Του Ιωάννη Γρηγοριάδη*
Εδώ και μερικές εβδομάδες μια ηγετική προσωπικότητα του υποκόσμου βρίσκεται στο επίκεντρο της Τουρκικής επικαιρότητας. Από το κρησφύγετό του σε «ασφαλή χώρα», ο Σεντάτ Πεκέρ απευθύνει διαγγέλματα προς την τουρκική κοινή γνώμη ασκώντας δριμεία κριτική και απευθύνοντας βαριές κατηγορίες κατά υπουργών και στελεχών του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Τα αναρτώμενα στον προσωπικό του λογαριασμό του Πεκέρ στο YouTube βίντεο συγκεντρώνουν εκατομμύρια θεάσεις εντός μερικών ωρών, και οι πρώτες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειονότητα των τούρκων πολιτών θεωρεί αξιόπιστες τις αιτιάσεις.
Η υπόθεση Πεκέρ φέρνει στην επιφάνεια για άλλη μια φορά τις σχέσεις μεταξύ πολιτικής και οργανωμένου εγκλήματος στην Τουρκία που αποκρυσταλλώνονται στη σχετική βιβλιογραφία (derin devlet). Η διαπλοκή αυτή έχει Ιστορικές ρίζες, οι οποίες φθάνουν μέχρι την ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πέραν του προσπορισμού παράνομων οικονομικών οφελών, η συνεργασία αυτή συχνά αποσκοπούσε και στην πάταξη με εξωδικαστικά και εξωθεσμικά μέσα όλων όσων εθεωρούντο «εχθροί των κρατικών συμφερόντων». Μειονότητες αλλά και αντιφρονούντες βρέθηκαν στο στόχαστρο του τουρκικού «βαθέος Κράτους» Και αντιμετωπίσθηκαν με προσφυγή σε μηχανισμούς Και μεθόδους του οργανωμένου εγκλήματος. Η προσπάθεια καταστολή του κουρδικού αυτονομιστικού κινήματος τη δεκαετία του 1980 και 1990 υποστηρίχθηκε και με τη δράση παρακρατικών μηχανισμών συνδεδεμένων με το οργανωμένο έγκλημα. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η «Υπόθεση Σασουρλούκ» τον Νοέμβριο TOU 1996: όταν ένα τροχαίο ατύχημα αποκάλυψε την αγαστή συνεργασία αστυνομικών αρχών και οργανωμένου εγκλήματος, η τουρκική κοινωνία τον πολιτών κινητοποιήθηκε. Το αίτημα της κάθαρσης, τις διαφάνειας και της εμπέδωσης θεσμών κράτους δικαίου υπήρξε πάνδημο. Η υιοθέτηση αυτού του αιτήματος υπήρξε ένας από τους λόγους για τη μετεωρική άνοδο του ΑΚΡ στην πολιτική κονίστρα της Τουρκίας.
Ενώ ωστόσο κατά τα πρώτα χρόνια των κυβερνήσεων του ΑΚΡ, το τουρκικό «βαθύ κράτος» δέχθηκε όντως σοβαρά πλήγματα, η κατάσταση μεταβλήθηκε άρδην, αφότου ξέσπασε ο μέχρις εσχάτων πόλεμος μεταξύ του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του άλλοτε στενού εταίρου του Φετουλάχ Γκιουλέν. Η σύμπηξη συμμαχίας με την τουρκική Ακροδεξιά και τις εντός του κρατικού μηχανισμού απολήξεις της υπήρξε στρατηγική επιλογή για τον τούρκο πρόεδρο, και οι δεσμοί αυτοί ενισχύθηκαν ακόμη περισσότερο μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016. Έκτοτε η επιρροή του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (Milliyetçi Hareket Partisi) και του αρχηγού του Ντεβλέτ Μπαχτσελί είναι δυσανάλογα μεγάλη σχέση με την εκλογική τους ισχύ, ενώ οι παρακρατικοί μηχανισμοί έχουν βρει πρόσφορο έδαφος για να καλύψουν το χαμένο έδαφος και να αναπτυχθούν περαιτέρω. Διαφορετικές φατρίες εντός του τουρκικού «βαθέος κράτους» αισθάνονται αρκετά ισχυρές και ασφαλείς, ώστε να εξαπολύουν εκατέρωθεν επιθέσεις, αλλά και να εμπλέκονται στη μάχη διαδοχής στο κυβερνών κόμμα της Τουρκίας. Οι αναφορές Πεκέρ σε πολιτικές δολοφονίες, λαθρεμπόριο ναρκωτικών και όπλων, και επιθέσεις εναντίον αντιφρονούντων είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου, και ο ίδιος υπόσχεται περαιτέρω αποκαλύψεις. Αποτελεί τραγική ειρωνεία ότι το κόμμα που είχε κάποτε πιστωθεί την πάταξη του τουρκικού «βαθέος κράτους» έχει πλέον μεταβληθεί σε συνεργό της νεκρανάστασής του.
*αναπληρωτής καθηγητής τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής προγράμματος Τουρκίας στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
