Του Λαυρέντιου Γ. Δελλασούδα
Όπως γράφαμε προ καιρού, η Παιδεία αποτελεί το αξιακό καταληκτικό αποτέλεσμα μιας σειράς διαδικασιών, οι οποίες οδηγούν στη μορφοποίηση τής προσωπικότητας και του χαρακτήρα τού νέου ανθρώπου, ώστε η συμπεριφορά του να είναι κοινωνικά χρήσιμη υπακούοντας σε ιδεώδη και αξίες.
Και το μεν ιδεώδες είναι ο υπέρτατος σκοπός που επιδιώκει κάποιος να πραγματοποιήσει ή να υπερασπιστεί με ανιδιοτέλεια (π.χ. το ιδεώδες τής δημοκρατίας και το αθλητικό ιδεώδες), η δε αξία είναι το σύνολο των θετικών στοιχείων ή ιδιοτήτων που καθιστούν κάτι ή κάποιον σημαντικό, σπουδαίο, ικανό, ευυπόληπτο (π.χ. η ‘’αιδώς’’ [ντροπή] και η ‘’δίκη’’ [δικαιοσύνη]) καθώς και άλλες αξίες (π.χ. η ανιδιοτέλεια και η ισότητα), με τον εφαρμοστικό όμως τρόπο που μας διδάσκει η περίπτωση του αθλητισμού των Προσώπων με Αναπηρία.
Α. Ο αθλητισμός γενικά
Συνοψίζοντας τα όσα ήδη σε κάθε ευκαιρία και με κάθε αφορμή έχουμε γράψει για τον αθλητισμό ως παράγοντα προώθησης κοινωνικών μηνυμάτων και την συμβολή ορισμένων μεταβλητών στην ποιότητα ζωής των Προσώπων με Αναπηρίαi σημειώνουμε τα εξής.
Ο αθλητισμός γενικώς αποτελεί παράγοντα κοινωνικής αγωγής και μάλιστα επιτυγχάνει να επηρεάζει και να κατευθύνει, άμεσα ή έμμεσα, τόσο τον αθλούμενο και τον θεατή (ως άτομα ή μέλη ομάδας ) όσο και τους παράγοντες που εμπλέκονται σ’ αυτόν ή τον χρησιμοποιούν. Έτσι κάθε αθλητικό γεγονός αποτελεί φύση και θέση πομπό μηνυμάτων και γενικά έχει ανθρωπαγωγική υπόσταση. Στο πλαίσιο αυτό διδάσκει διάφορες συμπεριφορές και ενέργειες και στέλνει μηνύματα (όχι πάντοτε θετικά ή θεμιτά [π.χ. εμπορευματοποίηση, ντόπινγκ]). Όμως το αθλητικό ιδεώδες είναι ένα και μόνο και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. Δηλαδή, το να αγωνίζεται ο αθλητής για τη νίκη, προτάσσοντας τον σεβασμό στον αντίπαλο, και την αρμονική ανάπτυξη σώματος και ψυχής.
Επ΄ ευκαιρία λοιπόν των αγώνων ΤΟΚΙΟ 2020 θα αναφερθούμε στα ζητήματα αυτά στο πλαίσιο μιας γενικής συγκριτικής θεώρησης των ιδεωδών και των αξιών που εκπέμπουν τα μηνύματα των Ολυμπιακών και των Παραολυμπιακών Αγώνων [Σημ.: ο επιθετικός προσδιορισμός ‘’θερινών’’ εξυπακούεται, δεδομένου ότι υπάρχουν και οι αντίστοιχοι χειμερινοί, με τους οποίους επιφυλασσόμαστε να ασχοληθούμε κατά την περίοδο διεξαγωγής τους].
Β. Ολυμπιακοί και Παραολυμπιακοί Αγώνες τού Τόκιο: Εμβλήματα-Σύμβολα, Ύμνοι, Όρκοι
Ξεκινώντας από τα εμβλήματα βλέπουμε ότι η Ολυμπιακή σημαία (το σύμβολο των Ολυμπιακών Αγώνων) έχει πέντε συμπλεκόμενους μεταξύ τους κύκλους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τις πέντε ηπείρους, ενώ η Παραολυμπιακή περιλαμβάνει τρεις σταγόνες, οι οποίες συμβολίζουν τρία συστατικά της ανθρώπινης ύπαρξης την Ψυχή, το Σώμα και το Πνεύμα σε αντιστοίχιση προς το τρισυπόστατο σύνθημα των Ολυμπιακών: Citius, Altius, Fortius (πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά)iii.
Ως προς τους Ύμνους και τους Όρκους των Αγώνων διαπιστώνουμε, ότι το κοινό σημείο στους Ύμνους είναι το «πνεύμα», το οποίο στους μεν Ολυμπιακούς προσδιορίζεται ως γεννήτορας τού ωραίου, τού μεγάλου και τού αληθινού, στους δε Παραολυμπιακούς Αγώνες αποτελεί έξοδο από το σκοτάδι και ζωή μέσα στο φως που φωτίζει όλο τον κόσμο (εικόν. 1-2)iv, ενώ το αντιστοίχως ζητούμενο και στους δυο Όρκους είναι η με οποιοδήποτε τρόπο μη προσβολή τής τιμιότητας σε κάθε ενέργεια προς δόξα τού αθλητισμού (εικόν. 3 – 4 [σημ. ο όρκος τής εικόνας 4 από τους Παραολυμπιακούς τού 2004 στη χώρα μας.
Έτσι, παρά τις όποιες λεκτικές ή σημειολογικές αναθεωρήσεις/προσαρμογές/ ΄΄επικαιροποιήσεις΄’ για το ντόπινγκ (2000), την ισότητα των φύλων [με σύγχρονη παρουσία και των δύο φύλων κατά την εκφώνηση των όρκων και όχι μόνο], την αλληλεγγύη κ.ά. ιδεώδη (Τόκιο 2020)vi καθώς και την προσθήκη νέων όρων-μηνυμάτων, όπως το μήνυμα της συμπερίληψης στους Παραολυμπιακούς, το νόημα τόσο του ύμνου όσο και του όρκου και στους δυο αγώνες δεν παύει να υπακούει στην αντίληψη για αφοσίωση σε ένα ιδεώδες ανώτερου τρόπου ζωής και την επιδίωξη τής τελειότητας», ενώ σε κάθε περίπτωση αυτό που έχει σημασία είναι η συμμετοχή.
Ανάλογοι είναι και οι όρκοι των κριτών και των προπονητών, η ύπαρξη των οποίων ξεκινά «από την Αρχαία Ολυμπία, όπου την πρώτη μέρα των αγώνων «γινόταν η επίσημη τελετή της ορκωμοσίας των αθλητών, των συγγενών τους, των προπονητών (γυμναστών) και των κριτών (Ελλανοδικών), μπροστά στο μεγαλοπρεπές άγαλμα του Ορκίου Διός, υποσχόμενοι ότι θα αγωνισθούν τίμια τηρώντας τους κανόνες»vii.
Γ. Μηνύματα των Ολυμπιακών Αγώνων
Όπως όλοι γνωρίζουμε τα μηνύματα των Ολυμπιακών Αγώνων συμπυκνώνονται στις εξής διατυπώσεις:
(α) μεταλαμπάδευση της αρχικώς καθιερωμένης αντίληψης για κατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύ των κρατών κατά την διάρκεια τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων, ως μήνυμα πλέον συναδέλφωσης και ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, (β) ευγενής άμιλλα, (γ) αφοσίωση σε ένα ιδεώδες ανώτερου τρόπου ζωής και επιδίωξης τής τελειότητας [προσημειώθηκε], (δ) άντληση ευχαρίστησης των ανθρώπων από τη συμμετοχή τους σε μια παγκόσμια γιορτή (ε) διάπλαση του χαρακτήρα των ανθρώπων, ιδίως των νέων, που μαθαίνουν να αγωνίζονται με υπομονή και επιμονή, να θέτουν στόχους και να προσπαθούν να τους υλοποιήσουν, (ς) επίκληση, μέσω τού «Ολυμπιακού ύμνου» τού Κ. Παλαμά, προς το πνεύμα τού αρχαίου ολυμπισμού («ωραίο», «μεγάλο», «αληθινό») προκειμένου να φωτίσει και να κυριαρχήσει στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Δηλαδή προς το ελληνικής έμπνευσης ολυμπιακό ιδεώδες, το οποίο προάγει τον σπάνιο συνδυασμό δυναμισμού και αγνότητας.
Βέβαια όλα εξελίσσονται, βελτιώνονται, αναπροσαρμόζονται και στο πλαίσιο αυτό ο αθλητισμός γενικώς και ειδικά οι Ολυμπιακοί και οι Παραολυμπιακοί αγώνες, αφενός μεν, δημιουργούν πρότυπα τρόπου ζωής και συνύπαρξης των ανθρώπων και, αφετέρου, δεδομένης τής ύπαρξης παγκόσμιας προσοχής γι’ αυτούς, ‘’αξιοποιούνται’’ για την προαγωγή κοινωνικών μηνυμάτων. Αναφέρω, ενδεικτικά την δημιουργία τής ‘’υπερτοπικής’’ ̶ ‘’υπέργειας’’ ή ‘’διαστημικής’’ χώρας, αυτής των προσφύγων καθώς και τα μηνύματα τής υπέρβασης, δηλαδή της νίκης των αθλητών, διοργανωτών και κάθε άλλου συντελεστού των αγώνων απέναντι στην ‘’μαχητική’’ και ‘’πολυπρόσωπη’’ πανδημία. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση που με ικανοποίηση έκανε η κα Ξανθοπούλου, για τους αγώνες τού Τόκιο: «Από όλες τις Οργανωτικές Επιτροπές που έχω δουλέψει ήταν η πιο οργανωμένη… »viii. Επίσης δεν θα πρέπει να περάσουν απαρατήρητα ο επιμερισμός τού χρυσού μεταλλίου, η υπέρβαση της κατάπαυσης των εχθροπραξιών με ειρήνη επί του πεδίου αλλά και η απόλυτη αξιοποίηση του Ολυμπιακού Χωριού με την λήξη των αγώνωνix.
Όμως, όπως συμβαίνει για κάθε γεγονός, σημαντικό ή ασήμαντο, έτσι και για το σημαντικότερο από πλευράς συμμετοχών, συμβολισμών κα μηνυμάτων γεγονός τού Πλανήτη μας, δηλαδή τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες, υπάρχουν και τα αντίθετα σχόλια, τα οποία προφανώς δεν εκπέμπουν θετικά ή έστω ενθαρρυντικά μηνύματα. Από την μία πλευρά μέσω τής ειλικρίνειας των αθλητών σχετικά με το προσκήνιο και το παρασκήνιο του πρωταθλητισμού και, γενικότερα, με τα έξω από τα χείλη θέματα [π.χ. ψυχική υγεία των αθλητών]x και από την άλλη μέσω των άμεσων σχολίων τού διεθνούς Τύπου: Μια λιτή τελετή έναρξης για τους πιο παράξενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ασυνήθιστη, περίεργη με μπερδεμένα μηνύματα η τελετή έναρξης της μεγαλύτερης γιορτής τού αθλητισμούxi. Η πιο ιστορική αθλητική διοργάνωση ιδανική ευκαιρία για την προβολή των εταιρειών και την αύξηση των διαφημιστικών εσόδων, ενώ η έννοια της εμπορευματοποίησης, η οποία ήδη έχει τεθεί από το παρελθόν υπογραμμίζεται εμμέσως από τις ενέργειες ορισμένων χορηγώνxii.
Όμως, πέραν των ενδεικτικών μηνυμάτων που προαναφέραμεxiii, υπήρξαν και νεωτερισμοί, όπως αυτός μιας ομάδας καλλιτεχνών τής Ιαπωνίας, η οποία «μεταμόρφωσε» τις σημαίες των χωρών σε μορφές σαμουράι, ώστε να αγκαλιάσουν οι άνθρωποι τόσο το Ολυμπιακό Πνεύμα όσο και τον Ιαπωνικό πολιτισμόxiv.
Δ. Μηνύματα των Παραολυμπιακών Αγώνων
Εάν τα προαναφερθέντα μηνύματα χαρακτηρίζουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τότε θα πρέπει εν ονόματι της μη διάκρισης και της διαφοράς να τα εκπέμπουν και οι Παραολυμπιακοί Αγώνες (παράλληλοι Ολυμπιακοί) −αφού έχουν τον ίδιο επιθετικό προσδιορισμό− παράλληλα πάντοτε με τα ειδικού βάρους αυτόνομα/αποκλειστικά μηνύματά τους. Π.χ., οι Παραολυμπιακοί τού Τόκιο παρουσίασαν μία νέα τεχνολογική εφαρμογή, ενός ιδεώδους τού οποίου η λεκτική περιγραφή δεν έχει ακόμη κάνει την εμφάνισή του στα ΜΜΕ. Η επισήμανση αυτή είναι αναγκαία, διότι η τεχνολογία μπορεί να συμβάλλει -και συμβάλλει αποφασιστικά με τις εφαρμογές της- πέραν από την ΄΄κάλυψη΄΄ λειτουργικών αναγκών και στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μπορεί να λειτουργήσει εφαρμοστικώς το περιεχόμενο των κοινωνικών μηνυμάτων, όπως το υπόψη ιδεώδες.
Αναφερομαι στην κατ’ αίσθηση αντίληψη της Αρχής τής Αναλογικής Συμπληρωματικότητας (βλ. εικ. 5xv, 6xvi, 7xvii, 8xviii), η οποία εμφανίστηκε και στο πλαίσιο τού τελετουργικού των αγώνων, δεδομένου ότι «μουσικοί με κινητικά προβλήματα έδωσαν τον δικό τους ρυθμό και παλμό στην Τελετή Λήξης»xix. Μία Αρχή, την έμπνευση της οποίας μας έδωσε η παρακολούθηση των Παραολυμπιακών τού 2004 στην Αθήνα ( βλ. εικόν. 5), ενώ η πρώτη μορφή διατύπωσής της πραγματοποιήθηκε ως πρόταση στο πλαίσιο τής θεματικής ενότητας «Παραολυμπιακοί Αγώνες και ΜΜΕ: Από την Αθήνα στο Πεκίνο» τού 3ου Διεθνούς Συνεδρίου «Άτομα με αναπηρία & ΜΜΕ» (23 – 24 Ιουνίου 2008)xx.
Η αφετηρία των Παραολυμπιακών Αγώνων ξεκινάει από την λειτουργική αποκατάσταση. Δηλαδή όχι από τον συναγωνισμό ή τον πρωταθλητισμό και, ασφαλώς, προσβλέπει στην ευγενή άμιλλα έχοντας ως οδηγό την ηθική. Ως γνωστόν, με αφορμή τις ενέργειες τού γιατρού σερ Λούντβιχ Γκούτμαν προς όφελος των παραπληγικών, έχουμε στη Μ. Βρετανία το 1948 τους πρώτους αγώνες Προσώπων με Αναπηρία. Προοδευτικά, οι αγώνες αυτοί απέκτησαν διεθνή χαρακτήρα και έτσι το 1960 έχουμε τους πρώτους Παραολυμπιακούς αγώνες στη Ρώμη, ενώ το 1976 διεξήχθησαν και οι πρώτοι Χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες στη Σουηδία.
Σημειώνουμε ότι μια πλήρης περιγραφή περί των Παραολυμπιακών Αγώνων και αθλημάτων περιέχεται στην διπλωματική εργασία τής Αναστασίας Καραουλάνη: «Ιστορική Ανασκόπηση και Περιγραφή των Παραολυμπιακών Αθλημάτων». Επίσης, σημειώνουμε και την έκδοση υπό τον τίτλο «Παραολυμπιακοί αγώνες 17-28 Σεπτεμβρίου 2004»xxi. Κατά την άποψη μας, πρόκειται για έναν «Χρυσό Οδηγό» για την περίοδο εκείνη και όχι μόνο, αφού εκτός των άλλων πληροφοριών περιλαμβάνει στο 1/3 των σελίδων του (σ. 26 – 45) γενικούς και ειδικούς κανόνες συμπεριφοράς, προσθέτοντας παράλληλα, μεταξύ άλλων, για την αξία των Παραολυμπιακών Αγώνων ότι αναδεικνύουν τον αθλητή και όχι την αναπηρία καθώς και την δύναμη και την αποφασιστικότητά του για να αντιμετωπίζει κάθε δυσκολία. Μια δύναμη που «ακτινοβολεί σα φλόγα και αποτελεί πόλο έλξης για κάθε άνθρωπο που αναγνωρίζει τον αθλητισμό σα μια κορυφαία έκφραση της ανθρώπινης ύπαρξης».
Με την ίδια φιλοσοφία στο Τόκιο ο Άντριου Πάρσονς, πρόεδρος της Διεθνούς Παραολυμπιακής Επιτροπής, «χαιρέτισε τους αθλητές ως ΄΄φάρους ελπίδας΄΄που είχαν βάλει ‘’αίμα, ιδρώτα και δάκρυα’’ στην προετοιμασία για την διοργάνωση», και ανεφερε ότι οι Αγώνες αυτοί είναι «μια πλατφόρμα αλλαγής… αλλά πρέπει να βάζουμε τα δυνατά μας καθημερινά για να είμαστε χωρίς αποκλεισμούς». Άλλωστε προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργούν και οι συμβολισμοί ‘’αλληλεγγύης’’, προς τους συναθλητές που αναγκαστικά απείχαν από τους Αγώνες. Στο πλαίσιο σχετικών χαιρετισμών, εκ μέρους τής κατά περίπτωση αρμόδιας πλευράς, η χώρα μας χαρακτήρισε τους αθλητές μας με αναπηρία «νικητές των νικητών της ζωής [η συμμετοχή των οποίων στέλνει] το πιο ηχηρό παγκόσμιο μήνυμα»xxii.
Πρότυπο λοιπόν τρόπου ζωής οι αθλητές με αναπηρία και τα μηνύματα που εκπέμπουν γενικής ισχύος και εφαρμογής και αμέσως μετά ακολουθούν όλα τα άλλα μηνύματα. Μηνύματα που σταθερά εκπέμπονται είτε έμμεσα εν όψει των Αγώνων είτε άμεσα κατά την διάρκεια διεξαγωγής τους.
Στην πρώτη κατηγορία των μηνυμάτων αυτών εντάσσεται και η όλη θεματική τού Συνεδρίου που προαναφέραμε, η οποία ανέδειξε την προοδευτική τάση για την αλλαγή τής ορολογίας και τον τρόπο χρήσης τής εικόνας από τα ΜΜΕ. Από τις σχετικές εισηγήσεις προέκυψε ότι διεθνώς, σύμφωνα με ερευνητικά συμπεράσματα, ο τρόπος παρουσίασης των Παραολυμπιονικών στον γραπτό τύπο συνέβαλε στην αλλαγή τής ορολογίας και έδωσε την ευκαιρία –στο πλαίσιο πάντοτε σχετικών συγκριτικών μελετών– να επισημανθούν αρνητικές ενέργειες και αντιστοίχως να προταθούν θετικές.
Κατ’ αρχάς τονίστηκε ότι πρέπει να αναφέρεται πρώτα το πρόσωπο (το ουσιαστικό) και μετά ο προσδιορισμός του, δηλαδή χρησιμοποιήθηκαν ανθρωποκεντρικοί όροι, όπως ο όρος αθλητές με αναπηρία και όχι ανάπηροι αθλητές ή ανάπηρα άτομα. Σημειώνω ότι ο γράφων έχει προτείνει και χρησιμοποιεί τον όρο πρόσωπα αντί άτομα, οπότε πλέον ο λόγος αφορά σε Πρόσωπα και όχι Άτομα με Αναπηρία, όπως άλλωστε, κατ’ αναλογία, λειτουργεί και ο όρος αθλητές με αναπηρία.
Για την ιδιαίτερη σημασία τής ορολογίας επισημαίνουμε ότι η μη χρήση των κατάλληλων όρων λειτουργεί αποπροσανατολιστικά. Διότι, πχ., το σύμπλοκο Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες που ακούγεται τόσες φορές ( τώρα δε συχνότερα λόγω covid) δεν μπορεί να ισχύει ως έχει και για τα Πρόσωπα με Αναπηρία, διότι η ευπάθεια δεν οφείλεται σε δική τους υπαιτιότητα, οπότε ο αντικειμενικά ορθός προσδιορισμός τής ομάδας αυτής αποδίδεται με το Κοινωνικά Ευπαθείς Ομάδες. Βέβαια υπάρχουν και άλλοι ελεγχόμενοι όροι όπως, π. χ. ιδρυματοποίηση και αποϊδρυματοποίηση αντί του ιδρυματισμός και αποϊδρυματισμός, Άτομα με Αναπηρίες αντί τού Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ), όπως έχει υιοθετηθεί από το Αναπηρικό Κίνημα.
Επίσης, επισημάνθηκαν τόσο τα αρνητικά στοιχεία μιας παρουσίασης στα ΜΜΕ ή μάλλον αυτά που δεν πρέπει να συμβαίνουν: όχι παθητικές στάσεις, όχι απόκρυψη της πραγματικότητας, όχι ασήμαντες λεπτομέρειες, όχι συναισθηματική διέγερση με στόχο τη συμπάθεια όσο και τα θετικά ή αυτά που πρέπει να προβάλλονται και τα οποία είναι ο αυτοπροσδιορισμός και η φωτογραφία με το πρόσωπο εν δράσει. Τα τελευταία αυτά στοιχεία θα πρέπει και να αποτελούν το πρώτο θέμα των σχετικών παρουσιάσεων. Μια άλλη προσέγγιση αφορούσε στο ζήτημα της σχετικής στάσης και τής τάσης τής κοινωνίας, η οποία κινείται μεταξύ τής θυματοποίησης και της ηρωοποίησης.
Μετά τα παραπάνω θα λέγαμε συμπερασματικά, ότι τόσο η ορολογία όσο και η εικόνα και κάθε «ζωντανό» παράδειγμα (στάσης και δράσης) είναι πομποί μηνυμάτων. Η εξέλιξη 15 χρόνια μετά είναι προφανής και ορατή είτε με τον λόγο ή την εικόνα αυτοτελώς είτε με τον λόγο και την εικόνα συνδυαστικά.
Στο πλαίσιο αυτό το κεντρικό μήνυμα του Τόκιο ήταν η συμπερίληψη, στην οποία ο δημοσιογράφος τής ΕΡΤ κατά την μετάδοση της τελετής έναρξης των Αγώνων προσέθεσε τα μηνύματα της ελπίδας και της ανεξαρτησίας, παράλληλα με άλλες πληροφορίες για την χώρα από την οποία προέρχεται η κάθε αθλητική ομάδα. Δηλαδή, πληθυσμιακά στοιχεία εμπλουτισμένα επιτυχώς -και μάλιστα σε ελάχιστο χρόνο- με αριθμητικά, ιστορικά, κοινωνικοοικονομικά, πολιτισμικά, περιβαλλοντικά κ.ά. ειδικού βάρους ή ενδιαφέροντος στοιχεία, όπως π.χ.: η αναφορά στην πανίδα και την χλωρίδα ορισμένων χωρών, η Ελληνική παρουσία στην Ουκρανία ήδη από αρχαιοτάτων χρόνων, χωρίς να λείπουν τόσο ‘’διακεκριμένες’’ όσο και αναγκαίες αναφορές, όπως: στη Γερμανία (επαινετική για ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά), στην Αμερική (λόγω των μεγεθών σε όλους τους τομείς), στην Γαλλία (ως επόμενης διοργανώτριας των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων).
Όμως, έλλειπαν και πάλι οι ποσοστιαίες σχέσεις μεταξύ τού συνολικού πληθυσμού κάθε χώρας και του αριθμού των αθλητών τής ομάδας με την οποία μετέχει στους Παραολυμπιακούς (αναγκαιότητα που είχαμε επισημάνει προ ημερών στο άρθρο «Απόλυτοι και σχετικοί αριθμοί»xxiii .
Η πρωτοβουλία αυτή της ΕΡΤ, αποτέλεσε μία νέα ευχάριστη έκπληξη κατά την υπόψη μετάδοση, ενώ η προηγούμενη έκπληξη ήταν η μετάδοση των Ιερών Ακολουθιών στη νοηματική, την οποία και επικροτήσαμε δεόντως και ασφαλώς όχι ως αντίλογο σε οποιαδήποτε διαφορετική θεώρηση ή αντίληψηxxiv. Πρόκειται για κάτι που πρέπει να πράττει η κρατική τηλεόραση στο πλαίσιο των pre games, αξιοποιώντας έτσι και μία βασική αρχή τής Παιδαγωγικής Επιστήμης, την επ’ ευκαιρία διδασκαλία και μάθηση.
Από την άλλη πλευρά, οι εμφανίσεις ομάδων με τις παραδοσιακές στολές τους ήσαν μια οιονεί αντίσταση στην ομογενοποίηση. Ανάλογος είναι και ο συμβολισμός από τις εμφανίσεις με γραβάτα, η οποία βέβαια δεν γνωρίζω ποιων ακριβώς ηλικιών προκαλεί την ευαρέσκεια, αν και με τέτοιες εικόνες έχομε την κατ’ αίσθηση αντίληψη των εκφράσεων, εκφάνσεων, εκδηλώσεων, περιπτώσεων της μη διάκρισης και της διαφοράς.
Τέλος, δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο το γεγονός, ότι το ποσοστό τού 10% του συνολικού πληθυσμού παγκοσμίως, το οποίο είχε κάποια αναπηρία, όταν εισήλθε η χώρα μας στην ΕΕ (τότε ΕΟΚ), αυξήθηκε κατά 50% . Η αύξηση αυτή μας επαναφέρει στην πραγματικότητα και ενώ τώρα όλοι μιλούν για συμπερίληψη, θα πρέπει να επιζητήσουμε και την ‘’μη διεύρυνση του αποκλεισμού’’. Αν πάλι βρισκόμαστε ήδη σ’ αυτό τον δρόμο, να μην απομακρυνθούμε από εκεί, έστω και αν μία διαβάθμιση του μη αποκλεισμού αποτελεί η διαδοχική διεξαγωγή εκδηλώσεων, στο πλαίσιο καθιερωμένων από χιλιετιών Θεσμών με παράδειγμα τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Όμως το μήνυμα, το οποίο αποτελεί την βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή στην καθημερινή πράξη κάθε θετικού μηνύματος για τον Άλλο (τον κοινωνικά ευπαθή), είναι η Αναλογική Συμπληρωματικότητα. Ένα μήνυμα το οποίο εκφράζει την φιλοσοφία που πρέπει να διέπει την άμεση ή έμμεση προσφορά προς τον Άλλο για την κάλυψη του ελλείματος, το οποίο δεν μπορεί να καλύψει η εφαρμογή τής ισότητας. Παράδειγμα άμεσης προσφοράς αποτελεί η συνεργασία δύο αθλητών διαφορετικών κατηγοριών: του αθλητή με προβλήματα όρασης και του χωρίς αναπηρία «συναθλητή – οδηγού» του ή του «προπονητή−οδηγού» του στα αγωνίσματα των δρόμων και των αλμάτων [βλ. εικόν. 5- 6]), ενώ παράδειγμα έμμεσης προσφοράς αποτελεί η αξιοποίηση της τεχνολογίας (βλ. εικόν. 7-8).
Πρόκειται για παραδείγματα, τα οποία στη γενίκευση τους είτε ως ατομική− συνεργατική έμπνευση είτε ως συλλογική ή απρόσωπη προσφορά, συμβάλλει στην υπέρβαση τής ‘’ανισότητας΄΄ της ΄΄ισότητας΄΄xxv. Δηλαδή πρόκειται για μια ενέργεια, η εφαρμογή τής οποίας προάγει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό την ανεξαρτησία, την αυτοδυναμία, την συμπερίληψη. Έτσι και ο Θανάσης Γκαβέλας και ο Σωτήρης Γκαραγκάνης όχι απλώς αγωνίστηκαν καλύπτοντας την πρώτη εκδοχή τής υπόψη αρχής, αλλά κατέκτησαν και «το χρυσό μετάλλιο στα 100μ κατηγορίας Τ11 πετυχαίνοντας τη μεγαλύτερη διάκριση των Ελλήνων Παραολυμπιονικών στους Αγώνες του Τόκιο»xxvi.
Ειδικά στην δεύτερη περίπτωση ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τής έμμεσης προσφοράς αποτελεί και η χρησιμοποίηση διασκευή ή η κατασκευή πρωτότυπου μουσικού οργάνου για την χρήση του από πρόσωπα με προβλήματα αρτιμέλειας.
Γενικεύοντας τώρα την υπόψη αρχή βλέπουμε ότι αυτή πρέπει να λειτουργεί ως προϋπόθεση για την διεκδίκηση των αγαθών τής παιδείας, της υγείας και τής κοινωνικής ένταξης (=συμπερίληψης;). Αλλά η επιδίωξη αυτού τού κοινού για όλους τους ανθρώπους στόχου με χρησιμοποίηση των κοινών−‘’ίσων’’ για όλους μέσων, σημαίνει διατήρηση του προβλήματος της διάκρισης και της διαφοράς, το οποίο δημιουργεί η ελλειμματική κοινωνία ως προς τη στάση και τη δράση της απέναντι στα Πρόσωπα με Αναπηρία.
[Σημείωση−Παρένθεση: Από την ιστορική διαδρομή μέσα από τα σχολικά βιβλία τής Ιστορίας –και εφόσον δεν μας έχουν διαφύγει οι σχετικές πληροφορίες– διαπιστώνεται ότι κατά την περιγραφή των Ολυμπιάδων, τουλάχιστον μέχρι το προηγούμενο σχολικό έτος, δεν γίνεται οποιαδήποτε αναφορά και στους Παραολυμπιακούς αγώνες].
Επομένως για την κάλυψη τού ελλείμματος είναι απαραίτητη η τήρηση ορισμένων αρχών, όπως είναι και η αρχή τής αναλογικής συμπληρωματικότητας, στην οποία εμπερικλείεται, ίσως, και ολόκληρη η φιλοσοφία τού τρόπου τής λειτουργικής σχολικής, επαγγελματικής και κοινωνικής ένταξης των Προσώπων με Αναπηρία.
Το μήνυμα ορόσημο από το παρααεροδρόμιο
Τέλος μία πολλές από τις εμπνεύσεις των Παραολυμπιακών ήταν η χρησιμοποίηση του αγωνιστικού χώρου τού Ολυμπιακού Σταδίου ως παρααεροδρόμιου με «πρωταγωνιστή […] ένα μικρό μονόπτερο αεροπλάνο» xxvii (βλ. εικ. 10 ). Ένα φτερό έλλειπε και για την κατάκτηση των αγαθών τής μάθησης και σε μια άλλη περίπτωση, στην οποία ο εικαστικός τού εξωφύλλου τού βιβλίου των αποτελεσμάτων έρευνας για τα μέσα και τις μεθόδους κάλυψης των ειδικών αναγκών από πλευράς Χριστιανικών Εκκλησιών, βλέπει να το φέρνουν από ψηλά δύο πουλιά (βλ. και xxviiiεικ. 9).
Κλείνοντας την ενδεικτική συγκριτική θεώρηση των Ολυμπιακών και των Παραολυμπιακών Αγώνων θα ήθελα, να επαναλάβω την πρόταση που κατέθεσα υπό μορφή ερωτήματος στο συνέδριο «Άτομα με αναπηρία & ΜΜΕ».
Συγκρίνοντας τις Ολυμπιάδες με τις Παραολυμπιάδες δεν θα πρέπει να μένουμε στα κοινά χαρακτηριστικά τους. Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες θα πρέπει να αποτελέσουν πομπό ενός νέου μηνύματος προς τους θεατές των αγώνων και των εικόνων που θα προστεθεί στα άλλα μηνύματα των Παραολυμπιακών και μετά από εκεί όλα μαζί να ταξιδεύσουν σε όλο τον κόσμο, δείχνοντας έτσι τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να επιδιωχθεί η ικανοποίηση των σημερινών κοινωνικών απαιτήσεων για ανεμπόδιστη διεκδίκηση των αγαθών τής ελευθερίας, της εκπαίδευσης και της ισότιμης−αναλογικής συμμετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Επομένως, στη θέση τού μηνύματος, που εκπέμπει η παλαιά συμβολική ενέργεια για γκρέμισμα μέρους των τειχών τής πόλης τού Ολυμπιονίκη, δεν θα μπορούσε να μπει το εξής;
Κάθε ενέργεια συνεργατικής συμπληρωματικότητας, με τη μορφή τής συνεργασίας Προσώπων με Αναπηρία και Προσώπων χωρίς Αναπηρία γκρεμίζει ένα μέρος των τειχών που υψώνονται μεταξύ των ανθρώπων −ή απλούστερα− που δημιουργούν την διάκρισή και την διαφορά» (βλ. εδώ ).
