Ενώ η παγκόσμια οικονομία και οι κοινωνίες που τη συνθέτουν κρατικοποιούνται με ισχυρό ρυθμό, οι κεντρικές τράπεζες είναι πλέον η νέα μαγική δύναμη στον κόσμο.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Όταν το διάβασα έμεινα με ανοικτό το στόμα. «Τα δολάρια που εκτυπώθηκαν και κυκλοφόρησαν τους δέκα τελευταίους μήνες, αντιπροσωπεύουν το 20% του συνόλου των δολλαρίων που έχουν κυκλοφορήσει από το 1792, όταν το αμερικανικό νόμισμα έγινε επίσημο στις ΗΠΑ.
Αυτό προκύπτει από μια τελευταία έκθεση της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας, η οποία ιδρύθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1913. Σ’ ένα δεκάμηνο, λοιπόν, κυκλοφόρησε το ένα πέμπτο των δολλαρίων, που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία 225 χρόνια, ήτοι στη διάρκεια τεσσάρων βιομηχανικών επαναστάσεων!!
Για όσου. έχουν δυσκολία να καταλάβουν τι σημαίνει και τι αντιπροσωπεύει η εντός δεκαμήνου κυκλοφορία μιας ποσότητας περί των 10.000 δισεκατομμυρίων δολλαρίων, πολύ απλά επισημαίνουμε ότι ο περίφημος οικονομικόςκανόνας . της σπανιότητας έχει παύσει να ισχύει για τους κεντρικούς τραπεζίτες. Και το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο.. Ηδη το 2008, ο διοικητής της Fedκαθηγητής Μπεν Μπερνάνκι, μπροστά σε καταρρέουσες αμερικανικές τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρίες δήλωσε ότι οπλισμένη με το νομισματοκοπείο των ΗΠΑ «η Fedμπορούσε να δημιουργήσει όσα δολλάρια ήθελε». Και όντως, εκείνη την περίοδο η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα απέσυρε τοξικά περιουσιακά στοιχεία από τους ισολογισμούς μιας μακράς λίστας αποτυχημένων δανειστών, για να τους σταθεροποιήσει.
Προέκυψε έτσι το εργαλείο της «ποσοτικής χαλάρωσης», το οποίο συνίσταται στη δημιουργία χρήματος για την αγορά μακροπρόθεσμων ομολόγων, συρρικνώνοντας έτσι τα μακροπρόθεσμα επιτόκια προς όφελος της οικονομικής τόνωσης. Στην διάρκεια του 2008, η Fed είχε ρίξει στην αμερικανική οικονομία 1.300 δις. δολλάρια, ποσό που αντιπροσώπευε τότε τα 27% του αμερικανικού προϋπολογισμού.
Με την πρωτοβουλία της αυτή, πριν 13 χρόνια, η Fed από τη μια πλευρά επέκτεινε την εργαλειοθήκη των κεντρικών τραπεζών η οποία παραδοσιακά περιελάμβανε την χειραγώγηση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων, από την άλλη όμως άνοιξε «νέους δρόμους» σε όλες τις Κεντρικές Τράπεζες των αναπτυγμένων χωρών, συμπεριλαμβανομένης βέβαια και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Έτσι, εκείνη την περίοδο, η Τράπεζα της Αγγλίας άρχισε να μιμείται τη Fed, ενώ η Τράπεζα της Ιαπωνίας ήδη από το 2001 είχε δημιουργήσει χρήμα περισσότερο από το 35% του ΑΕΠ της χώρας. Στο χορό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπήκε το 2013, χάρη στην αποφασιστικότητα του Μάριο Ντράγκι.
Σήμερα, η κρίση της νόσου Covid-19 έχει ενθαρρύνε τις κεντρικές τράπεζες ακόμη περισσότερο. Πριν από την πανδημία, οι οικονομολόγοι ανησυχούσαν ότι η ποσοτική χαλάρωση σύντομα θα έπαυε να είναι αποτελεσματική ή πολιτικά αποδεκτή. Υπήρχαν πρόσθετες ανησυχίες ότι η νομοθεσία μετά το 2008 είχε περιορίσει την δυνατότητα τηςFedνα πραγματοποιεί διασώσεις. «Η κυβέρνηση διαθέτει ακόμη λιγότερη εξουσία έκτακτης ανάγκης από ό, τι πριν από την κρίση”, έγραψε ο πρώην υπουργός Οικονομικών TimothyGeithner.. Αλλά μόλις ενέσκηψε η παν δημία, αυτοί οι φόβοι διαλύθηκαν. «Ήμουν ανάμεσα σε πολλούς που ανησυχούσαν πριν από ένα μήνα για το περιορισμένο εύρος του οπλοστασίου της Fed», ομολόγησε πρόσφατα ο επεν δυτής Howard Marks. «Τώρα βλέπουμε την τεράστια έκταση της πιθανής εργαλειοθήκης της Fed».
Η Fed όρμησε στη μάχη τον Μάρτιο, υποσχόμενη ότι το εύρος των δράσεων της θα ήταν ουσιαστικά απεριόριστο. «Όσον αφοράτον δανεισμό, δεν πρόκειται να εξαντληθούν τα πυρομαχικά», δήλωσε ο Jerome Powell, πρόεδρος της Fed. Ενώ οι πρώτοι δυο γύροι ποσοτικής χαλάρωσης της Fed, που ξεκίνησαν το 2008 και το 2010, αφορούσαν προκαθορισμένη ποσότητα αγορών [περιουσιακών στοιχείων], η στάση του Powellήταν σκόπιμα χωρίς όριο. Σε αυτό, ακολουθούσε το προηγούμενο που είχε θέσει το 2012 ο MarioDraghi, τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος δεσμεύτηκε να κάνει «ό, τι χρειάζεται» για να συγκρατήσει την κρίση χρέους της Ευρώπης. Αλλά η υπόσχεση του Ντράγκι ήταν μια εμπνευσμένη μπλόφα, καθώς η προθυμία των κρατών της Βόρειας Ευρώπης να υποστηρίξουν την απεριόριστη παρέμβαση ήταν αβέβαιη.
Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει σήμερα στις ΗΠΑ, γεγονός που όπως καταλαβαίνει κανείς δημιουργεί και ένα μάλλον πρωτόγνωρο παγκόσμιο νομισματικό περιβάλλον.
Διότι ενώ κυκλοφορεί πλέον άφθονο «μαζικό χρήμα» για την ώρα άφαντος είναι ο πληθωρισμός, με αποτέλεσμα μονεταριστές και «νεοφιλελευθεροφάγοι» να τα «έχουν παίξει». Ιδιαίτερα δε όταν βλέπουν ότι ούτε το «μαγικό χρήμα» να τονώνει τη ζήτηση / κατανάλωση, τελικά ενισχύει την αποταμίευση και την χρηματοοικονομία. Στη διάρκεια της πανδημίας έτσι, τα μεν χρηματιστήρια καλά κρατούν, αλλά η ανεργία στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας πάει σύννεφο. Και όχι μόνον.
Ολόκληροι κλάδοι παροχής υπηρεσιών εξαρτώνται πλέον από τις κρατικές ενισχύσεις, ήτοι από την έκδοση μαζικού χρήματος, το οποίον θα οφείλουν οι επόμενες γενιές.
Την ίδια στιγμή, η συγκράτηση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα, ανεβάζει τις τιμές των μετοχών και των ομολόγων. Ενισχύει έτσι τους κατόχους χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, με άμεση συνέπεια να αυξάνοντα οι ανισότητες λόγω οικονομικής δυσπραγίας στην πραγματική οικονομία.. Το «μαζικό χρήμα» είναι έτσι ο βασικός τροφοδότης του λαϊκισμού.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο κίνδυνος να εκραγεί μια άλλη «πανδημία» στον πλανήτη είναι ήδη μπροστά στην πόρτα μας… Για όσους καταλαβαίνουν.
