Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος
Όσο πιο πολύπλοκη, ρευστή και γρήγορα μεταβαλλόμενη είναι μια εποχή, οι πάσης φύσεως κερδοσκόποι, καιροσκόποι και επιτήδειοι έμποροι φόβου, τρίβουν τα χέρια τους από χαρά. Η δυνητική πελατεία τους σε όλα τα επίπεδα αυξάνεται εκθετικά, που σημαίνει άνοδο του ανορθολογισμού και άρα «χρυσές ημέρες» για τους εμπόρους του.
Όποιος θέλει να μάθει και να καταλάβει τι συμβαίνει σήμερα στην παγκόσμια οικονομία και γιατί φαινόμενα όπως ο πληθωρισμός, ο στασιμοπληθωρισμός και οι νομισματικές ανισορροπίες βρίσκονται στα πρωτοσέλιδα μεγάλων εφημερίδων, θα πρέπει να αφιερώσει λίγο χρόνο, για να διαβάσει τις 112 σελίδες του μικρού και περιεκτικού βιβλίου των Σπύρου Βλάμου και Κωνσταντίνου Γκράβα για τις κεντρικές τράπεζες και τον ζωτικό ρόλο τους στην λειτουργία μιας οικονομίας.
Το βιβλίο είναι καλογραμμένο, εύληπτο, πλούσιο σε πρακτικά παραδείγματα και εμπλουτισμένο με ερμηνευτικά εργαλεία που επιτρέπουν στον αναγνώστη να πάει πιο μακρυά στις ενδεχόμενες απορίες του.
Πότε και γιατί άρχισαν να δημιουργούνται οι κεντρικές τράπεζες; Πώς εκδίδουν χρήμα και τί αξία έχει το τελευταίο; Πόσο επηρεάζεται από την πολιτική και σε ποιο βαθμό οι ίδιες την επηρεάζουν; Θα έχουμε παγκόσμιο νομισματικό πόλεμο ή σε κάποια φάση Αμερική – Κίνα και Ευρώπη θα βρουν τρόπους συνύπαρξης; Ποιο ρόλο παίζει η παγκοσμιοποίηση στις διεθνείς νομισματικές εξελίξεις και πόσο μπορεί να συμβάλλει στην εξεύρεση λύσεων στα σημερινά προβλήματα;
Σε αυτά και άλλα ακόμη ερωτήματα ο ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας του ΕΚΠΑ, Σπύρος Βλάμος και ο δρ. Κων. Γκράβας, που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και στην Ανώτατη Σχολή Πολεμικής Αεροπορίας δίνουν εύστοχες απαντήσεις που κάνουν ποιοτικά καλύτερη την οικονομική γνώση.
Το βιβλίο «Κεντρικές Τράπεζες» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος), αποτελεί μια μικρή αλλά εξόχως έγκυρη εισαγωγή, περιγράφοντας την ιστορία και τον ρόλο αυτών των ιδρυμάτων στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.
Μέσα από την ιστορική εξέλιξη των κεντρικών τραπεζών μέχρι σήμερα, το βιβλίο ανιχνεύει τους μηχανισμούς που θεμελιώνουν την εμπιστοσύνη στο νόμισμα, την ανάγκη εξισορρόπησης της ανεξαρτησίας, αυτών των ιδρυμάτων, με τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, καθώς και την καθοριστική σημασία της διεθνούς συνεργασίας για την αποτροπή δυνητικά καταστροφικών κρίσεων.
Ο Αυστριακός οικονομολόγος Ludwig von Mises υποστήριζε ότι τα οικονομικά φαινόμενα δεν μπορούν να εξετάζονται σε απομόνωση από την πολιτική επιστήμη, την ιστορία, τη φιλοσοφία και την κοινωνιολογία. Στις φυσικές επιστήμες, η γνώση προέρχεται από το πείραμα. Οι φυσικοί επιστήμονες μπορούν, σε ένα εργαστηριακό πείραμα, να απομονώσουν διάφορους παράγοντες και να παρατηρούν τις αλλαγές όταν μεταβάλλεται κάποιος από αυτούς. Στο πεδίο της ανθρώπινης δράσης, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η εμπειρία είναι περίπλοκη και προκύπτει από τη συνέργεια διαφόρων παραγόντων, όλοι εκ των οποίων επιφέρουν αλλαγές. Επομένως, στις κοινωνικές επιστήμες δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε ελεγχόμενα πειράματα.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής οικονομικό αρθρογράφο των Financial Times, Martin Wolf, ο διαχωρισμός της οικονομικής συμπεριφοράς από άλλες πτυχές της κοινωνίας μπορεί να είναι σοβαρά παραπλανητικός. Επίσης, μια άλλη δυσκολία είναι ότι το μέλλον είναι εγγενώς αβέβαιο, δεν μπορεί να υπολογιστεί. Πολλές ανθρώπινες συμπεριφορές και ορισμένοι θεμελιώδεις οικονομικοί θεσμοί, όπως για παράδειγμα η επιθυμία διακράτησης χρήματος, είναι αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος.
Πριν από περίπου έναν αιώνα, ο John Maynard Keynes έγραφε ότι αυτή η εγγενής αβεβαιότητα εξηγεί τη σημασία που απέδιδε πάντοτε η κοινωνία σε θεσμούς που οικοδομούν προσδοκίες εμπιστοσύνης και ασφάλειας.
Με αφορμή την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση της περασμένης δεκαετίας, ο νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman διατύπωσε την άποψη ότι η παγκόσμια οικονομική ιστορία θα έπρεπε να αποτελεί βασικό μέρος ενός προγράμματος σπουδών στα οικονομικά, καθώς στα μακροοικονομικά είναι απαραίτητη η επαρκής γνώση και κατανόηση για την κατάρρευση του χρυσού κανόνα κατά τη δεκαετία του 1930, για ό,τι πραγματικά συνέβη στον στασιμοπληθωρισμό της δεκαετίας του 1970, για την κρίση του ευρώ στις αρχές της δεκαετίας του 2010.
Σε αυτό το επιστημολογικό πλαίσιο, το βιβλίο μας βοηθά να καταλάβουμε τι συμβαίνει σήμερα, μακρυά από συνωμοσίες και λοιπές δράσεις διεθνούς παραπληροφόρησης. Παραπληροφόρηση η οποία όσο πιο πολύπλοκες θα γίνονται οι κοινωνίες μας σε λειτουργικό και παραγωγικό επίπεδο,τόσο περισσότερο θα μετατρέπουν την οργάνωση της άγνοιας σε μέσο εξουσίας. Και αυτή είναι ήδη μια μεγάλη πηγή ανισοτήτων, περί της οποίας για ευνόητους λόγους δεν γίνεται και η ανάλογη συζήτηση. Φευ…
Θετική από την άποψη αυτή η προσπάθεια των εκδόσεων Παπαδόπουλος με τη σειρά «Μικρές Εισαγωγές».
