Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Οι πηχιαίοι τίτλοι των εφημερίδων στις δυτικές κοινωνίες τονίζουν την μεγάλη ανισότητα που χαρακτηρίζει τις δυτικές κυρίως οικονομίες. Πολύ συχνα έρευνες βλέπουν το φως της δημοσιότητας αποδεικνύοντας πως οι οικονομίες της εποχής μας μαστίζονται απο την συσσώρευση πλούτου σε ολο και λιγότερα άτομα. Σπάνια ομως γίνεται αναφορά στα επίπεδα ευημερίας που έχουν κατακτήσει τις τελευταίες κυρίως δεκαετίες οι κοινωνίες μας. Και στον πλούτο που εχει διαχυθεί στους λαούς της Δύσης συνθέτοντας ισως την μεγαλύτερη περίοδο ευημερίας ολης της ανθρωπότητας. Ολα όμως αυτά τα επιτεύγματα σκεπάζονται πάντα απο το κεντρικό ερώτημα που έρχεται στο φως σε κάθε συζήτηση για την κατάσταση των οικονομιών μας. Εχει μεγαλώσει η ανισότητα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς στα χρόνια αυτά της αυξημένης ευημερίας;
Τελευταίες έρευνες έχουν δείξει πως εκτός της μεγάλης αύξησης της ευημερίας έχει υπάρξει και σημαντικη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών τάξεων στις κοινωνίες μας. Σημαντική σχετικά υπήρξε η μελέτη του Σουηδού καθηγητή Daniel Waldenstrom, “Richer and More Equal: A New History οf Wealth in the West”. Polity Press, 2024 (Πλουσιότεροι και Πιο Ισοι: Μια Νέα Ιστορία του Πλούτου στη Δύση). Αντιμετωπίζοντας μετωπικά την γνωστή μελέτη του Γάλλου Τhomas Piketty (“Capital”) ο Waldenstrom μελέτησε καινούργια συστατικά δεδομένα και κατέληξε σε διαφορετικά συμπεράσματα.
Στη διάρκεια του περασμένου αιώνα οι άνθρωποι στη Δύση έγιναν περισσότερο πλούσιοι και πολύ πιό ίσοι. Αυτή η αόρατη, επειδή έγινε σταδιακά και σχετικά απαρατήρητη, επανάσταση σε πλούτο και ευημερία μεταμόρφωσε βαθμιαία την ζωή εκατομμυρίων. Αν το κατανοήσουμε αυτό θα γίνουμε γνώστες και της δυναμικής της εξέλιξης προς το μέλλον. Σήμερα είμαστε τρείς φορές πλουσιότεροι σε αγοραστική δύναμη απο το 1980. Και είμαστε 10 φορές πλουσιότεροι από πριν απο εκατό χρόνια! Με βάση ολα τα ιστορικά δεδομένα τέτοια αύξηση του πλούτου του απλού κόσμου είναι ανεπανάληπτη. Και το πιό σημαντικό απο όλα είναι πως πλεον θεωρείται δεδομένη απο όλους. Κι αυτό που ιδιαίτερα εντυπωσιάζει ειναι πως αυτή η αύξηση του πλούτου κατανεμήθηκε με πολυ πιό ίσο τρόπο για πρώτη φορά σε τόσους πολλούς ανθρώπους. Κι αυτό έγινε, όπως έδειξε με πολυ πρωτόγνωρο τρόπο ο Waldenstrom, μέσω της εξασφάλισης ιδιοκτησιακών περιουσιακών στοιχείων και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Παραμέτρων δηλαδή που καμμία προηγούμενη μελέτη περί πλούτου και ισότητας δεν είχε λάβει υπ’ όψιν της.
Τα ευρήματα του Waldenstrom αναθεωρούν λοιπόν πολλές εκτιμήσεις, οπως του Piketty, πως η ανισότητα δήθεν κυριαρχεί στον σύγχρονο καπιταλισμό εξουθενώνοντας τους οικονομικά αδύνατους και κάνοντας ισχυρότερους τους ήδη πλούσιους. Η ουσία είναι πως η πραγματική μηχανή που οδηγεί σε αλλαγές και στην ανάπτυξη είναι η ευρεία κατανομή του πλούτου μέσω της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και των συνταξιοδοτικών σχημάτων. Αυτή η μαζική αύξηση της ιδιοκτησίας κατοικιών και των αποταμιεύσεων για εξασφάλιση των μεγαλύτερων ηλικιών, που έγινε δυνατή μέσω της επέκτασης των εκπαιδευτικών ικανοτήτων, των υψηλότερων εργατικών απολαβών και της γενικότερης οικονομικής ανάπτυξης έχει στην πράξη εκδημοκρατικοποιήσει τον πλούτο κι’ εχει βελτιώσει την ζωή εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Κι’ ολα αυτά στο πλαίσιο μιάς δυναμικής και παράλληλα δημοκρατικής καπιταλιστικής κοινωνίας Τα μονα σημεία στον κόσμο που η φτώχεια κυριαρχεί και που η άγρια ανισότητα με την δυστυχία βασανίζουν τον κόσμο ειναι μόνο εκεί οπου τα χαρακτηριστικά μιάς ανταγωνιστικής καπιταλιστικής οικονομίας δεν έχουν αναπτυχθεί.
