Του Δημήτρη Μπονώρα*
Τον Δεκέμβριο του 2019, αμέσως μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, ο γενικός γραμματέας Γενς Στόλτενμπεργκ συγκρότησε μια 10μελή Ομάδα Προβληματισμού (Reflection Group). Το έργο που της ανατέθηκε ήταν να δει τον μελλοντικό ρόλο του ΝΑΤΟ και ειδικότερα να εισηγηθεί ένα πλαίσιο ενίσχυσης της εσωτερικής ενότητας, της αποτελεσματικότητας των διαβουλεύσεων και του πολιτικού ρόλου της Συμμαχίας. Η Ομάδα Προβληματισμού, στις 25 Νοεμβρίου 2020, υπέβαλε την έκθεσή της με τίτλο: «ΝΑΤΟ 2030: Ενωμένοι για μια Νέα Εποχή».
Η πρωτοβουλία του γενικού γραμματέα δεν είναι ανεξάρτητη από τη δήλωση του προέδρου της Γαλλίας ότι το ΝΑΤΟ είναι «εγκεφαλικά νεκρό» και από το γεγονός ότι δεν προηγήθηκε διαβούλευση τόσο για την αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από τις εξελίξεις στη Συρία όσο και για την εμπλοκή της Τουρκίας στην περιοχή.
Με δεδομένο ότι η ασφάλεια είναι κάτι περισσότερο από ένα απλώς στρατιωτικό θέμα, η έκθεση υποστηρίζει ότι μέχρι το 2030 το ΝΑΤΟ πρέπει να έχει ενισχύσει τον ρόλο του ως μια πλατφόρμα πάνω στην οποία τα κράτη – μέλη θα συνεργάζονται για να αντιμετωπίσουν τις παγκόσμιες προκλήσεις ασφαλείας. Υποστηρίζει, επίσης, ότι η φιλοδοξία του ΝΑΤΟ πρέπει να είναι πρωτίστως η προστασία της Ευρώπης και ταυτόχρονα να αποτελεί πηγή σταθερότητας σ’ έναν ασταθή κόσμο.
Σύμφωνα με την έκθεση το περιβάλλον ασφαλείας της ευρωατλαντικής περιοχής θα συνεχίσει να κυριαρχείται από τον ανταγωνισμό με τη Ρωσία και την Κίνα. Αναφορικά με τη Ρωσία, προτείνει τη συνέχιση της στρατηγικής τής αποτροπής, χωρίς όμως να εγκαταλειφθεί η πολιτική «άμυνα και διάλογος». Από την άλλη πλευρά, η Κίνα δεν χαρακτηρίζεται ως απειλή. Παρ’ όλα αυτά, η κινεζική ανάπτυξη αλλάζει την παγκόσμια ισορροπία ισχύος. Αυτό δημιουργεί ευκαιρίες στο οικονομικό πεδίο αλλά και κινδύνους στον τομέα της ασφάλειας.
Σχετικά με τον «Νότο», η Ομάδα Προβληματισμού προτείνει μια συνεκτική στρατηγική ώστε να αντιμετωπισθούν οι απειλές που προέρχονται από την παρουσία της Ρωσίας και της Κίνας στην περιοχή. Επιπλέον, συνιστά τη στρατιωτική επαγρύπνηση για τη Νότια/Μεσογειακή Πτέρυγα και συντονισμό με την ΕΕ.
Άλλοι τομείς όπου το ΝΑΤΟ, μέχρι το 2030, πρέπει να συνεχίσει ή να αναπτύξει πολιτικές, σύμφωνα με την έκθεση, είναι: η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, ο έλεγχος της παράνομης διακίνησης όπλων, η πυρηνική αποτροπή, η ενεργειακή ασφάλεια, η αντιμετώπιση της καταστροφικής τεχνολογίας (Emerging and Disruptive Technologies – EDTs), η κλιματική αλλαγή/πράσινη ασφάλεια, πανδημίες/ φυσικές καταστροφές, το Διάστημα και η επικοινωνιακή στρατηγική.
Επιπλέον, η έκθεση δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αποτελεσματικότητα του μηχανισμού της πολιτικής διαβούλευσης μεταξύ των κρατών – μελών, μεταξύ ΝΑΤΟ – ΕΕ και μεταξύ του ΝΑΤΟ και των εταίρων του.
Με την υποβολή της έκθεσης έχει ξεκινήσει μια δημόσια συζήτηση, μεταξύ των κρατών – μελών , για τις προτεραιότητες του ΝΑΤΟ την επόμενη δεκαετία. Η συζήτηση επικεντρώνεται στη μορφή και στο μέγεθος της προσαρμογής που είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της νέας εποχής. Πυρήνας της προσαρμογής είναι ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να έχει στενότερη εμπλοκή σ’ όλες τις εμφανιζόμενες προκλήσεις ασφαλείας, προσαρμοζόμενο στις απαιτήσεις της δεκαετίας που ανατέλλει, και φεύγοντας από το αποστειρωμένο περιβάλλον του Ψυχρού Πολέμου όπου υπήρχε μια ορατή στρατιωτική απειλή. Τώρα πλέον, οδηγός πρέπει να είναι το πνεύμα του άρθρου 4 της Συνθήκης, που δίνει το πλαίσιο για διαβουλεύσεις και τονίζει τον πολιτικό ρόλο του ΝΑΤΟ. Στη βάση αυτή, χρειάζονται καινοτόμες προτάσεις ώστε να αξιοποιηθούν τα υφιστάμενα ή να εφευρεθούν νέα εργαλεία και διαδικασίες για την επίλυση των νέων προβλημάτων ασφαλείας.
Η Ελλάδα πρέπει να δει ένα παράθυρο ευκαιρίας ώστε με ρεαλιστικές προτάσεις, να κεφαλαιοποιήσει το ανανεωμένο ενδιαφέρον του ΝΑΤΟ για την Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, η επιθυμία του ΝΑΤΟ να έχει ενεργό ρόλο στην επίλυση των διαφορών μεταξύ των κρατών – μελών δίνει μια ευκαιρία να προσπεραστεί και να μεταφερθεί στα αζήτητα της ιστορίας το «Δόγμα Λουνς». Ένα δόγμα που αδρανοποίησε το ΝΑΤΟ, βάζοντας κάτω από το χαλί τα προβλήματα που δημιουργεί η Τουρκία στο Αιγαίο και στη ΝΑ Μεσόγειο.
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι την τρέχουσα περίοδο, ως κοινωνία έχουμε να πολεμήσουμε την Covid-19, να λύσουμε τα προβλήματα της οικονομικής ύφεσης και, τέλος, να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Δεν υπάρχει χρόνος για θέματα του ΝΑΤΟ που αφορούν το μέλλον.
Η απάντηση στον ισχυρισμό αυτό θα πρέπει να είναι ότι, ένα κράτος, μία κοινωνία που έχει αυτοπεποίθηση και νοοτροπία νικητή σηκώνει το κεφάλι ψηλά από τα προβλήματα του σήμερα και κοιτά τη γραμμή του ορίζοντα προκειμένου να δει αυτό που έρχεται. Στα διλήμματα δεν απάντα με το «ή» αλλά με το «και». Δηλαδή, και τα προβλήματα της καθημερινότητας λύνει και τις οικονομικές δυσκολίες αντιμετωπίζει και την Covid-19 πολεμά αλλά και συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση του ΝΑΤΟ 2030. Γιατί εάν δεν σκεπτόμαστε με τον τρόπο αυτό και δεν συμμετέχουμε στη διαμόρφωση του μελλοντικού χαρακτήρα του ΝΑΤΟ, είμαστε καταδικασμένοι να υποστούμε ένα ΝΑΤΟ που θα έχει σχεδιασθεί από άλλους και θα εξυπηρετεί τις ανάγκες των άλλων.
*αντιστράτηγος (ε.α.), επίτιμος υπαρχηγός ΓΕΣ
