Tου Π.Κ. Ιωακειμίδη*
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της περασμένης εβδομάδας ανέκτησε τον παραδοσιακό πολιτικό του ρόλο, η πολιτική επανήλθε στο προσκήνιο της Ένωσης. Ο πολιτικός φιλελευθερισμός ύψωσε φωνή. Αντεπιτέθηκε. Το επίμαχο θέμα δεν ήταν η Τουρκία. Ήταν ο εντεινόμενος αυταρχισμός του ανελεύθερου καθεστώτος Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία και οι σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Ρωσία. Το καθεστώς Όρμπαν με την τελευταία ομοφοβική νομοθεσία του ξεπέρασε κάθε όριο βάναυσης παραβίασης των αξιών της Ένωσης (άρθ. 2 Συνθήκης της Λισαβόνας). Το ποτήρι ξεχείλισε. Και η οργή όλων των κρατών – μελών (εξαιρούνται Πολωνία και Σλοβενία) εκφράστηκε ανοιχτά και καταπρόσωπο με μια πρώτη συναισθηματικά φορτισμένη Παρέμβαση του πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου και δημόσια γνωστού ως ομοφυλόφιλου Ξ. Μπετέλ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα περάσει ίσως στην Ιστορία ως εκείνο στο οποίο για πρώτη φορά ανοιχτά συστήνεται σε χώρα – μέλος ή να συμμορφωθεί με τις ενωσιακές αξίες ή διαφορετικά να αποχωρήσει από την Ένωση ενεργοποιώντας το σχετικό άρθρο (50) της Συνθήκης. Την προτροπή διατύπωσε εντός Συμβουλίου ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μ. Ρούτε. Δεν έχει προηγούμενο. Η πεποίθηση ήταν ότι ουδέποτε θα έφθαναν τα πράγματα σ’ αυτό το σημείο.
Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, ένα κράτος – μέλος έχει το ίδιο τη διακριτική ευχέρεια να ζητήσει την έξοδό του από την Ένωση, όπως άλλωστε έκανε η Βρετανία (Brexit). Δεν μπορεί, με άλλα λόγια, να εκδιωχθεί κάτω από καμιά, έστω ακραία, περίπτωση. Φυσικά η επιλογή της εξόδου / αποχώρησης δεν είναι η καλύτερη δυνατή και την αντίθεσή τους σ’ αυτήν εξέφρασαν χώρες – μέλη, μεταξύ άλλων, η Γαλλία. Ούτε βέβαια ο Β. Όρμπαν πρόκειται να επιχειρήσει κάτι τέτοιο. Αν όχι τίποτα άλλο, δεν εγκαταλείπονται εύκολα τα δισεκατομμύρια ευρώ του προϋπολογισμού της ΕΕ που εισρέουν στην Ουγγαρία. Αλλά, όπως τόνισαν αρκετοί ηγέτες, η Ένωση είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια εσωτερική αγορά και επιδοτήσεις. Είναι μια «κοινότητα αξιών» που οφείλει ο καθένας να σέβεται. Και, όπως είπε ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, δεν μπορεί κάποιος να εισπράττει επιδοτήσεις για να καταπατά τις αξίες της Ένωσης (αναμένεται επομένως η ενεργοποίηση του μηχανισμού περικοπής των Χρηματοδοτήσεων). Είτε έτσι είτε αλλιώς, ήταν μια ανοιχτή Πολιτική συζήτηση για τη φύση της Ένωσης σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο που έπρεπε να γίνει, και καλώς έγινε.
Εάν η αντίδραση στον αυταρχισμό Όρμπαν ήθελε να αναδείξει τον εσωτερικό φιλελεύθερο χαρακτήρα της Ένωσης, η πρόταση Μέρκελ – Μακρόν για συνάντηση κορυφής με τον πρόεδρο Πούτιν εκκινούσε από τη φιλελεύθερη αντίληψη αλληλεξάρτησης στις διακρατικές σχέσεις που λέγει ότι η σύμπραξη (engagement), ο διάλογος, οι οικονομικές ανταλλαγές μπορούν, υπό όρους, να αλλάξουν τη συμπεριφορά ενός αυταρχικού καθεστώτος. Αυτή την προσέγγιση έχει η Α. Μέρκελ απέναντι στην Τουρκία και αυτή ακολουθεί και για τη Ρωσία. Μόνο που οι Βαλτικές Χώρες, η Πολωνία και ορισμένες άλλες (με τραυματικά, αν και κατανοητά, αντιρωσικά σύνδρομα) δεν αποδέχονται την προσέγγιση αυτή. Θέλουν αυστηρά μέτρα, έστω και αν δεν καταλήγουν πάντοτε σε κάτι θετικό. Έτσι αντέδρασαν με βίαιο τρόπο στην πρόταση για συνάντηση με τον Πούτιν και τελικά τη δολοφόνησαν. Αλλά όταν ο Τζο Μπάιντεν συναντάται με τον Πούτιν, είναι τουλάχιστον οξύμωρο η ευρωπαϊκή ηγεσία να απορρίπτει μια τέτοια συνάντηση. Είναι ζήτημα «ευρωπαϊκής κυριαρχίας», όπως είπε η Α. Μέρκελ. Πάντως, και παρά τις αντιδράσεις, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε «επιλεκτική σύμπραξη» (selective engagement) και αναζήτηση μορφών (formats) διαλόγου με τη Ρωσία.
*πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής των FEPS και ΕΛΙΑΜΕΠ, Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το νέο του βιβλίο Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης
