Περισσότερες οι ομοιότητες παρά οι διαφορές μεταξύ των δύο φαινομένων λαϊκισμού.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Ο Ντόναλντ Τραμπ, πριν εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ, δήλωνε ότι έχει αρκετά λεφτά στη διάθεσή του για να μπορεί να κάνει την πλάκα του στην πολιτική. Από την πλευρά του ο κ. Παύλος Πολάκης θεωρεί ότι η πολιτική είναι της πλάκας, άρα μπορεί να λέει και να κάνει ό,τι του κατέβει.
Κατά τα άλλα, αμφότεροι οι πολιτικοί βρίζουν τους δημοσιογράφους, πτύουν τις ελίτ και χρησιμοποιούν κατά κόρον το διαδίκτυο γιατί αυτό ανταποκρίνεται στην κουλτούρα τους και στην πολιτική τους τακτική. Είναι επίσης θρασείς, με ύφος «νονού» πολλών καρατίων, απεχθάνονται τον διάλογο, ρέπουν προς την συνομωσιολογία και σε κάθε περίπτωση δεν τρέφουν καμμιάν απολύτως εκτίμηση για το κοινό. Πρόκειται για κλασικές περιπτώσεις λαϊκιστών, οι οποίοι θα αποτελούσαν περίφημη περίπτωση μελέτης για έναν Νικολό Μακκιαβέλι. Τόσο ο Ντόναλντ Τραμπ, όσο και ο Παύλος Πολάκης, σε μικρότερη κλίμακα βέβαια, είναι τα πιο γνήσια πολιτικά προϊόντα της πολιτικοοικονομικής συγκυρίας, τα πρώτα 20 χρόνια του 21ου αιώνα.
Στην περίοδο αυτή, η οποία αντλεί πολλά συστατικά της στοιχεία από την πτώση του κομμουνισμού το 1989 στην Ευρώπη, πραγματοποιήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο τόσες αλλαγές και ανακατατάξεις, όσες δεν είχαν γίνει τα προηγούμενα 200 χρόνια. Είναι δε τέτοια η ταχύτητα των μεταβολών αυτών, που δύσκολα παρακολουθούνται από το σύνολο των πληθυσμών.
Μοιραία λοιπόν υπάρχουν κερδισμένοι και δυσαρεστημένοι, με τους τελευταίους να είναι υπεράριθμοι στις πολύ πρόσφατες γενιές. Αυτό σημαίνει ότι το διεθνές σύστημα υπαγορεύει μεγάλες ευκαιρίες πετυχημένης συμμετοχής σε αυτό, αλλά και μόνιμη αβεβαιότητα, που με τη σειρά της οδηγεί σε όχι ορθολογικές αντιδράσεις.
Τους χαμένους ή δυσαρεστημένους έτσι του συστήματος, καλύπτει πλέον ο λαϊκισμός, ο οποίος ανάλογα με την περίπτωση φοράει γκρίζα ή κόκκινα ρούχα. Συνειδητά δε χαϊδεύει αυτιά και χαμηλά ένστικτα.
Βασική τακτική λαϊκιστών πολιτικών έτσι, δεν είναι η εξεύρεση λύσεων σε δεδομένα προβλήματα, αλλά η εφεύρεση εχθρών. Και αυτό έχει μεγάλη σημασία. Εξηγούμεθα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ για παράδειγμα είναι ένας πολύ θρήσκος πολιτικός, πράγμα που το έχει δηλώσει επισήμως σε βιβλία και ομιλίες του. Σ΄ αυτές του τις δηλώσεις εξάλλου οφείλεται και η πρωτοφανής μαζική υποστήριξη που έχει από τους Αμερικανούς Ευαγγελιστές. Γνωρίζει επίσης ο απερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι, αν όχι όλοι, δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς να πιστεύουν σε κάτι. Κατά κανόνα δε, οι πίστεις σε κάτι συνδέονται με προτάσεις «σωτηρίας» ή μετάβασης σε υποθετικούς παραδείσους, τους οποίους όμως κανείς δεν έχει δει και δεν έχει βιώσει.
Συνεπώς, σε παρόμοιες περιπτώσεις, όπου η πίστη συνδέεται με υποσχέσεις, είναι εύκολη η εφεύρεση εχθρών που «επιβουλεύονται» το «καλό», τη «σωτηρία» και την μετάβαση στον «παράδεισο».
Για τον Τραμπ, οι μεγάλοι «εχθροί» είναι οι Κινέζοι, οι μετανάστες, οι ελίτ (λες και ο ίδιος δεν είναι ελίτ) και γενικά οι άθρησκοι και άθεοι. Για τον Π.Πολάκη, πρωτίστως ο μέγας εχθρός είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης (Κούλης περιπαικτικά) και ακολουθούν τα «βοθροκάναλα» και κάποιοι «απατεώνες πολιτικοί» που πρέπει να πάνε φυλακή. Για τους Τραμπ-Πολάκη, το πρόβλημα δεν είναι ο κορωνοϊός και η προστασία από αυτόν, αλλά οι Κινέζοι και ο «Κούλης». Προς άγραν πελατείας εξάλλου, πετάνε και λίγο Μπιλ Γκαίητς στο όλο θέμα, όχι βέβαια χωρίς να αναμείξουν και τους απαραίτητους Γερμανούς συνωμότες.
Στις σημερινές συνθήκες κρίσης και αβεβαιότητας ο τραμπισμός πρωτίστως και ο πολακισμός δευτερευόντως στην Ελλάδα, είναι δύο φαινόμενα που θα έχουν διάρκεια. Σίγουρα δε, ο ακροδεξιός λαϊκισμός, θα συμπράξει με την ακροαριστερή ασυναρτησία και ανοησία.
Το φαινόμενο του τραμπισμού δε, γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνο στο βαθμό που στην παγκόσμια σκηνή ο αυταρχισμός κυριαρχεί. Ρώσοι, Κινέζοι, Τούρκοι, Βραζιλιάνοι και Αφρικανοί δικτάτορες στην ουσία κατευθύνουν τις γεωπολιτικές εξελίξεις, με άτυπο σύμμαχό τους, κατά των φιλελεύθερων δημοκρατών, το ισλάμ.
Ακόμα χειρότερα, την ώρα που η πανδημία πλήττει με ιδιαίτερη οξύτητα τις δυτικές οικονομίες, οι αντίστοιχες των αυταρχικών καθεστώτων δείχνουν να αντέχουν την υγειονομική καταιγίδα. Και η αντοχή τους αυτή, είναι το μεγάλο πρόβλημα για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες.
Στη χώρα μας, ο πολακισμός, δίνει ρέστα για την ώρα, έχοντας την «ελπίδα» ότι αργά ή γρήγορα, με τη βοήθεια της πανδημίας, θα εξελιχθεί σε κυρίαρχη τάση. Υπό αυτό το πρίσμα, το τετράμηνο που ακολουθεί θα είναι ένα από τα πιο κρίσιμα για τη χώρα. Και αυτό σε μια εποχή όπου ο γείτονας, με όλη την δολιότητα που τον διακρίνει, παραμονεύει.
