Του Δημήτρη Καλτσώνη*
Είχε πολυδιαφημιστεί. Είχαν καταρτιστεί φιλόδοξα οικονομικά και πολιτικά σχέδια. Ο λόγος για τον αγωγό EAST MED. Ισχυροί επιχειρηματίες και από την Ελλάδα διεκδικούσαν ένα, μικρότερο μάλλον, μερίδιο από τα τεράστια υπερκέρδη που θα αποκόμιζαν τα πολυεθνικά μεγαθήρια του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Υποστήριζαν τότε οι θιασώτες του σχεδίου ότι η υλοποίησή του θα προσφέρει όχι μόνο ενεργειακή ασφάλεια σε Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και γεωστρατηγική ασφάλεια στη χώρα μας. Η τριμερής Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ φάνταζε σε μερικούς ως ο απόλυτος προστάτης, πολύ περισσότερο που στην τριμερή υπήρχε και ένα τέταρτο άτυπο μέλος: οι ΗΠΑ.
Η απόλυτη προστασία, έλεγαν, της περιφερειακής σταθερότητας. Ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, αν μέσω αυτών ετίθετο σε αμφισβήτηση ο ίδιος ο αγωγός EAST MED; Τα συμφέροντα, έλεγαν, είναι πολύ μεγάλα για να μπορέσει η Τουρκία να τα βάλει μαζί τους. Με τη γνωστή απλουστευτική λογική ο EAST MED πλασαρίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα ως πανάκεια για τα προβλήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ο αγωγός θα ήταν η ασπίδα προστασίας της Ελλάδας έναντι των τουρκικών απειλών και παράνομων διεκδικήσεων. Δεν εισακούστηκαν όσοι -λίγοι είναι αλήθεια- υποστήριζαν ότι ο αγωγός θα μας εμπλέξει σε κινδύνους και σε αντιπαραθέσεις τις οποίες κινδυνεύει να πληρώσει ο ελληνικός λαός, χωρίς μάλιστα να παρέχει καμιά προστασία έναντι της Τουρκίας. Ούτε το επιχείρημα ότι ο αγωγός δεν φαντάζει οικονομικά αποδοτικός έπεισε.
Και να, λοιπόν, που εγένετο φως. Οι ΗΠΑ και οι πολυεθνικές τους εγκαταλείπουν το σχέδιο για πολλαπλούς λόγους. Ο σημαντικότερος ίσως είναι ότι οι πολυεθνικές, και πρωτίστως η ίδια η EXXON, στρέφονται και σε άλλου είδους, συμπληρωματική επιχειρηματική δραστηριότητα, τη λεγόμενη “πράσινη”, που θα αποφέρει περισσότερα και ευκολότερα κέρδη. Υπάρχει όμως και ένας γεωπολιτικός λόγος που μας ενδιαφέρει άμεσα. Πρόκειται για μια κίνηση των ΗΠΑ με σκοπό να ρίξουν γέφυρες προς την Τουρκία στο πλαίσιο του ευρύτερου γεωπολιτικού παζαριού που ξεκινά από την ανατολική Μεσόγειο και τη βόρεια Αφρική και φτάνει μέχρι το Καζακστάν και την επαρχία Σιντζιάνγκ της Κίνας όπου ζει η μουσουλμανική μειονότητα των Ουιγούρων. Η τουρκική ολιγαρχία διεκδικεί διάφορους ρόλους και οι ΗΠΑ ενορχηστρώνουν και διαπραγματεύονται ανάλογα με τα δικά τους συμφέροντα και επιδιώξεις.
Πολύ φοβάμαι ότι παρόμοια κατάληξη θα έχει και το εγχείρημα καλλιέργειας σχέσεων με διάφορες αφρικανικές χώρες. Ο υπουργός εξωτερικών έχει επιδοθεί σε μια κούρσα διπλωματικών επαφών οι οποίες προφανώς εντάσσονται στον αμερικανογαλλικό σχεδιασμό για την περιοχή. Πρωτίστως, δε νομίζω ότι τιμά τη χώρα μας να εμπλέκεται στα νεοαποικιοκρατικά σχέδια ΗΠΑ και Γαλλίας. Κατά δεύτερο, στην πρώτη στροφή, αναμένει την ελληνική κυβέρνηση μια ακόμη ματαίωση, ανάλογα με τα σχέδια και τις ισορροπίες των μεγάλων δυνάμεων.
*καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
