Του Ηλία Καραβόλια
Ο φόβος και η ανασφάλεια συμβάδιζαν ανέκαθεν με την επέκταση του καπιταλισμού. Ως μεγάλος επόπτης της οικονομικής κανονικότητας το κεφάλαιο καθυποτάσσει ανά περιόδους τις μάζες. Τα social media, αλλά και τα παραδοσιακά μέσα, μετατράπηκαν στο colpo grosso του συστήματος, στην πρώτη ύλη της ανασυγκρότησης των συναλλακτικών δομών. Έτσι, ανάλογα πλέον με τα δρώμενα, «αναστέλλεται» για κάποιο διάστημα η κατανάλωση και η παραγωγή (πχ πανδημία).
Και μπορεί μεν το αντικαπιταλιστικό φαντασιακό να πυροδοτείται όμως η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική.
Ζήσαμε από πέρυσι τον ιδανικό συγχρονισμό που έψαχνε ο καπιταλισμός ώστε να επανεκκινήσει το στάσιμο κεφάλαιο. Η δεδομένη -μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008/9 – ανάγκη αναχρηματοδότησης χρεών, τα αρνητικά επιτόκια, η παγίδα ρευστότητας και η κρίση υπερσυσσώρευσης έψαχναν διέξοδο.
Το φθηνό χρήμα τάιζε τα χρηματιστήρια της Δύσης (μέχρι σήμερα) και τα φθηνά χέρια της Κίνας προμήθευαν με προϊόντα τον πλανήτη (χωρίς ομως να ψωνίζει η ίδια η Κίνα επαρκείς ποσότητες).
Η βίαιη «εγκατάσταση» του ψηφιακού μοντέλου εργασίας είναι στην ουσία η έμμεση κινέζοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας : μερική, εξ αποστάσεως, ευέλικτη και φθηνή εργασία, στην εποχή της πλατφόρμας και των zero hour contracts.
Το συστημικό όμως στοίχημα, ειδικά μετά τους εμβολιασμούς είναι το εξής : θα καταφέρουν οι μηχανές συσσώρευσης κεφαλαίου να μπουν σε μακροπρόθεσμη τάση;
Η αλήθεια είναι ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι κρατικές παρεμβάσεις χαλούν τον ύπνο των νεοφιλελεύθερων εκτυπώνοντας σχεδόν απεριόριστο χρήμα. Αλλά η συσσώρευση μάλλον αργεί.
Οι δε ανισότητες αυξάνονται εμφανώς. Και εδώ είναι που πάσχει το αντικαπιταλιστικό φαντασιακό. Οι ατελέσφορες εξεγέρσεις και οι κοινωνικές αντιδράσεις, η στασιμότητα, η γενικευμένη αναταραχή, δεν είναι φαινόμενα εκτός του συστήματος: είναι μύχια επιθυμία του συστήματος να φρακάρει και να επανεκκινείται. Η αναπαραγωγική επάρκεια του, τα εκτατικά του όρια, οι δομικοί μετασχηματισμοί, καταλήγουν στη μύχια καπιταλιστική επιθυμία: μετατόπιση του ορίου.
Ο καπιταλισμός βρήκε αυτό που «έψαχνε» ως σύστημα. Την διέξοδο για μαζική παραγωγική ανασυγκρότηση. Η παγίδα ρευστότητας με αρνητικά επιτόκια και ο νόμος της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, φανερώθηκαν στο οικονομικό σκηνικό αφού επετεύχθη ο «μεγάλος μετασχηματισμός» σε παραδοσιακούς πυλώνες κερδοφορίας.
Το «κραχ» όμως δεν έρχεται. Και δεν θα έλθει. Και αυτό γιατί όσο υπάρχει αγορά για νέες κερδοφορίες τόσο θα μετατοπίζεται το όριο του συστήματος.
Η αλήθεια είναι ότι οι προσδοκώμενοι κύκλοι κέρδους/ συσσώρευσης -που ανοίγονται με τις αγορές συμπεριφορικής έκβασης των υποκειμένων και με το διαδίκτυο των πραγμάτων -είναι πολύ μεγαλύτεροι από τα κλασικά περιθώρια βιομηχανικού και χρηματοπιστωτικού κέρδους.
Πιο απλά: εταιρείες όπως η Google και η Amazon έχoυν μπροστά τους ανοριοθέτητα περιθώρια κερδοφορίας (λόγω του αχανούς πληθυσμού που εισέρχεται στο ιντερνετ) σε σχέση με τα πεπερασμένα όρια πελατείας και τζίρων των παραδοσιακών κολοσσών, όπως η General Motors και η Goldman Sachs.
Και ο καπιταλισμός ήθελε αυτό ακριβώς: να ξεπεράσει με ένα νέο ατέρμονο κανάλι δυνητικής κερδοφορίας τα στάσιμα νερά της παραδοσιακής βιομηχανικής και τραπεζικής λειτουργίας.
Είναι δε εμφανές ότι οι νέοι εμπορικοί πόλεμοι στήνονται γύρω από τους ιντερνετικούς κολοσσούς ΗΠΑ-Κίνας και όχι γύρω από το τραπεζικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα…
