Του Ηλία Καραβόλια
Καλπάζουν τα χρηματιστήρια. Τρέχουν πιο γρήγορα από θανάτους, κρούσματα, εμβόλια. Στην Αμερική πχ. έχουμε κάθε μέρα και νέα ιστορικά ρεκόρ στους δείκτες της Wall Street. Γιατί άραγε ; Τόσο «αποτελεσματικά» είναι τα σινιάλα που στέλνουν οι αγορές ; Και τι είναι αυτό που φουσκώνει τον χρηματιστηριακό πλούτο εν μέσω πρωτοφανούς ύφεσης των οικονομιών και 120 εκατομμυρίων κρουσμάτων του ιού;
Ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός παίζει με το θεατρικό εργοστάσιο του κοινωνικού ασυνείδητου, μέσω του συλλογικού υποκείμενου αγορές, και προβάλλει σε ένα απροσδιόριστο μέλλον, κέρδη, ανάπτυξη, πρόοδο, ευημερία( σημ. : αυτό ακριβώς κάνουν τα χρηματιστήρια, προσομοιώνουν στο ανασφαλές παρόν ένα δήθεν αισιόδοξο μέλλον που αγνοεί χαμηλούς μισθούς και εισοδήματα, ανεργία, ανισότητες).
Γιατί δεν είναι απλά το φθηνό και άφθονο χρήμα των κεντρικών τραπεζών που ωθεί τις μετοχές στα πρωτοφανή αυτά επίπεδα. Δεν είναι ούτε τα διαστημικά σχέδια του Musk και του Bezos ή αυτή η φρενίτιδα με τα (χωρίς αντίκρυσμα) κρυπτονομίσματα που ξεπερνούν κάθε όριο κάλπικης αξίας.
Ζούμε ένα φαινόμενο ανεστραμμένου κατοπτρισμού της παρασιτικής, εικονικής και χάρτινης οικονομίας σε σχέση με την αληθινή παραγωγική δυνατότητα της ανθρωπότητας, σε σχέση με το πραγματικό εμπόριο και την πραγματική ζήτηση που υποδεικνύεται από την ύφεση και από τα υπέρογκα κρατικά και ιδιωτικά χρέη.
Έχουμε πρωτοφανή εκτόξευση της δυνητικότητας των βασικών συντελεστών παραγωγής (κεφάλαιο, εργασία, τεχνολογία) και ταυτόχρονα μια «υπόσχεση» υψηλής μελλοντικής κατανάλωσης. Αυτό δείχνουν οι μετοχές των τεχνολογικών -κυρίως- κολοσσών.
Προεξοφλείται για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία μια υπέρογκη κερδοφορία όταν το μεγαλύτερο ποσοστό των μεγάλων παραδοσιακών βιομηχανικών εταιρειών, αλλά και αυτών στις υπηρεσίες, υπολειτουργεί ή συντηρείται με κρατικά λεφτά. Όταν η μεγάλη μάζα της εργαζόμενης ανθρωπότητας επιδοτείται να απέχει από παραγωγή και κατανάλωση. Και όταν οι δανειακές πιστώσεις για νέες επενδύσεις είναι στα κατώτατα σχεδόν ιστορικά όρια.
Άραγε η Wall Street είναι τόσο αποτελεσματική ως αγορά, ως τόπος δυνητικών αναπαραστάσεων, και προεξοφλεί ότι τα πακέτα που δόθηκαν πέρυσι και φέτος από την κυβέρνηση στις ΗΠΑ (περί τα 4 τρις σε επιχειρήσεις και εργαζομένους) θα αυξήσουν τόσο «αυτόματα» τις θέσεις εργασίας, την παραγωγικότητα και την αγοραστική δύναμη, ώστε να τονωθούν ταυτόχρονα η προσφορά και η ζήτηση και να γεννηθούν κέρδη ; Και φυσικά, τα ίδια ακριβώς ερωτήματα ισχύουν για την Ευρώπη και τις οικονομιές της.
Το φαινόμενο δεν είναι εύκολα ερμηνεύσιμο. Δεν χωράει απλουστευτική λογική. Είναι απορίας άξιο πχ. τι θα συμβεί με τα υπέρογκα χρέη ( αλλά και τον πληθωρισμό) αν συνεχίσει η «αθόρυβη» προς το παρόν άνοδος στο κόστος του χρήματος μετά την πολυετή πολιτική των μηδενικών επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες.
Η πραγματικότητα μάλλον είναι ότι ο καπιταλισμός αποδεικνύει την σχετική του αποτελεσματικότητα της «ισχύος αναδιάρθρωσης» που τον διακρίνει ιστορικά, εν μέσω παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης. Βρίσκει τρόπο να κατευθύνει τις νέες φθηνές ροές κεφαλαίου, που χρειαζότανε από καιρό, σε νέα «δυνητικά πεδία». Μετατοπίζει το όριο του πριν φρακάρει στα όρια της πραγματικής ανθρώπινης παραγωγικότητας, πριν ακρωτηριάσει περαιτέρω την τιμή της εργασίας και την πραγματική αξία της. Πριν μπουκώσει ξανά από νέο( ψηφιακό αυτή την φορά) εμπόρευμα. Πριν οι μάζες αντιληφθούν ότι συμμετείχαν παθητικά σε μια βίαιη νέα τροπικότητα της αναπαραγωγής τους ως βιοπολιτικά υποκείμενα. Πριν γίνει ορατή η μετάλλαξη των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων.
Τα χρηματιστήρια καλπάζουν στις καπιταλιστικές μητροπόλεις γιατί το φθηνό απεριόριστο τραπεζικό κεφάλαιο προστάζει υψηλότερες κερδοφορίες από την χρηματοοικονομική διαχείριση και την εικονική οικονομία, όχι από την μακροπρόθεσμη λειτουργική κερδοφορία.
Από την αλλαγή στην οργανική σύνθεση του βιομηχανικού και τεχνολογικού κεφαλαίου αλλά και της εργασίας. Από φθηνότερα κόστη παραγωγής, από έξυπνες οικονομίες κλίμακος, αυτοματισμούς, ρομποτοποίηση, δηλαδή από λιγότερα και πιο χαμηλά αμειβόμενα εργατικά χέρια. Και φυσικά από την τεράστια ασυνείδητη απόσπαση υπεραξίας που θα συνεχίσει να γεννάει η γενική διάνοια στα δίκτυα…
