Της Orysia Lutsevych*
Ακόμη και εν μέσω σφοδρών βομβαρδισμών των πόλεών τους, οι Ουκρανοί ανθίστανται. Η δε ανηλεής καταστροφή του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας και η αδιάκριτη βία σε βάρος αμάχων φαίνεται να εδραιώνει την αποφασιστικότητα της Δύσης να υποστηρίξει την Ουκρανία “για όσο χρειαστεί”. Ωστόσο, αρκετοί στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένης μιας ομάδας βουλευτών των Δημοκρατικών που ήραν τις εκκλήσεις για εντατικοποίηση των διαπραγματεύσεων των ΗΠΑ με το Κρεμλίνο, έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται πώς θα τελειώσει ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τέτοια αντικρουόμενα μηνύματα είναι ατυχή, διότι για την Ουκρανία είναι απολύτως ξεκάθαρο τι συνεπάγεται η νίκη.
Η μάχη για την Ουκρανία διαρκεί πλέον οκτώ χρόνια και οκτώ μήνες, καθώς η αρχή έγινε με την προσάρτηση της Κριμαίας και την εγκαθίδρυση καθεστώτων-μαριονετών στο Ντονμπάς, για να κλιμακωθεί, στις 24 Φεβρουαρίου, σε μια ευρείας κλίμακας ρωσική εισβολή. Η απρόκλητη επιθετικότητα της Ρωσίας σε βάρος της Ουκρανίας αποτελεί μέρος του σχεδίου του Κρεμλίνου να καθυποτάξει μία από τις μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης και να προεκβάλει την εξουσία του στην Ευρώπη διά της ωμής βίας. Η μάχη της Ουκρανίας να ανακτήσει την κυριαρχία της προσπαθεί να στερήσει από τη Ρωσία αυτό που η Μόσχα θεωρεί δικαίωμά της, ήτοι να επιβάλει τις νεο-ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες της στη γειτονική της χώρα.
Η νίκη της Ουκρανίας προϋποθέτει την ήττα του ρωσικού στρατού στο ουκρανικό έδαφος, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία καταδεικνύουν ότι αυτό δεν αποτελεί πλέον όνειρο μακρινό. Η Ρωσία παλεύει να διατηρήσει τον έλεγχο στη μήκους 1.300 χλμ. γραμμή του μετώπου, που εκτείνεται από τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας έως τις βορειοανατολικές πόλεις της περιφέρειας του Λουγκάνσκ. Τον Σεπτέμβριο, τα καλύτερα εκπαιδευμένα, περισσότερο εξοπλισμένα και με ισχυρό κίνητρο ουκρανικά στρατεύματα ανέκτησαν τη στρατηγική πρωτοβουλία. Το Κίεβο έχει ανακτήσει περισσότερα εδάφη κατά την αντεπίθεσή του από αυτά που κέρδισε η Ρωσία τους τελευταίους μήνες. Η ανασύσταση της Ουκρανίας με βάση τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα του 1991 αποτελεί τον στόχο του ουκρανικού στρατού. Και σε αυτόν τον στόχο έχει την υποστήριξη των πολιτών, δεδομένου ότι μόλις το 8% των Ουκρανών είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν εδάφη με αντάλλαγμα την ειρήνη.
Οι μάχες που διεξάγονται είναι σκληρές, ειδικά στην περιοχή του Ντονέτσκ, αλλά ακόμη και οι πιο μάχιμες μονάδες του ρωσικού στρατού αδυνατούν να προελάσουν, παρότι υπερτερούν αριθμητικά των Ουκρανών στρατιωτών. Η επικράτηση του Κιέβου οφείλεται στο γεγονός ότι μάχεται έξυπνα, επιτιθέμενο βαθιά μέσα στις γραμμές του εχθρού διαλύοντας έτσι τη γραμμή του μετώπου. Κάτι που κατέστησαν δυνατό οι προμήθειες εκτοξευτών πυραύλων HIMARS από τις ΗΠΑ. Καλοσχεδιασμένες δε επιχειρήσεις εξαπάτησης, όπως στην περιφέρεια του Χάρκοβο, γύρω από το Ίζιουμ, έτρεψαν τους Ρώσους σε φυγή και παρείχαν πρόσθετες προμήθειες στα προελαύνοντα ουκρανικά στρατεύματα. Εάν συνεχίσουν με την ίδια δυναμική, οι Ουκρανοί είναι βέβαιο ότι θα εισέλθουν στη Χερσώνα.
Η ζημιά που προκλήθηκε στη γέφυρα της Κριμαίας έχει ήδη δυσκολέψει τον εφοδιασμό των ρωσικών θέσεων στο νότο. Η Κριμαία αποτελεί τη βασική οδό για τον ανεφοδιασμό των ρωσικών στρατευμάτων στη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια. Τα προβλήματα θα καθυστερήσουν επίσης την άφιξη των πρόσφατα επιστρατευμένων Ρώσων στρατιωτών στην πρώτη γραμμή. Κι αν η Κριμέα μπορεί ακόμη να τροφοδοτείται από θαλάσσης, οι ρωσικές θέσεις στα ουκρανικά παράλια, ειδικά στη Μελιτόπολη, βρίσκονται σε κίνδυνο. Το σημείο καμπής τοποθετείται εντός του επόμενου εξαμήνου, όταν η αναβάθμιση των αποθεμάτων πυροβολικού, των συστημάτων αεράμυνας και των τεθωρακισμένων οχημάτων της Ουκρανίας θα επιτρέψουν μια νέα προέλαση του στρατού της. Ο επικεφαλής της ουκρανικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, Κίριλο Μπουντάνοφ, εκτιμά ότι η Ουκρανία θα συνεχίσει να προελαύνει καθόλη τη διάρκεια του χειμώνα, με στόχο να φτάσει στην Κριμαία την άνοιξη του 2023.
Είτε μέσω στρατιωτικής διευθέτησης είτε μέσω διαπραγματεύσεων, είναι πλέον θέμα χρόνου να αποκατασταθεί ο έλεγχος της Κριμαίας. Η προσάρτηση της χερσονήσου αποτέλεσε την απαρχή του πολέμου• οι Ουκρανοί βλέπουν την οριστικοποίηση του καθεστώτος της Κριμαίας με βάση το διεθνές δίκαιο ως ορόσημο για το τέλος του πολέμου. Ουκρανική νίκη χωρίς ανάκτηση της Κριμαίας δεν θεωρείται νίκη της Ουκρανίας.
Και αυτό βάζει στην εξίσωση τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Για τον τερματισμό του πολέμου πρέπει να υπάρξει αλλαγή εξουσίας στο Κρεμλίνο. Δεδομένου ότι ο κ. Πούτιν έχει καταστήσει προσωπικούς στόχους την υποταγή της Ουκρανίας και την προσάρτηση της Κριμαίας, μια ήττα των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και η απειλή απώλειας του ελέγχου της Κριμαίας θα υπονομεύσει την υποστήριξη τόσο της ρωσικής ελίτ όσο και του λαού στο καθεστώς του. Η ήττα σε έναν πόλεμο ισοδυναμεί με θάνατο για οποιονδήποτε δικτάτορα.
Μια αλλαγή εξουσίας στη Ρωσία θα υποκινηθεί από τις ρωσικές ελίτ, και όχι από τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Και η στιγμή αυτή θα έρθει όταν η άρχουσα τάξη ξανασκεφθεί πού θα επενδύσει τα συρρικνούμενα πλούτη της. Η δυσαρέσκεια που προκάλεσε η επιστράτευση, ο ανεπαρκής εφοδιασμός του στρατού, οι βαριές απώλειες του στρατεύματος, ειδικά μεταξύ των μη ρωσικών μειονοτήτων – θα υπονομεύσουν τη συνοχή της χώρας. Τον προηγούμενο μήνα, η ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ δύο επιστρατευμένων Τατζίκων και Ρώσων στρατιωτών πιστεύεται ότι προκλήθηκε λόγω θρησκευτικής διαμάχης. Ομάδες όπως το Free Buryatia Foundation τάσσονται υπέρ του τερματισμού του πολέμου και του ρατσισμού στη Ρωσία. Υπάρχουν, όμως, και άλλες στρατιωτικές μονάδες που θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τον έλεγχο πόρων και την ανάληψη εξουσιών καθώς το Κρεμλίνο έχει βαλτώσει στην Ουκρανία. Ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο άνθρωπος που βρίσκεται πίσω από τον διαβόητο όμιλο Wagner, την ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για τη Ρωσία στον πόλεμο, έχει βρεθεί στο προσκήνιο καθώς υποστηρίζει την ανάγκη διεξαγωγής ενός ολοκληρωτικού πολέμου με την Ουκρανία. Καταφέρεται δε κατά του υπουργού Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού για τις αποτυχίες στο πεδίο της μάχης. Η διχόνοια εντός του κύκλου του κ. Πούτιν υποδηλώνει ότι οι τριγμοί έχουν ήδη ξεκινήσει.
Προκειμένου να αποτρέψουν τη διάλυση της χώρας τους από τους κινδύνους που ενέχουν αυτές οι φυγόκεντρες δυνάμεις, ο καταστροφικός πόλεμος και η εσωτερική αναταραχή, οι ρωσικές ελίτ μπορεί να κρίνουν σκοπιμότερο να προσπαθήσουν να σώσουν τη Ρωσία αντί να κατακρεουργήσουν την Ουκρανία. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι ξεκαθάρισε μετά τις πρόσφατες προσαρτήσεις ουκρανικών περιοχών από τη Ρωσία ότι θα διαπραγματευτεί μόνο με έναν νέο ηγέτη της Ρωσίας. Η απόφασή του αυτή έχει την έγκριση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας της Ουκρανίας αλλά και τη στήριξη της συντριπτικής πλειονότητας των Ουκρανών. Υπό την ισχυρή επιρροή του κρατικού μηχανισμού προπαγάνδας, οι πολίτες της Ρωσίας θα μπορούσαν να βρεθούν μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα, η οποία θα τους ενθαρρύνει να στηρίξουν μια πολιτική για τον τερματισμό του πολέμου και την επιστροφή στην κανονικότητα.
Ο νέος ηγέτης της Ρωσίας θα κληθεί βέβαια να διαχειριστεί ένα ακόμη βασικό πρόβλημα μετά τη νίκη της Ουκρανίας: θα πρέπει να λογοδοτήσει. Ο κ. Πούτιν και ο διάδοχός του πρέπει να λογοδοτήσουν για προφανή εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ενώ τα χρήματά τους θα πρέπει να διατεθούν ως αποζημίωση στην Ουκρανία για την καταστροφή των βιομηχανιών, των ενεργειακών και άλλων υποδομών της, το κόστος αποκατάστασης των οποίων υπολογίζεται σε περίπου 130 δισ. δολάρια. Εάν η Ρωσία αρνηθεί να πληρώσει οικειοθελώς γι’ αυτήν τη φρικτή καταστροφή, τα “παγωμένα” κρατικά περιουσιακά στοιχεία της θα πρέπει να κατασχεθούν υπέρ της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας.
Αυτού του είδους η νίκη από την Ουκρανία και τους διεθνείς εταίρους της θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία να υπάρξει μόνιμη ειρήνη στην Ευρώπη. Μια ουκρανική νίκη θα φέρει επίσης ισορροπία στην ήπειρο, νικώντας τα ρεβιζιονιστικά σχέδια της Ρωσίας, που εκτείνονται πέραν της Ουκρανίας, για παράδειγμα στη Βοσνία. Η Ρωσία δήλωσε ξεκάθαρα στο τελεσίγραφο που έδωσε τον Δεκέμβριο του 2021 ότι απορρίπτει το δικαίωμα των γειτονικών της χωρών να επιλέγουν τις συμμαχίες που οι ίδιες επιθυμούν για την ασφάλειά τους. Η νίκη ενός παγκόσμιου δημοκρατικού συνασπισμού λοιπόν θα αποτελέσει ένα καθοριστικό “όχι” στην αποικιακή ατζέντα του κ. Πούτιν που επιδιώκει να εξουσιάσει τους γείτονές του μέσω εκβιαστικών πυρηνικών απειλών εάν επιλέξουν να απελευθερωθούν από τον ρωσικό έλεγχο.
Η αντίσταση του ουκρανικού λαού και των ηγετών του στη ρωσική επιθετικότητα ανοίγει τον δρόμο για ένα μέλλον όπου ο ελεύθερος κόσμος θα μπορούσε να επικρατήσει του αυταρχικού καθεστώτος του κ. Πούτιν – δεν θα συμβεί αύριο, αλλά οι Ουκρανοί πιστεύουν ότι αυτή η ώρα πλησιάζει. Η ήττα της Ρωσίας στην Ουκρανία μπορεί να φαντάζει τρομακτική, αλλά η εναλλακτική θα έχει μεγαλύτερο κόστος για μας. Εάν επιτραπεί στον κ. Πούτιν να επικρατήσει και να πουλήσει αυτόν τον πόλεμο σαν νίκη στον λαό του, θα ενταθεί η επιθετικότητα της Ρωσίας, θα ενθαρρυνθούν άλλοι αυταρχικοί ηγέτες να χρησιμοποιήσουν και αυτοί βία, θα ενισχυθούν τα τρέχοντα σοκ στις παγκόσμιες αγορές τροφίμων και ενέργειας, και θα ενεργοποιηθεί η ταχεία στρατιωτικοποίηση. Η Ουκρανία θα συνεχίσει να θυσιάζει πολλά για να αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Γι’ αυτό η Δύση πρέπει να βοηθήσει την Ουκρανία να νικήσει.
* Η Orysia Lutsevych είναι ερευνήτρια και επικεφαλής του Φόρουμ Ουκρανίας στο Chatham House.
Πηγή: capital.gr
