμε μια σταθερή εθνική εκπαιδευτική πολιτική, η οποία θα τηρηθεί με συνέπεια και συνέχεια κατά την προσεχή εικοσαετία, ανεξάρτητα από εναλλαγές προσώπων ή κομμάτων στην Κυβέρνηση. Αναδύεται έτσι ανάγλυφα η ευθύνη ολόκληρης της ηγεσίας του τόπου, πολιτικής πνευματικής και κοινωνικής.
Προϋπόθεση για να ανταποκριθούμε σε αυτή την ευθύνη είναι να προσεγγίσουμε τα μεγάλα προβλήματα της Οικονομίας, της Παιδείας της Δημόσιας Διοίκησης, απαλλαγμένοι από κομματικές ή προσωπικές σκοπιμότητες και επιδιώξεις. Ήρθε επιτέλους η ύστατη ώρα να αρθούμε πάνω από τη μιζέρια της πολιτικής και πνευματικής μας ζωής. Εναρμονίζοντας τους λόγους και τις διακηρύξεις μας με τις πράξεις μας, να δουλέψουμε συστηματικά και υπεύθυνα για την κατοχύρωση της προόδου και του εκσυγχρονισμού της χώρας και της κοινωνίας.
Υ.Γ. Το άρθρο αυτό δε γράφτηκε σήμερα. Γράφτηκε πριν από 30 χρόνια ακριβώς, στα πλαίσια του αφιερώματος στην «Ανοιχτή Παιδεία» της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος. Τα συμπεράσματα δικά σας.
**Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Πατρίς Πύργου
