Του Πέτρου Ι. Παραρά*
1. Η σκιά της πανδημίας πλανάται συνεχώς και στην Ευρώπη όπως επιβεβαιώνει και πρόσφατο ρεπορτάζ στην ″Καθημερινή″ (20.8.2022) με τίτλο «Απτόητοι συνεχίζουν οι αντιεμβολιαστές στα μέσα δικτύωσης», φαινόμενα δε μετάλλαξής της, σύμφωνα με τους ειδικούς, αναμένονται από τον προσεχή Οκτώβριο. Εντεύθεν, εξακολουθούν να είναι πάντα επίκαιρα όλα τα ζητήματα που χώρισαν την ελληνική κοινωνία σε αντιτιθέμενες απόψεις, ιδίως ως προς την υποχρεωτικότητα ή μη του εμβολιασμού, όπου το μεν Συμβούλιο της Επικρατείας έχει από την αρχή ταχθεί υπέρ του υποχρεωτικού εμβολίου (νωπή, άλλωστε, και η απόφ. ΣΕ 1684/2022 που έκρινε ότι δεν αντίκειται στο Σύνταγμα ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των εργαζομένων σε δομές υγείας), ενώ οι αντιεμβολιαστές αρνούνται επίμονα την υπαγωγή τους στον κανόνα της υποχρεωτικότητας.
2. Επικαλούνται δε οι αρνητές αυτοί διάφορα επιχειρήματα, τα κυριότερα των οποίων συνοψίζονται ως εξής: τα εμβόλια αυτά δεν έχουν ακόμη δοκιμασθεί, ορισμένοι που εμβολιάσθηκαν είχαν δυσμενείς παρενέργειες, άλλοι απορρίπτουν την αξιοπιστία των ειδικών επιστημόνων ή πιστεύουν ότι η θρησκεία απαγορεύει τα εμβόλια (θρησκόληπτοι), όντας επιρρεπείς προς κάθε προκατάληψη, ιδεοληψία ή ακόμη και σκόπιμη άγνοια. Αρνούνται δε και την υποχρέωση της κοινωνικής αλληλεγγύης για τον συνάνθρωπο (άρθρ. 25 παρ. 4Σ).
Όλοι δε αυτοί, αποκαλούμενοι και ″δικαιωματιστές″ (droits-de l’homistes) θεωρούν ότι τα ληφθέντα νομοθετικά μέτρα περιορίζουν, ιδίως εν όψει και του εγκλεισμού, την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και κινδυνεύει η ζωή τους, παροτρύνουν δε όλους, στις αλλεπάλληλες διαδηλώσεις, σε «ανυπακοή» προς τους δημοκρατικούς θεσμούς (πολιτική ανυπακοή, D.Thoreau) και βαφτίζουν αντισυνταγματικό καθετί μη αρεστό, ώστε τελικά στρέφονται κατά της Δημοκρατίας. Καταδεικνύεται, λοιπόν, ότι οι αντιεμβολιαστές προβάλλουν επιχειρήματα που εκφεύγουν προεχόντως από τα όρια του «λογικά σκεπτόμενου ανθρώπου» και εκφράζουν την ανωριμότητά τους, μη προσφέροντας έτσι παράδειγμα ντετερμινισμού.
3. Εντεύθεν, δύναται να υποστηριχθεί ότι οι αντιεμβολιαστές κατά τα κύρια σημεία τους (ανορθολογισμός, θρησκοληψία, δεισιδαιμονίες, μοιρολατρία) εντάσσονται στην κατηγορία των ″Αντι-διαφωτιστών″ (Les Anti-Lumières, Joseph de Maistre, Louis de Bonald, Edmund Burke), σ’ αυτούς δηλαδή τους στοχαστές κυρίως του 18ου και 19ου αιώνα που με τα κείμενά τους (ήσαν κατά του ορθού λόγου και υπέρ της διατήρησης του ισχύοντος θρησκευτικού και πολιτικού καθεστώτος) εστράφησαν εναντίον των θέσεων του ″Διαφωτισμού″, ο οποίος κυριάρχησε κατά τον 17ο και κυρίως κατά τον 18ο αιώνα και είναι η σπουδαιότερη πνευματική κληρονομιά που μας έχει περιέλθει από τότε και η κύρια βάση της ιδεολογίας του φιλελευθερισμού (John Locke, Voltaire, Diderot, Kant). Συνεπώς, με τους αρνητές επιστρέφουμε στην εποχή προ του Διαφωτισμού, δηλαδή στον 17ο αιώνα!
4. Είναι δε σωστή η παρατήρηση αυτή, δοθέντος ότι οι κύριοι στόχοι του ″Διαφωτισμού″, στις ιδέες του οποίου στηρίζεται ο συνταγματικός πολιτισμός (Παραρά, Οικονομική ελευθερία, 2019, σ. 44 επ.) των δυτικών κοινωνιών, είναι προεχόντως: η επικράτηση της λογικής εναντίον της προκατάληψης (ορθολογισμός), η απεμπλοκή από την θρησκεία και την εκκλησιαστική αδιαλλαξία (ανεκτικότητα), η απαλλαγή από τον σκοταδισμό, η εκκοσμίκευση, αλλά και ο ατομικισμός που ανέδειξε την αξία του ανθρώπου και τον σεβασμό που του οφείλουμε, ενώ οι αρνητές αδιαφορούν για τον συνάνθρωπο.
Αυτοί δε που αρνούνται το εμβόλιο για λόγους θρησκευτικούς, δεν μπορούν να επικαλεστούν την ″ ανεκτικότητα″ που κατοχυρώνει το άρθρο 13 παρ. 1Σ, αφενός ενόψει της παρ. 4 του ιδίου άρθρ. Σ.(κανένας δεν μπορεί, εξ αιτίας των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, να απαλλαγεί από την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του προς το κράτος ή να αρνηθεί να συμμορφωθεί προς τους νόμους) και αφετέρου διότι η ανεκτικότητα δεν μπορεί να τους καλύπτει στις περιπτώσεις όπου η συμπεριφορά τους μπορεί άμεσα να βλάψει τρίτον.
5. Όμως, η ελλείπουσα από τους αρνητές ″εκλογίκευση″ επιβάλλει περαιτέρω μόρφωση που μάλλον απουσιάζει από τους περισσότερους, οι οποίοι φαίνεται να διακατέχονται από φανατισμό. Άμεση λοιπόν η ανάγκη να ενισχυθεί η παιδεία (Bildung) αλλά και η πολιτιστική καλλιέργεια (Kultur), ώστε να επικρατήσει ο θρίαμβος του ″Λόγου″, όπως άλλωστε έντονα μας προτρέπει και ο Steven Pinker « Διαφωτισμός τώρα» (Διόπτρα 2021). Βέβαια όλοι αυτοί αδυνατούν να επικαλεστούν το επιχείρημα της Αντιγόνης!
*Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου
Επίτιμος Αντιπρόεδρος ΣτΕ
){kind=link}