Των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη-Γιώργου Ατσαλάκη-Γιώργου Μπαουράκη*
Το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη που συγκλόνισε την Ελληνική Κοινωνία έφερε στην επιφάνεια το χρόνιο πρόβλημα του ρόλου και των συνεπειών των συντεχνιών στην ανάπτυξη και την ευημερία μιας χώρας. Τα τελευταία έξι χρόνια έχουν γραφθεί αρκετά άρθρα σχετικά με το θέμα αυτό (βλ. Atsalakis, G., Baourakis,G., Zopounidis, C., the economic crisis and retardants of growth in Greece, International Journal of Sustainable Economies Management, 5, 1, 2016, Papadakis, Ch., Atsalakis, G., Zopounidis, C., study on the variables reflecting the action of interest groups. The case of Greek economy, Discover Analytics, 1, 1, 2023).
Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε το πρόβλημα από θεωρητικής σκοπιάς όπως το προσέγγισε με εύστοχο τρόπο ο Mancur Olson στο βιβλίο του «Η άνοδος και η παρακμή των εθνών», εκδ. Παπαζήση, 2007 (έκδοση στα αγγλικά το 1982).
Σύμφωνα με τον Oλσον, υπάρχουν επιβραδυντές που σε κάποιες χώρες, εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη, ενώ η διάλυση αυτών των επιβραδυντών τις ωθεί γοργά στην οικονομική ανάπτυξη. Οι επιβραδυντές είναι ομάδες ιδιωτικών ειδικών συμφερόντων όπως: οι κοινοπραξίες ομοειδών επιχειρήσεων (καρτέλ), τα λόμπι, οι επαγγελματικές ενώσεις, οι αγροτικές οργανώσεις, τα εργατικά σωματεία κ.λπ., τα οποία αγωνίζονται για προστατευτική νομοθεσία και υψηλότερη τιμή ή μισθό για τα μέλη τους. H ανεξέλεγκτη δράση τους εις βάρος του δημόσιου συμφέροντος είναι οι κύριοι υπεύθυνοι της παρακμής των οικονομιών και των κοινωνιών διότι δημιουργούν τις παρακάτω επιπτώσεις:
Επίπτωση 1: οι οργανώσεις ιδιωτικών συμφερόντων επιτυγχάνουν βέλτιστα εισοδηματικά οφέλη για τα μέλη τους μέσω προστατευτικής νομοθεσίας, εις βάρος άλλων πολυπληθών στρωμάτων της κοινωνίας, τα οποία δεν μπορούν να οργανωθούν λόγω του μεγέθους τους και της έλλειψης επιλεκτικών κινήτρων για οργάνωση.
Επίπτωση 2: σταθερές κοινωνίες με «αμετάβλητα σύνορα» τείνουν να συσσωρεύουν περισσότερη συμπαιγνία και οργανώσεις ιδιωτικών συμφερόντων με την πάροδο του χρόνου. Σε χώρες που καταστράφηκαν από πολέμους ή άλλες αιτίες, οι οργανώσεις ιδιωτικών συμφερόντων διαλύθηκαν και για αυτό αναπτύχθηκαν γοργά, π.χ. Ιαπωνία, Γερμανία, Ταϊβάν, Χονγκ Κονγκ κ.λπ.
Επίπτωση 3: συνολικά οι οργανώσεις ειδικών συμφερόντων και συντεχνίες κάνουν δύσκολη τη διακυβέρνηση, μειώνουν την αποδοτικότητα και το αθροιστικό εισόδημα στις κοινωνίες εντός των οποίων δρουν διότι ασχολούνται με τη διανομή πλούτου στα μέλη τους και όχι με την παραγωγή πλούτου.
Επίπτωση 4: οι διανεμητικές συσπειρώσεις λαμβάνουν αποφάσεις πιο αργά σε σχέση με τα άτομα και τις επιχειρήσεις από τις οποίες αποτελούνται, τείνουν να έχουν υπερφορτωμένες ημερήσιες διατάξεις και υπερφορτωμένα τραπέζια διαπραγμάτευσης και ρυθμίζουν πιο συχνά τις τιμές παρά τις ποσότητες. Π.χ. στα καρτέλ τιμών παίρνει πολύ χρόνο (2-3 έτη) μέχρι να προσαρμόσουν τις τιμές σε νέα δεδομένα και πολλές φορές αντί για να τις μειώσουν τις κρατούν σταθερές ή και τις αυξάνουν.
Επίπτωση 5: οι διανεμητικές συσπειρώσεις επιβραδύνουν την ικανότητα μιας κοινωνίας να υιοθετεί νέες τεχνολογίες και να ανακατανέμει πόρους, ανταποκρινόμενη στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, και με τον τρόπο αυτό μειώνουν το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι δεν αξιοποιούνται οι νέες τεχνολογίες για την αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας και οι πόροι παραμένουν επενδυμένοι σε παλιά ξεπερασμένη τεχνολογία, πράγμα το οποίο φθίνει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας (το παράδειγμα του ΟΣΕ).
Επίπτωση 6: εάν οι διανεμητικές συσπειρώσεις γίνουν αρκετά μεγάλες, προσπαθούν να αποκλείσουν την είσοδο νέων μελών και επιζητούν να περιορίσουν την ποικιλομορφία εισοδημάτων και αξιών των μελών τους.
Επίπτωση 7: η συσσώρευση διανεμητικών συσπειρώσεων σε μια χώρα αυξάνει την πολυπλοκότητα των ρυθμίσεων, το ρόλο της κυβέρνησης και την πολυπλοκότητα των αντιλήψεων και αλλάζει την κατεύθυνση της κοινωνικής εξέλιξης.
Συμπερασματικά, οι έξυπνες λύσεις για το πρόβλημα των συντεχνιών θα προέλθουν από την ανάκληση των νομοθεσιών που ευνοούν τα ιδιωτικά τους συμφέροντα και τα μετατρέπουν σε διανεμητικές συσπειρώσεις εισοδημάτων προς τα μέλη τους. Με τον τρόπο αυτό θα ανακοπεί η συσσωρευμένη ζημία που οι συντεχνίες δημιουργούν στην κοινωνία και την οικονομία. Οι λύσεις αυτές δεν απαιτούν πόρους για να υλοποιηθούν, απλά χρειάζονται έξυπνες και αποφασιστικές δημόσιες μακροχρόνιες πολιτικές( βλ. Ζοπουνίδης, Κ., Ατσαλάκης,Γ. απλές οικονομικές λογικές αναδιάταξης και ανάκαμψης της οικονομίας και των επιχειρήσεων, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2013).
*Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece
*Αναπλ. Καθηγητής Γιώργος Ατσαλάκης
Οικονομολόγος
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
Πολυτεχνείου Κρήτης
*Δρ. Γιώργος Μπαουράκης
Διευθυντής
Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο, Χανιά
Πηγή: ot.gr
