Του Φάνη Ζουρόπουλου*
Υπάρχουν κάποιες ρήσεις που έρχονται από τα βάθη των αιώνων και παραμένουν αναμεσά μας, αγέραστες, όχι σαν λόγος του παρελθόντος αλλά της καθημερινότητας μας. Με αφορμή το Πάσχα που έρχεται, τα Ευαγγέλια και τα τροπάρια που ψάλλονται Μεγαλοβδομαδιάτικα, θυμήθηκα πολλές από αυτές που αιώνες τώρα χρησιμοποιούμε άφθαρτες ή παραφθαρμένες προσθέτοντας στον καθημερινό μας λόγο μια στάλα ευρυμάθεια: «μετά Βαΐων και κλάδων», «η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή», «οι διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες», «Το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής» , «έκαστος εις τα ίδια», «πριν αλέκτωρ φωνήσαι τρις», «μετά φανών και λαμπάδων», «Μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θα λάβεις», «δια τον φόβο των Ιουδαίων» , «διαρρηγνύω τα ιμάτιά μου», «Νίπτω τας χείρας μου», «Ήγγικεν η ώρα» , «ο γέγραφα, γέγραφα», «Επί τον τύπον των ήλων», «μη μου άπτου», «Ειρήνη υμίν» κ.α. Στην αρχαιοελληνική γραμματεία υπάρχουν επίσης αρχαΐζουσες στερεοτυπικές αλήθειες που έχουν ενσωματωθεί στον καθημερινό μας λόγο όπως: «αβρόχοις ποσί», «ειρήσθω εν παρόδω», «μετά λόγου γνώσεως», «Αιδώς Αργείοι!», «Μηδέν Άγαν», «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται», «Ήξεις, αφήξεις ου, εν πολέμω θνήξεις», «Άχθος αρούρης», «λάθε βιώσας», «Τα εν οίκω μη εν δήμω», «ή ταν, ή επί τας», «ὁ τρώσας ιάσεται», «ο γέγονε γέγονε», κ.α. Σε αυτές τις λακωνικές φράσεις που κλίνουν προς την παροιμία συμπυκνώνονται η μεγαλοφυΐα, η κρίση και το πνεύμα ενός λαού. Παροιμία όμως αποτελεί η σύνθεση της πρόθεσης «παρά» και το ουσιαστικό «οίμος», οδός. Σημαίνει δηλαδή το «παρά την οδόν», το «παρόδιον» και προέρχεται από το ότι τα αρχαία χρόνια συνήθιζαν να χαράσσουν βραχύλογα προτρεπτικά μηνύματα, ηθικά παραγγέλματα, συμβουλές, πάνω σε πλάκες ή μαρμάρινες στήλες, που οι οδοιποροι τα διάβαζαν, διαλογίζοντο, ξεκουράζοντο, προβληματίζονταν, τέρπονταν… Τόσο πολύ φρόντιζαν το πνεύμα τους οι αρχαίοι μας πρόγονοι!… Βέβαια υπάρχει και η άποψη ότι αυτές οι άφθαρτες φράσεις είναι η άρνηση κάθε άλλης εξήγησης. Ότι είναι στερεοτυπικές εκφράσεις που δημιουργούν στεγανά στην ιστορία και εμποδίζουν το άτομο να επανεφεύρει τον εαυτό του, εγκλωβίζοντας το σε αυτές. Μερικοί το πάνε και πιο μακριά ισχυριζόμενοι ότι αποτελούν αφορισμούς που ενδέχεται να αδικούν, να συκοφαντούν, να κατηγοριοποιούν ανθρώπους, φύλα, λαούς……Το βέβαιο είναι ότι αποτελούν απόσταγμα σοφίας, έχουν πάντα ένα ιδεολογικό περιεχόμενο, είναι αλληλένδετες με τις κοινωνίες, εκφράζουν αντιλήψεις, αντιθέσεις, συγκρούσεις, αδιέξοδα… Είναι η καθαρή, ξάστερη σκέψη των αρχαίων Ελλήνων που πέρασε και στα Ευαγγέλια και διαμόρφωσε μέσα στην πάροδο των αιώνων την θετική σκέψη, την επιστήμη, τον πολιτισμό των δυτικών κοινωνιών. Πιστεύω, ότι παραμένουν ακόμα ζωντανές και χρήσιμες, αποτελούν ένα λόγο ενεργητικό, συντομευμένο σε μια απλή διαπίστωση, χωρίς φτιασίδια, «φρου-φρου και αρώματα», που νόθευσαν την «καλύτερη γλώσσα» του κόσμου που μας άφησαν οι πρόγονοί μας και κακοποιούν ασύστολα οι νεότεροι !…
*Επίτιμος εκτελεστικός Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και τ. Πρόεδρος της Ένωσης Επαρχιακού Τύπου.
