Του Ηρακλή Ρούπα*
Όταν με βάση στοιχεία της ΓΣΕΒΕΕ μόλις το 30% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων έχει επενδύσει τα τελευταία χρόνια σε ψηφιακό εξοπλισμό αναδεικνύεται μία συνολική ανάγκη ποιοτικής χρηματοδοτικής επανένταξης των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε μία λειτουργική και αναπτυξιακή κανονικότητα. Για να γίνει αυτό όμως απαιτείται να υπάρχουν πρακτικά εφαρμόσιμες και αποτελεσματικές διέξοδοι στην αδυναμία των τραπεζών να παρέχουν αυτής την μορφή στήριξης στην παρούσα φάση.
Το νομοσχέδιο για τις μικροχρηματοδοτήσεις κατά συνέπεια, σε θεωρητική βάση, προφανώς είναι προς την σωστή κατεύθυνση. Άλλωστε, κάθε νέο “χρηματοδοτικό” εργαλείο μόνον ενίσχυση της προσπάθειας στήριξης της επιχειρηματικότητας μπορεί να προσφέρει και είναι σίγουρα καλοδεχούμενο. Αρκεί να συμφωνήσουμε όλοι κάποια στιγμή πως η ουσιαστική στήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων δεν πρέπει να αποτελεί προσαρμογή εξαναγκασμένης πολιτικής, αλλά την ουσιαστική βάση κάθε νέας αναπτυξιακής προσπάθειας. Ας μην ξεχνάμε άλλα αντίστοιχα “καλοπροαίρετα” εγχειρήματα όπως το crowdfunding, την περίοδο που οι υποστηρικτές αυτής της μορφής συγκέντρωσης κεφαλαίων θεωρούσαν πως θα έλυνε το πρόβλημα εξεύρεσης κεφαλαίων για μικρές νεοφυείς επιχειρήσεις. Το εγχείρημα που θεσμοθετήθηκε μετά βαΐων και κλάδων χάθηκε ως ιδέα ως άλλη μία ουτοπική ανάγνωση δεδομένων από τον νομοθέτη.
Εάν η κυβέρνηση έχει αντιληφθεί – είτε μέσω των προτάσεων της επιτροπής Πισσαρίδη, είτε με δικές της πολιτικές στοχεύσεις – πως στη νέα αναπτυξιακή φάση της χώρας που θα υποστηριχθεί από το “Αναπτυξιακό Ταμείο”, η έμφαση πρέπει να δοθεί σε άλλες παραγωγικές στοχεύεις εκτός τουρισμού και άλλων “παραδοσιακών” θεωρήσεων, με στόχο τη δημιουργία “ήπιων” δομών βιομηχανικής παραγωγής, τότε η ανάδειξη κάθε μορφής νέων χρηματοδοτικών φορέων και εργαλείων καθίσταται επιτακτική ανάγκη.
Εφόσον ο νόμος για τις μικροχρηματοδοτήσεις έχει στόχο τη στήριξη σε πρώτο βαθμό των πραγματικά μικρών επιχειρήσεων, τότε μένει να αποδειχθεί στην πράξη ότι όλοι όσοι θα εμπλακούν με τη νέα φάση ανάπτυξης της χώρας έχουν διαμορφωμένη συναντήληψη για τη βαρύτητα που πρέπει να δοθεί στην επανάκαμψη της παραγωγής των μικρών και μικρομεσαίων. Ή κατά μία άλλη προσέγγιση στην αναδιάταξη της στόχευσης ως προς τη στήριξη της επιχειρηματικότητας των μικρών και οικογενειακών επιχειρήσεων.
Ειλικρινά δεν γνωρίζω αν υπάρχουν στελέχη στην κυβέρνηση με αυτή την πολιτική στόχευση ή εμπειρία. Σίγουρα έχει αναπτυχθεί μία κριτική προσέγγιση έναντι των τραπεζών που μέχρι σήμερα αδυνατούν να εκπληρώσουν τον ρόλο τους. Όμως δεν αρκεί καθώς για άλλη μία φορά δεν μπορώ παρά να εκφράσω τον προβληματισμό μου για τον τρόπο που οι τράπεζες λειτούργησαν για την κατανομή του ΤΕΠΙΧ Ι & ΙΙ. Μπορεί ο Υπουργός Ανάπτυξης να απείλησε επί της ουσίας με “παρεμβάσεις” και τιμωρίες των ιδιωτικών κατά τα άλλα τραπεζών, όμως για να είμαστε ρεαλιστές με ποια αιτιολογία θα μπορούσε να παρέμβει σε ιδρύματα που έχουν δικούς τους κανόνες πιστοδοτήσεων καθώς και εσωτερικούς κανονισμούς λειτουργίας;
Εκτιμώντας πως οι καλές προθέσεις είναι εμφανείς, άνευ δυνατότητας υλοποίησης όμως, με βάση την υφιστάμενη δομή των χρηματοδοτικών φορέων, είναι ανάγκη ή όποια θεσμοθέτηση μέτρων παραγωγικής “παράκαμψης” του υφιστάμενου συστήματος των τραπεζών να βασίζεται σε πραγματοποιήσιμη βάση υλοποίησης. Ίσως ο νομοθέτης βασίσθηκε στο γεγονός πως σε χώρες που έχει θεσμοθετηθεί η μικροχρηματοδότηση έχει αποδειχθεί ανθεκτική κατά τη διάρκεια των οικονομικών κρίσεων. Αξίζει να υπενθυμισθεί όμως, πως στην παρούσα φάση είναι λάθος να παρουσιάζονται τα μικροδάνεια ως χρηματοδοτική διέξοδος για μικροεπαγγελματίες και ανέργους. Για τις κατηγορίες αυτές υπάρχουν διεθνώς άλλες διέξοδοι καθώς ορθώς αναζητούνται – έστω και καθυστερημένα – για την ένταξη στο σύστημα παραγωγικής και οικονομικής δραστηριότητας ενός μεγάλου τμήματος του ενεργού πληθυσμού της χώρας που σήμερα δεν έχει πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό ώστε οι πολίτες αυτοί να γίνουν συμμέτοχοι στο εγχείρημα της ανάκαμψης της οικονομίας. Η ύπαρξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Μικροχρηματοδοτήσεων (Progress) αποτελεί μία βάση στήριξης της πιστοδοτικής αβεβαιότητας που προκύπτει μέσω παροχής εγγυήσεων. Θα χρειασθεί μεγάλο διάστημα όμως – στην περίπτωση που τελικά δημιουργηθούν φορείς μικροπιστώσεων – για να φθάσουμε στο σημείο αναζήτησης εγγυήσεων.
Προτάσεις για εναλλακτικούς χρηματοδοτικούς φορείς με δυνατότητα αποτελεσματικής παρέμβασης στην αναπτυξιακή προσπάθεια, καθώς και η ανάδειξη νέων χρηματοδοτικών εργαλείων υπάρχουν. Παρά το γεγονός ότι τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων μπορεί να λειτουργήσουν σαν ένας τέτοιος φορέας, εκτιμώ πως η παρούσα οικονομική συγκυρία λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγων για την ίδρυση τέτοιων επιχειρήσεων. Αρκεί να θυμηθούμε πως ως μορφή μικροχρηματοδότησης λειτουργούσαν οι πιστωτικές κάρτες που χωρίς έλεγχο και προϋποθέσεις οι τράπεζες “χάριζαν” στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν. Σήμερα αυτά τα άνευ εξασφαλίσεων δάνεια αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα των κόκκινων καταναλωτικών δανείων.
Κατά συνέπεια, εν μέσω της συνολικής κριτικής στάσης της κυβέρνησης έναντι των τραπεζών το νομοσχέδιο για τις “μικροχρηματοδοτήσεις” αναδεικνύει μία αντίφαση. Οι καινοτόμες ρυθμίσεις – αν θεωρήσουμε πως για τη χώρα μας τα μικροδάνεια αποτελούν χρηματοδοτική καινοτομία – πρέπει να έχουν την δυνατότητα υλοποίησης ή αποτελεσματικής εφαρμογής. Στην παρούσα συγκυρία ποιος επενδυτής θα αποτολμήσει να ιδρύσει ένα φορέα που εν μέσω κρίσης – χωρίς εγγυήσεις και εξασφαλίσεις – θα χρηματοδοτεί ότι επί της ουσίας αδυνατούν ή δεν θέλουν να χρηματοδοτήσουν οι τράπεζες; Κοινώς ιδιώτες ή μικρές με προβληματικό τις περισσότερες περιπτώσεις ιστορικό. Με ποια συλλογιστική θα ιδρυθούν τέτοιοι φορείς και με ποια στρατηγική στόχευση; Άλλωστε δεν καταγράφονται ως συνεταιριστικές προσπάθειες, ούτε βέβαια εντάσσονται στις δραστηριότητες των κοινωνικών συνεταιρισμών.
Μπορεί η ψήφιση του νομοσχεδίου να δημιουργεί κάποιες ελπίδες για την εδραίωση ενός κλάδου που θα μπορούσε να βοηθήσει στην παροχή ρευστότητας των μικρών επιχειρήσεων. Στην παρούσα φάση όμως, δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει λύση άμεσα υλοποιήσιμη. Με στόχο την ανάδειξη φορέων που θα μπορούσαν ανά Περιφέρεια να δράσουν ως καταλυτικοί παράγοντες παροχής ρευστότητας υπάρχουν άλλες προτάσεις που βρίσκονται στο στάδιο της διαμόρφωσης από ομάδα τεχνοκρατών με στόχο την δημιουργία Περιφερειακών χρηματοδοτικών φορέων. Για τον σκοπό αυτό ίσως ήταν μία καλή ιδέα το Υπουργείο Οικονομικών να δημιουργήσει μία ομάδα εργασίας (task force) που να αναλάβει συντονισμένα να εξετάσει και να αναδείξει άμεσα υλοποιήσιμες προτάσεις και να μην αυτοπεριορίζεται σε λύσεις χωρίς δυνατότητα αμέσου αποτελέσματος.
*Οικονομολόγος
